Dây cườm

1. Mô tả cây

• Dây cam thảo là một loại dây leo, cành gầy nhỏ, thân có nhiều xơ.
• Lá kép hình lông chim, cả cuống dài 15-24 cm, gồm 8-20 đôi lá chét, cuống chung ngắn, cuống lá chét càng ngắn hơn, phiến lá chét hơi hình chữ nhật dài 5-20mm, rộng 3-8mm.
• Hoa màu hồng mọc thành chùm nhỏ ở kẽ lá hay đầu cành, cánh hoa hình cánh bướm.
• Quả thon dài 5cm, rộng 12-15mm, dày 7-8mm, mặt có lông ngắn. Hạt từ 3-7, hình trứng, vỏ rất cứng, bóng, màu đỏ với một điểm đen lớn quanh rễ.

2. Phân bố, thu hái và chế biến

Dây cam thảo mọc hoang và được trồng ở khắp nơi. Tại Hà Nội người ta bán thành từng bó dây và lá cam thảo. Rễ của dây cam thảo ít thấy ở thị trường. Hạt ít thấy bán hơn.

• Thu hái: cây trồng được 3 tháng đã có thể thu hoạch dây lá. Thu hái rễ vào mùa xuân-hè; thu hoạch quả vào mùa thu rồi phơi khô, đập bỏ hạt.
• Chế biến: Cắt các đoạn dây mang lá, quấn lại thành bó rồi phơi khô.

3. Bộ phận sử dụng

• Rễ và lá dùng thay cam thảo bắc ở nhiều nước,
• Hạt là tương tư tử – Sêmn Abri Vỏ ngoài hạt có sắc tố màu đỏ, có độc chỉ dùng ngoài

4. Thành phần hoá học

Rễ và lá dây cam thảo chứa một chất ngọt tương tự như glyxyrizin có trong rễ cam thảo bắc. Tuy nhiên lượng chất ngọt này rất ít lại có vị khó chịu và đắng.

Hạt chứa một chất protit độc gọi kà abrin, chất abralin là một glucoxit có tinh thể, men tiêu hóa chất béo, chất béo lipaza 2.5% chất béo, chất henagglutinin làm vón máu và nhiều men ureaza.

5. Vị thuốc Cam thảo dây

Tính vị: Vị ngọt, tính mát

Quy kinh: Vào 12 kinh

Công dụng: Sinh tân, chỉ khát, nhuận phế, thanh nhiệt

Bài thuốc có vị Cam thảo dây:

Dùng trong nguyên liệu làm chè thanh nhiệt rất tốt: Trị thuỷ đậu: Ngân hoa 12g Lục đậu bì (vỏ Đậu xanh) 12g Sinh địa 12g Là Tre 16g Cam thảo dây 12g Lô căn (rễ Lau) 8g Hoàng đằng 8g Mẫu đơn bì 8g

Bài thuốc chữa hầu họng sưng đau:

• Xạ can 6g Tang bì (tẩm mật sao) I2g Bạch mao cân I2g Cát căn I2g ô mai 6g Cam thảo dây 12g
• Các vị cho vào 600ml nưốc, sắc lấy 100ml nước thuốc, chia uống trong ngày.
• Ngày uống 1 thang.

Chữa mụn nhọt chốc lở toàn thân:

• Bồ Công anh 15g Sài đất 15g Kim ngân dây 10g Thương nhĩ tử (sao chảy) 10g Cam thảo dây 15g
• Cách dùng, liều lượng: Các vị cho vào 800ml nưởc, sắc lấy 200ml nước thuốc chia uống 2 lần trong ngày.
• Ngày uống 1 thang.

Trị ỉa chảy cấp tính:

• Cát căn 30g Rau má khô 30g Búp tre non 20g Cam thảo dây (dây chi chi) 10g
• Cách dùng, liều lượng: Các vị cho vào 1000ml nước, sắc lấy 500ml nước thuốc để nguội cho uống thay nước trong ngày.
• Ngày uống 1 thang. Trẻ em giảm liều tương xuống một nửa.

Trị viêm phế quản mãn, ho khạc đờm trắng:

• TRẤN BÌ LA BẠC THANG: Trần bì (sao vàng) 10g La bạc tử (sao thơm) 10g Vỏ Vối (sao thơm) 10g Cam thảo dây 8g Gừng tươi 4g
• Các vị cho vào 600ml nước, sắc lấy 200ml nước thuốc chia uống 2 lần.
• Ngày uống 1 thang.

Trị suy nhược cơ thể, khí huyết hư:

• ĐẠI BỔ KHÍ HUYẾT TINH: Hoàng tinh chế 20g, Cẩu tích 20g, Kỷ tử 10g, Dâm dương hoắc 12,g Lá Quao nước 20g, Huyết rồng 20g, Bố chính sâm 20g, Khương hoàng (Nghệ vàng) 12g, Dây Gắm (Vương tôn) 20g, Ngẳt diệp 12g ,Phục linh 12g, Cao Quy bản 50g, Hải sâm khô 50g, Hải mã 1 đôi, Cao xương Dê 50g, Dây Trâu cổ 20g, Cam thảo dây 30g, Hà thủ ô đỏ chế 20g, Rượu trắng 40° 4.000ml
• Các vị cho vào ngâm với rượu trắng trong 7 ngày, thỉnh thoảng lắc đều.
• Ngày uống 3 lần mỗi lần 15 – 20ml. uống trước bữa ăn và trước khi đi ngủ.

Kiêng kỵ:

• Ỉa chảy hư hàn không dùng.

Dùng thay cam thảo Bắc

• Nhiều nơi dùng cam thảo dây thay cho cam thảo bắc vì vị ngọt lại sẵn có, Tuy nhiên do hoạt chất không giống nhau hẳn, cho nên việc thay thế chưa hoàn toàn hợp lý
• Hạt thường dùng ngoài làm thuốc sát trùng:
  giã hạt cho nhỏ, đắp lên chỗ đau. Tuy nhiên có độc cần chú ý.