Mục lục
Nguồn gốc
- Mạch nha chính thức là hạt lúa mạch Hordeum sativum Jess. var. vulgare Hack hoặc một loài Hordeum khác thuộc họ Lúa Poaceae (Gramineae) cho mọc mầm rồi sấy khô ở nhiệt độ dưới 60oC.
- Ở Việt Nam ta vì chưa có lúa mạch, vẫn dùng hạt thóc tẻ (thóc chiêm hay thóc mùa đều được) Oryza sativa L. var. utilissima cùng họ để ngâm cho nẩy mầm rồi phơi khô, gọi là cốc nha.
Phương pháp chế biến
- Lúa mạch ngâm trong nước 1 ngày sau đó đặt vào rổ.
- Vảy nước lên lúa mạch hằng ngày cho tới khi lên mầm.
Thành phần hoá học
Mạch nha chứa tinh bột, chất béo, protid, men chuyển hoá đường, matose, saccharose glucose, sinh tố B, lexitin, các men amylase, mantase.
Vị thuốc Mạch nha
Tính vị: Vị ngọt và tính ôn.
Quy kinh: Tỳ, vị và can.
Công dụng: Chữa khó tiêu và điều hoà vị tăng khí tự do của gan và giải ứ trệ.
Liều dùng
- 10-15g.
Kiêng kỵ:
- Không dùng mạch nha trong thời kỳ cho con bú
Bài thuốc có vị Mạch nha
Trị viêm gan cấp – mạn tính:
- Dùng rễ non Mạch nha lên mầm ở nhiệt độ thấp sấy khô tán bột chế thành sirô, mỗi lần uống 10ml, ngày 3 lần, uống sau bữa ăn.
- Ngoài ra cho uống thêm men hoặc Vitamin B viên, 30 ngày là một liệu trình.
- Uống liên tục sau khi chức năng gan phục hồi, uống tiếp 1 liệu trình nữa.
Trị nhiễm nấm:
Dùng cồn Mạch nha (Mạch nha sống 40g, cho vào cồn 75% – 100ml ngâm 1 tuần. Trị 80 ca, mỗi ngày bôi 2 lần sáng và tối, thường 4 tuần là được, có kết quả 86,2% (Mã thục Trân, Tạp chí Trung tây Y kết hợp 1987,4:210).
Trị chứng sữa quá nhiều:
Mạch nha sao 60 – 120g sắc nước uống, ngày 1 thang, uống liền 2 – 3 ngày có kết quả tốt cho người sữa nhiều căng tức vú đau hoặc muốn thôi cho con bú. Sao Mạch nha 120g tán bột, mỗi lần uống 15g, ngày 4 lần với nước sôi nóng. Trị sữa quá nhiều làm vú căng tức đau.
Trị rối loạn tiêu hóa, bụng đầy, chán ăn do tỳ vị hư hàn:
Sao Mạch nha, Sinh Sơn tra đều 10g sắc uống. Bổ tỳ thang: Mạch nha 10g, Đảng sâm, Bạch linh, Bạch truật đều 10g, Thảo quả 6g, Cam thảo 3g, Can khương 3g, Hậu phác 6g, Trần bì 5g, sắc uống. Trị chứng rối loạn tiêu hóa do tỳ vị hư hàn.
Khó tiêu biểu hiện như chán ăn và chướng bụng và thượng vị: Dùng mạch nha phối hợp với sơn tra, thần khúc và kê nội cân.
Tắc sữa hoặc tức vú kèm đau: Dịch sắc của mạch nha nửa sống và nửa rán dùng 2 lần/ngày, 30-60g/lần.