Mô tả
- Dây leo, lá mọc đối, hình trứng hay mác dài, gốc lá tròn hay hình tim, cuống dài.
- Hoa tím nhạt, tràng hình ống mọc thành xim kép ở lá hoặc đầu cành.
- Quả mọc hình cầu có đài tồn tại màu vàng nâu, bóng.
- Cây ra hoa tháng 7-11, có quả từ tháng 8 đến tháng giêng năm sau.
Bộ phận dùng:
- Rễ và toàn cây – Radix et Herba Paederiae thường gọi Kê thi đằng.
Nơi sống và thu hái
Cây này mọc hoang ở những hàng rào, nhiều nơi trong nước ta. Thu hái cây vào mùa hè, rễ vào mùa thu và đông, rửa sạch, phơi khô.
Thành phần hóa học
- Trong cây có asperuloside, paederoside, scanderoside, acid paederosidic, deacetylasperuloside, arbutin.
Vị thuốc Mơ tam thể
Tính vị: Vị ngọt, hơi đắng, tính bình.
Công dụng: Khu phong lợi thấp, tiêu thực trừ tích trệ, chống ho, giảm đau, giải độc và hoạt huyết tiêu thũng.
Chủ trị:
- Chữa co thắt túi mật và dạ dày ruột, tê đau do ngoại thương;
- Trẻ em cam tích, tiêu hoá kém và suy dinh dưỡng;
- Viêm gan vàng da, viêm ruột, lỵ;
- Viêm khí quản, ho gà, lao phổi;
- Phong thấp đau nhức gân cốt, đòn ngã tổn thương;
Liều dùng
Ngày dùng 15-16g, dạng thuốc sắc.
Dùng ngoài trị viêm da, eczema, lở loét, áp xe. Toàn cây còn dùng chữa vết thương do các trùng độc cắn rất hay. Dùng rễ của nó nấu với chân giò lợn có công hiệu dãn gân, hoạt lạc.
Bài thuốc có vị Mơ tam thể:
- Ăn không tiêu gây đau tức thượng vị: Dùng rễ hoặc dây mơ leo tươi 30-60g hoặc 10-20g khô, sắc nước uống trong ngày.
- Lỵ trực khuẩn (phân lẫn máu): Lá mơ leo rửa sạch, thái nhỏ trộn với trứng gà bọc lá chuối nướng, rán khô (không dùng dầu mỡ). Ăn liên tục 2-3 ngày. Hoặc rễ dây mơ leo 100g hầm với thịt lợn nạc để ăn với cơm.
- Tiêu chảy: Dây lá mơ leo tươi 30g sắc uống.
- Phong thấp đau nhức khớp xương: Rễ hoặc dây, lá 30-60g. Sắc với rượu, trong uống ngoài xoa bóp.
- Chấn thương đòn ngã: Rễ cây mơ leo tươi 60g sắc với rượu, trong uống ngoài xoa bóp.
- Viêm da thần kinh, chàm, ngứa toàn thân: Ngọn hoặc cành lá non lượng thích hợp giã nát xoa xát vào chỗ tổn thương, ngày vài lần, mỗi lần 5-10 phút.
- Cam tích trẻ em (suy dinh dưỡng): Dùng rễ hoặc dây, lá mơ leo 30g tươi hoặc 15g khô hầm với dạ dày lợn 1 cái hoặc 2 cái (hoặc với mề gà) chia nhiều lần ăn trong ngày.