Thời vụ

• Vụ sớm: Trồng cây tháng 4-5, thu hoạch cuối kỳ tháng 2-3.
• Vụ muộn: Trồng từ tháng 7, tháng 8 dương lịch. Sau khi trồng 2, 3 tháng, bắt đầu tỉa lứa lá đầu tiên. Các lần tỉa lá tiếp theo được thực hiện cách nhau một tháng.

Atiso thích khí hậu dịu mát, có nhiều ánh sáng

Xem thêm: Công dụng của cây Actiso

Chọn đất và làm đất

Đối với cây Atiso, nên chọn đất trồng có hàm lượng hữu cơ cao, độ ẩm và khả năng thoát nước tốt, độ ẩm trong đất phải đạt hơn 85%. Ngưỡng pH thích hợp để trồng cây là từ 5,5 – 6,5, đố với những vùng có nhiệt độ tương đối thấp như Đà Lạt hằng năm cần kiểm tra và cân bằng lại độ pH.

Khi trồng Atiso bà con có thể tận dụng trồng luân canh với các cây họ đậu, cây hoa và rau, không nên trồng thâm canh hoặc trồng liên tiếp nhiều vụ sẽ làm cây không đạt năng suất cũng như tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển. Trước khi trồng cây, bà con nên dọn dẹp sạch cỏ, cày bừa sâu để làm thoáng đất cũng như tiêu diệt các mầm bệnh đang ẩn trong đất.

Gieo trồng

Quy cách luống ươm: 1,2 – 1,3m; trồng: 4 – 5 hàng, cây x cây: 15 – 20cm.

• Trồng Atiso bằng cây con: Một vài loại Atiso đẻ cây non, người ta chỉ cần tách những cây non ra và trồng.
• Trồng Atiso bằng hạt: Gieo hạt vào mùa xuân, nên dùng đất nhiều chất mùn tốt để tránh hột giống bị hư. Sau khi mọc được hai lá thì trồng trồng cây non vào bịch và cứ hai tuần tưới một lần.

Chăm sóc

Tưới nước: Sau khi trồng cây giống xong, bà con có thể phủ 1 lớp rơm khô mỏng lên bề mặt luống để giữ ẩm cho cây.

• Đối với giai đoạn vừa mới trồng cây và vào mùa khô, cần tưới nước đầy đủ cho cây, 2 lần/ngày tưới vào lúc sáng sớm, chiều mát.
• Vào mùa mưa, có thể giảm lượng nước tưới xuống, thay vào đó nên chú đến việc thoát nước kịp thời cho cây để cây không bị ngập úng.

Bón phân: Bón phân (tính cho 1 ha/vụ): Phân chuồng hoại mục: 150 – 300m³; phân lân vi sinh (LVS) 500kg; vôi bột 1.000 – 1.500kg; phân vô cơ: N-P-K 2.000 – 2.600kg lượng nguyên chất, có thể dùng phân đơn hoặc phức hợp theo lượng trên.

Phương pháp bón: Bón lót toàn bộ phân chuồng, vôi, phân LVS rải đều khi làm đất; 1.000kg P₂O₅, đảo trộn thật đều trước khi trồng.

• Bón thúc lần 1, sau trồng từ 25 – 30 ngày, kết hợp cắt, tỉa lá kém chất lượng, bón 400 – 450kg NPK rải đều phân cách gốc 10 – 15cm.
• Bón thúc lần 2, sau trồng từ 50 – 60 ngày, bón 100kg N, 250kg P₂O₅, 150kg K₂O rải đều phân cách gốc 15 – 20cm, kết hợp chăm sóc làm cỏ, vun đất nhẹ.
• Bón thúc lần 3, sau trồng 3 tháng, bón 150kg N, 100kg P2O5, 100kg K₂O rải đều phân quanh gốc, kết hợp chăm sóc.
• Bón thúc lần 4, sau trồng 4 tháng, bón 150kg N, 100kg P₂O5, 250kg K₂O rải đều phân quanh gốc.
• Bón thúc lần 5, sau trồng 5 tháng, bón 350kg K₂O rải đều phân quanh gốc. Bón thúc lần 6, sau trồng 6 tháng, bón 350kg K2O rải đều phân quanh gốc.

Lưu ý: sau các lần bón thúc đều phải tưới nước sau khi bón.

Một số bệnh thường gặp ở cây Atiso

Bệnh đốm lá trên cây Atiso

Khi bị mắc bệnh này, cây Atiso thường xuất hiện những vết tròn màu vàng ở cả 2 bên bề mặt lá, nếu để lâu bệnh sẽ làm lá bị khô, cháy và rụng sớm, hoa và thân của cây cũng bị lây bệnh dần dẫn đến cành cong, hoa khô, về sau cây sẽ chết dần. Bệnh thường phát triển mạnh vào mùa mưa, độ ẩm không khí cao.

• Để phòng trừ loại bệnh này, việc đầu tiên là phải thường xuyên kiểm tra tình hình sức khỏe của cây, tiến hành tiêu hủy những tàn dư, cây bị mắc bệnh để tránh lây lan. Chú trọng công tác thoát nước cho cây vào những mùa mưa, cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cây có sức đề kháng chống lại mầm bệnh.

Bệnh do bọ phấn gây ra trên cây Atiso

Bọ phấn thường sinh sôi, sinh trưởng ngay trên các mặt lá của cây Atiso, khi ăn bọ thường chích nhựa độc vào lá và thân cây, từ đó cây bị chảy mủ độc, nếu để lâu lá chuyển dần sang màu vàng và rụng sớm, cây còi cọc, không phát triển được, sau đó chết dần.

• Cách phòng tránh bệnh bọ phấn cần thường xuyên dọn vệ sinh vườn trồng, thường xuyên tỉa bới những cành mọc vượt, để tạo độ thông thoáng cho cây. Có thể sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để phun định kỳ cho vườn 2 tháng/lần. Khi phát hiện cây bị bệnh, cần tiến hành cắt bỏ những phần đã bị nhiễm bệnh để tránh lây lan cho các cây khác.

Thu hoạch

Nên thu hoạch lá trước khi cây trổ hoa để thu được hàm lượng dược liệu nhiều nhất

Khi bắt đầu trổ nụ, nên để ý để có thể thu hoạch đúng thời điểm. Ðộ lớn vừa đủ trước khi lá bông bắt đầu mở. Trễ quá nụ sẽ bị cứng và trở nên như gỗ. Cắt nụ với cuống có độ dài từ 3 – đến 5cm. Cuống của Atiso có vị như nụ, vì vậy không nên vứt bỏ.

Sau khi thu hoạch, nên cắt cuống đến tận chân và bón phân để thúc cây trổ mầm mới.

Nguồn: baodantoc.vn

Chia sẻ

Chia sẻ

Thông tin cây Mào gà trắng

Cây Mào gà trắng (tên khoa học Celosia argentea L.) là một loài thực vật thuộc họ Rau dền (Amaranthaceae), được biết đến với nhiều tên gọi dân gian như mào gà dại, mào gà đuôi lươn, thanh tương tử, thảo hao, chày gunpẹ (theo người Dao) hay mảo cáy khao (theo người Tày).

Đây là loài cây thân thảo sống một năm, thường cao từ 0,3 – 1m, có thể đạt tới 2m khi sinh trưởng trong điều kiện thuận lợi. Thân cây mọc thẳng, nhẵn, lá mọc so le, hình mác, đầu nhọn, dài khoảng 8 – 10cm, rộng 2 – 4cm. Điểm nổi bật của Mào gà trắng là cụm hoa mọc ở ngọn thân và đầu cành thành bông dày, phần dưới có màu trắng, phần trên phớt hồng, không có cuống, tạo nên vẻ đẹp nhẹ nhàng, thanh thoát. Quả thuộc loại nang, mở theo hình hộp, chứa nhiều hạt nhỏ màu đen bóng. Cây ra hoa và kết quả chủ yếu từ tháng 5 đến tháng 10 hằng năm.

Không chỉ có giá trị thẩm mỹ, Mào gà trắng còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Hoa của cây có vị nhạt, tính mát, thường được sử dụng để thanh nhiệt, mát huyết, tiêu viêm và đặc biệt là cầm máu. Hạt cây lại có vị đắng, hơi hàn, quy vào kinh Can, giúp thanh can hỏa, trừ phong nhiệt và thường dùng để chữa các bệnh liên quan đến mắt như đau mắt đỏ, mắt sưng tấy.

Ngoài ra, Mào gà trắng còn được biết đến với công dụng cầm máu hiệu quả, hỗ trợ điều trị các chứng xuất huyết như chảy máu cam, thổ huyết, rong kinh, chảy máu tử cung, lòi dom (trĩ), cũng như các bệnh lý về gan và viêm nhiễm mắt do nóng trong. Trong một số vùng, cây còn được sử dụng trong bài thuốc chữa rắn cắn, nhờ tính chất thanh nhiệt giải độc.

Với đặc điểm dễ trồng, dễ thích nghi cùng giá trị dược liệu phong phú, cây Mào gà trắng không chỉ là một loài hoa đẹp mà còn là “vị thuốc quý trong vườn nhà” được nhiều người dân vùng cao và đồng bằng sử dụng từ bao đời nay.

Điều kiện sinh trưởng Mào gà trắng

Cây Mào gà trắng là loài ưa nóng, thích nghi tốt trong môi trường có nhiệt độ cao, ánh sáng đầy đủ và không khí khô thoáng. Đây là giống cây không chịu được rét, do đó thời vụ trồng thích hợp nhất là vào mùa xuân, khi thời tiết bắt đầu ấm dần lên, đặc biệt là từ tháng 2 đến tháng 4 dương lịch.

Nhiệt độ lý tưởng để hạt Mào gà trắng nảy mầm dao động từ 20 – 25°C. Trong điều kiện này, hạt sẽ dễ dàng phát triển thành cây con khỏe mạnh, ít sâu bệnh. Cây cần được trồng ở nơi có nhiều nắng như sân vườn, ban công hoặc ruộng thoáng đãng, tránh các khu vực râm mát, ẩm thấp vì sẽ làm cây còi cọc và kém ra hoa.

Kỹ thuật trồng cây Mào gà trắng

Cách nhân giống cây

Cây Mào gà trắng thường được nhân giống bằng hạt, một phương pháp đơn giản và hiệu quả, phù hợp cả với người mới bắt đầu làm vườn. Để cây sinh trưởng khỏe mạnh và ra hoa đẹp, việc chọn hạt giống chất lượng là bước đầu tiên rất quan trọng. Bạn nên chọn những hạt đen bóng, chắc mẩy, thu hái từ cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh. Trước khi gieo, có thể ngâm hạt trong nước ấm khoảng 2–4 tiếng để kích thích hạt nảy mầm nhanh hơn.

Kỹ thuật trồng cây

Để cây Mào gà trắng sinh trưởng khỏe mạnh và cho hoa đẹp, khâu chuẩn bị đất và trồng cây đóng vai trò rất quan trọng. Loài cây này thích hợp nhất với đất thịt nhẹ, tơi xốp, giàu mùn, có khả năng thoát nước tốt và độ pH lý tưởng nằm trong khoảng 6 – 6,5. Trước khi gieo hạt, bạn nên xới đất thật tơi, tưới nước nhẹ để tạo độ ẩm vừa phải, sau đó bón thêm phân hữu cơ hoặc phân chuồng hoai mục để tăng dinh dưỡng cho đất.

Sau khi đất đã sẵn sàng, rắc đều hạt lên lớp đất mỏng, rồi phủ nhẹ một lớp đất mịn lên trên. Để giữ độ ẩm và che nắng, bạn nên phủ thêm một lớp rơm rạ hoặc cỏ khô. Trong suốt giai đoạn này, bạn nên dùng bình phun sương để tưới tránh trôi hạt. Nếu điều kiện thuận lợi, hạt sẽ bắt đầu nảy mầm sau khoảng 3 – 5 ngày.

Khi cây con cao khoảng 5 – 6cm, bạn có thể tiến hành đánh tỉa và chuyển cây ra trồng ở vị trí cố định. Khoảng cách giữa các cây nên đảm bảo từ 20 – 25cm để cây có không gian phát triển, dễ chăm sóc và ít sâu bệnh. Bạn có thể trồng cây Mào gà trắng trong luống đất vườn, dọc hàng rào hoặc trong các chậu cảnh – đều rất phù hợp và mang lại giá trị thẩm mỹ cao. Việc trồng đúng kỹ thuật từ đầu sẽ giúp cây sinh trưởng tốt, cho hoa dày và lâu tàn, đồng thời giữ được dược tính nếu sử dụng làm thuốc.

Cách chăm sóc cây Mào gà trắng

Trong giai đoạn đầu sau khi trồng, bạn nên tưới nước đều đặn từ 1–2 lần mỗi ngày, vào buổi sáng sớm và chiều mát. Tần suất tưới có thể điều chỉnh tùy vào điều kiện thời tiết – nên giữ cho đất luôn ẩm nhẹ nhưng không bị úng.

Khi cây được khoảng 35 ngày tuổi, bạn nên tiến hành bấm ngọn để thúc đẩy sự phát triển của các chồi nách. Việc này giúp cây phân nhánh tốt hơn, từ đó tạo điều kiện cho cây ra nhiều hoa hơn, hoa sẽ to, đều và có hình dáng đẹp. Ngoài ra, đừng quên thường xuyên làm cỏ, xới nhẹ đất quanh gốc để đất luôn tơi xốp, thoáng khí, hạn chế sâu bệnh và giúp rễ cây phát triển khỏe mạnh.

Các loại bệnh và cách phòng tránh

Trong quá trình trồng, cây Mào gà trắng có thể bị tấn công bởi một số loại sâu bệnh phổ biến, đặc biệt là sâu xanh – loài sâu thường ăn lá và chồi non, khiến cây chậm phát triển, kém ra hoa. Bên cạnh đó, cây cũng dễ mắc các bệnh do nấm như đốm nâu, đốm than, đốm vân vàng, làm lá bị thâm đen, úa vàng và rụng sớm, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sức sống của cây.

Để phòng trừ hiệu quả, bạn nên thường xuyên giữ cho vườn hoặc khu trồng thông thoáng, tránh để cây bị ẩm ướt kéo dài – đây là điều kiện thuận lợi cho nấm bệnh phát triển. Việc tưới nước cũng cần đúng thời điểm và lượng nước hợp lý, tránh tưới vào buổi trưa nắng hoặc quá muộn vào buổi tối.

Khi phát hiện dấu hiệu sâu bệnh, nên dùng thuốc bảo vệ thực vật pha loãng để phun phòng trừ. Ưu tiên sử dụng thuốc sinh học hoặc chế phẩm thân thiện với môi trường, vừa giúp kiểm soát sâu bệnh hiệu quả, vừa an toàn cho sức khỏe người trồng và không gây hại đến hệ sinh thái xung quanh. Nếu trồng quy mô nhỏ, bạn có thể kết hợp các cách tự nhiên như dùng nước tỏi, gừng, ớt… để phun phòng sâu bệnh nhẹ.

Thu hoạch và bảo quản

Bộ phận được dùng làm thuốc của cây Mào gà trắng chủ yếu là hạt, còn gọi là Thanh lương tử. Hạt có vị đắng, tính hơi hàn, được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền với công dụng thanh nhiệt, trừ phong nhiệt và hỗ trợ điều trị các bệnh về mắt, gan, xuất huyết nội.

Thời điểm thu hoạch hạt tốt nhất là vào tháng 9 đến tháng 10, khi cụm hoa đã già và hạt bên trong đã chín đều. Lúc này, người trồng sẽ hái hoa về, phơi khô dưới nắng nhẹ, sau đó đập nhẹ để lấy hạt, sàng sẩy loại bỏ tạp chất rồi tiếp tục phơi khô thêm lần nữa để bảo quản được lâu dài mà không bị ẩm mốc.

Hạt Mào gà trắng sau khi sơ chế đúng cách có thể được dùng để sắc uống hoặc phối hợp trong các bài thuốc Đông y, đặc biệt là các bài thuốc điều trị chảy máu cam, rong kinh, đau mắt đỏ, lòi dom (trĩ) và các chứng nóng trong, gan yếu. Nhờ tính mát và khả năng thanh nhiệt, tiêu viêm, hạt Mào gà trắng được nhiều lương y đánh giá là một vị thuốc quý, dễ tìm và dễ sử dụng trong đời sống hàng ngày.

Chia sẻ

Chia sẻ

Thông tin cây Huyết dụ

Cây huyết dụ (tên khoa học: Cordyline fruticosa (L.) Goepp), thuộc họ Asteliaceae, là loài cây nhỏ cao khoảng 2m, thường được trồng làm cảnh và làm thuốc. Cây còn có nhiều tên gọi khác nhau tùy theo vùng miền như: Long huyết, Thiết thụ, Phất dũ, Chổng đeng (Tày), Co trường lậu (Thái), Quyền diêu ái (Dao)… Huyết dụ có thân mảnh, ít phân nhánh, lá mọc tập trung ở ngọn, hình lưỡi kiếm, màu đỏ tía đặc trưng, tạo nên vẻ đẹp nổi bật và độc đáo cho khu vườn. Vào mùa đông (tháng 12 – 1), cây ra hoa kết quả với những chùm hoa nhỏ màu trắng pha tím rất đẹp mắt.

Không chỉ có giá trị thẩm mỹ, huyết dụ còn là vị thuốc dân gian quý, có vị hơi ngọt, tính bình, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các chứng bệnh như chấn thương tụ huyết, thổ huyết, ho ra máu, tiểu ra máu, rong huyết, băng huyết, kinh nguyệt ra nhiều, đại tiện ra máu… Với công dụng đa dạng và dễ trồng, cây huyết dụ hiện nay được nhiều gia đình lựa chọn để vừa làm cảnh vừa làm dược liệu tại nhà.

Điều kiện sinh trưởng cây Huyết dụ

Cây huyết dụ là loài thực vật ưa khí hậu nóng ẩm, phát triển tốt ở những nơi có ánh sáng tự nhiên dồi dào nhưng không quá gắt. Cây ưa sáng, đặc biệt là ánh sáng từ 50–90%, tuy nhiên nên tránh ánh nắng trực xạ trong thời gian dài để không làm cháy lá. Nhiệt độ lý tưởng để huyết dụ sinh trưởng ổn định nằm trong khoảng từ 15–27°C; cây có thể chịu được nhiệt độ thấp nhất khoảng 4°C nhưng không thích hợp với khí hậu rét kéo dài. Huyết dụ cũng có nhu cầu nước ở mức trung bình, vì vậy cần thường xuyên giữ ẩm cho đất để cây hấp thu tốt, tránh tình trạng khô hạn khiến lá bị héo và ngả màu nâu. Về đất trồng, cây thích hợp với loại đất mùn, tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoáng khí, thoát nước tốt và có khả năng giữ ẩm cao. Đặc biệt, nên tránh trồng cây ở nơi có đất kiềm vì sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và màu sắc của lá.

Kỹ thuật trồng cây Huyết dụ

Kỹ thuật trồng cây huyết dụ không quá phức tạp, phù hợp với cả người mới bắt đầu trồng cây cảnh hoặc cây dược liệu tại nhà. Để cây sinh trưởng tốt và cho màu lá đẹp, trước hết cần chọn giống cây khỏe mạnh, không sâu bệnh, lá đều màu, không bị dập úa. Cây huyết dụ có thể nhân giống bằng cách tách nhánh hoặc phổ biến hơn là giâm cành. Với phương pháp giâm, nên chọn những cành bánh tẻ (khoảng 1 năm tuổi), cắt từng đoạn thân và cắm vào giá thể ẩm ở nơi râm mát. Trong điều kiện nhiệt độ lý tưởng khoảng 25–30°C, cành có thể ra rễ sau 30–50 ngày. Khi cành đã mọc rễ ổn định, có thể đem trồng vào mùa xuân – thời điểm lý tưởng để cây bén rễ nhanh và phát triển mạnh.

Khâu chuẩn bị đất và vị trí trồng cũng đóng vai trò quan trọng. Nên làm đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và trộn thêm phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ vi sinh để tăng độ mùn. Cây cần trồng ở nơi có ánh sáng tốt, thoáng khí và thoát nước thuận lợi. Nếu trồng trong chậu, nên chọn loại chậu có lỗ thoát nước dưới đáy để hạn chế úng rễ.

Thời vụ trồng huyết dụ có thể linh hoạt quanh năm, tuy nhiên thời điểm tốt nhất là vào đầu mùa xuân hoặc đầu mùa mưa (khoảng tháng 3 dương lịch), khi điều kiện thời tiết và độ ẩm lý tưởng để cây phát triển nhanh và khỏe.

Cách trồng cũng khá đơn giản: Đào hố trồng hoặc đặt cây vào chậu đã chuẩn bị sẵn đất, sau đó lấp đất kín gốc, nén nhẹ tay để giữ cây đứng vững rồi tưới nước ngay để cung cấp độ ẩm ban đầu. Nếu trồng hàng loạt, nên giữ khoảng cách giữa các cây từ 30–40cm để cây có đủ không gian phát triển, tránh chen chúc làm giảm tính thẩm mỹ và khả năng sinh trưởng.

Với cách trồng đúng kỹ thuật và chăm sóc phù hợp, cây huyết dụ sẽ phát triển xanh tốt, lá lên màu đẹp và có thể sử dụng làm cảnh hoặc làm dược liệu lâu dài.

Cách chăm sóc cây Huyết dụ

Chăm sóc cây huyết dụ đúng cách sẽ giúp cây phát triển khỏe mạnh, lên màu lá đẹp và giữ được hình dáng thẩm mỹ lâu dài. Về chế độ nước, huyết dụ có nhu cầu nước trung bình nên cần duy trì độ ẩm thường xuyên cho đất, đặc biệt vào mùa hè nắng nóng. Nên tưới 2–3 lần mỗi tuần tùy theo điều kiện thời tiết và độ ẩm đất, tránh để đất khô hoàn toàn nhưng cũng không để cây bị úng ngập. Vào mùa hè, bạn nên đặt cây vào nơi râm mát hoặc trong nhà, tránh ánh nắng trực xạ làm cháy lá, đồng thời giữ nơi trồng thông thoáng gió để cây không bị nấm mốc. Trong mùa đông, cần giữ nhiệt độ trên 10°C và giảm lượng nước tưới để tránh thối rễ.

Về dinh dưỡng, nên bón phân định kỳ 1–1,5 tháng/lần, sử dụng phân hữu cơ hoai mục hoặc pha loãng phân NPK để cung cấp đủ dưỡng chất giúp cây sinh trưởng tốt, giữ màu lá tươi tắn và bóng đẹp. Bên cạnh đó, cần thường xuyên tỉa bỏ các lá già, lá úa hoặc bị hư, vừa giúp cây thông thoáng, vừa ngăn ngừa sâu bệnh lan sang các nhánh khác. Làm cỏ định kỳ quanh gốc cây cũng giúp cây hút dinh dưỡng tốt hơn và hạn chế nơi trú ngụ của sâu bệnh.

Cây huyết dụ nhìn chung ít sâu bệnh, tuy nhiên trong điều kiện ẩm thấp kéo dài, cây có thể bị bọ trĩ, nhện ve, hoặc nấm phyllosticta tấn công, gây ra hiện tượng thối rữa, nhiễm khuẩn, thân cây đen hoặc lá bị hoại tử. Khi phát hiện dấu hiệu bệnh, nên xử lý sớm bằng cách dùng thuốc bảo vệ thực vật sinh học, cắt bỏ phần thân lá bị hỏng, rửa sạch vết bệnh bằng nước xà phòng loãng. Trong trường hợp cây bị hoại tử nặng, cần cạo sạch vết bệnh, sát trùng nhẹ và chăm sóc lại đúng cách để cây phục hồi.

Việc chăm sóc đều đặn và đúng kỹ thuật sẽ giúp cây huyết dụ sinh trưởng tốt quanh năm, ít sâu bệnh và giữ được vẻ đẹp bền lâu cả trong nhà lẫn ngoài vườn.

Thu hoạch và bảo quản

Cây huyết dụ là dược liệu quý, trong đó hoa và lá là hai bộ phận chính được sử dụng làm thuốc. Cây có thể thu hoạch quanh năm, nhưng để đảm bảo chất lượng dược tính, nên thu hái vào những ngày trời khô ráo. Lá có thể cắt rải rác quanh năm, trong khi hoa thường được thu hái vào mùa hè là thời điểm hoa nở rộ và đạt hàm lượng hoạt chất cao. Sau khi thu hái, hoa và lá cần được phơi khô tự nhiên trong bóng râm hoặc sấy nhẹ đến khi khô hoàn toàn, tránh phơi trực tiếp dưới nắng gắt làm mất dược tính.

Dược liệu sau khi sơ chế nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc và ánh sáng mạnh nếu muốn sử dụng lâu dài. Nhờ đặc tính dễ trồng, dễ bảo quản, cây huyết dụ hiện nay được nhiều gia đình trồng tại nhà để vừa làm cảnh, vừa chủ động nguồn dược liệu sạch cho các bài thuốc dân gian.

Lời kết

Hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp bạn tự tin hơn trong việc trồng và chăm sóc cây huyết dụ đúng cách. Chúc bạn có một khu vườn xanh đẹp và đầy giá trị!

Chia sẻ

Chia sẻ

Thông tin về cây khôi

Cây khôi, còn gọi là khôi tía, khôi nhung, đơn tướng quân hay độc lực, có tên khoa học là Ardisia sylvestris Pitard, thuộc họ Đơn nem (Myrsinaceae).

Đây là loài cây nhỏ, thân thẳng đứng, cao khoảng 1,5–2m, thân rỗng xốp, ít hoặc không phân nhánh, thường tập trung nhiều lá ở phần ngọn. Lá cây khôi mọc so le, phiến lá nguyên, dài 25–40cm, rộng 6–10cm, mép có răng cưa nhỏ. Mặt trên lá có màu xanh mịn như nhung, mặt dưới thường có màu tím đặc trưng, cả hai mặt đều phủ lông mịn. Gân lá nổi rõ theo hình mạng lưới. Ngoài loại khôi lá tím phổ biến, còn có loại lá hai mặt xanh, tuy nhiên theo kinh nghiệm dân gian, loại có mặt trên xanh, mặt dưới tím là loại có giá trị dược liệu cao nhất. Hoa khôi nhỏ, màu trắng pha hồng tím, mọc thành chùm dài 10–15cm; mỗi hoa đường kính chỉ khoảng 2–3mm. Quả khôi dạng quả mọng, khi chín chuyển màu đỏ. Mùa hoa rơi vào khoảng tháng 5–7 và mùa quả từ tháng 7–9.

Lá khôi chứa các hoạt chất sinh học quan trọng như tannin và glucosid, có tác dụng trung hòa acid dịch vị, chống viêm, làm se vết loét và hỗ trợ giảm đau dạ dày hiệu quả. Trong y học dân gian, lá khôi được sử dụng phổ biến để hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày – tá tràng, nhờ khả năng thúc đẩy làm lành tổn thương niêm mạc, kích thích lên da non. Ngoài ra, lá khôi còn được kết hợp với lá vối, lá hòe để nấu nước tắm cho trẻ bị sài lở, nhờ tính kháng viêm và làm dịu da.

Với đặc tính dược lý quý giá, cây khôi ngày càng được quan tâm trong nghiên cứu và ứng dụng vào các bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh lý dạ dày theo hướng an toàn, lành tính từ thảo dược tự nhiên.

Kỹ thuật trồng cây

Dưới đây là kỹ thuật trồng cây khôi cơ bản từ khâu chọn thời vụ, làm đất, trồng, chăm sóc đến thu hoạch, giúp cây phát triển tốt và cho năng suất lá cao phục vụ làm dược liệu.

Thời vụ trồng

Thời vụ trồng cây khôi lý tưởng nhất là vào thời điểm đất có độ ẩm ổn định, nhiệt độ không quá cao và có mưa nhẹ – thường rơi vào mùa Xuân hoặc đầu mùa mưa. Đây là giai đoạn thời tiết thuận lợi giúp cây bén rễ nhanh, phát triển lá tốt và giảm thiểu rủi ro do khô hạn hoặc sâu bệnh.

Cụ thể:

• Vụ Xuân: Trồng vào khoảng tháng 3 – 4, khi mùa mưa bắt đầu, đất đã ẩm và nhiệt độ mát mẻ, rất thích hợp cho cây non ra rễ và thích nghi với môi trường mới.
• Vụ Xuân – Hè: Có thể trồng tiếp vào tháng 6 – 7, khi mưa đã ổn định, độ ẩm cao và ánh nắng không quá gay gắt. Tuy nhiên, cần lưu ý chọn những ngày râm mát hoặc sau mưa để trồng, tránh thời điểm nắng gắt khiến cây khó phục hồi sau khi cấy.

Ngoài ra, ở một số khu vực có khí hậu mát mẻ quanh năm hoặc vùng núi cao, người trồng vẫn có thể trồng vào vụ Thu (khoảng tháng 9 – 10), nhưng cần đảm bảo đất đủ độ ẩm và tránh trồng quá muộn, khi thời tiết chuyển lạnh hoặc khô hanh.

Chọn và làm đất

Cây khôi là loài ưa ẩm, ưa bóng, thích hợp sinh trưởng ở những nơi đất tơi xốp, giàu mùn và có độ ẩm cao quanh năm. Vì vậy, nên chọn vùng đất ven suối, sườn đồi ẩm hoặc rừng có tán che tự nhiên – nơi có điều kiện thoáng khí, giữ ẩm tốt và ít bị úng nước. Độ tán che lý tưởng là từ 60–70%, có thể tận dụng bóng của cây gỗ lớn hoặc làm giàn che nhân tạo nếu cần thiết.

Khi trồng đại trà, nên đảm bảo bố trí tán che đồng đều để tránh cây bị ánh nắng trực tiếp làm cháy lá. Làm đất theo hố cục bộ với kích thước mỗi hố khoảng 20 x 20 x 20 cm. Khoảng cách trồng hợp lý là 40 x 40 cm để cây có đủ không gian sinh trưởng, phát triển tán lá và thuận tiện chăm sóc. Trước khi trồng, nên trộn đất trong hố với phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ để tăng độ tơi xốp và bổ sung dinh dưỡng ban đầu cho cây.

Cách trồng

Cây khôi thường được trồng với mật độ khoảng 62.000 cây/ha, tương ứng với khoảng cách 0,4m giữa cây và 0,4m giữa các hàng, đảm bảo cây có đủ không gian phát triển mà vẫn tận dụng tối đa diện tích trồng.

Khi trồng, cần chọn cây con khỏe mạnh, đã phát triển ổn định trong bầu ươm. Nhẹ nhàng xé bỏ túi bầu, tránh làm đứt rễ hoặc vỡ bầu đất vì có thể khiến cây chậm lớn hoặc kém phát triển. Sau đó, đặt cây thẳng đứng vào giữa hố, lấp đất vừa kín gốc, nén nhẹ để cố định cây rồi phủ lên mặt hố một lớp lá cây hoặc cỏ khô để giữ ẩm, hạn chế cỏ dại. Cuối cùng, tưới nước ngay sau khi trồng để giúp cây nhanh chóng hồi phục và bén rễ tốt.

Chăm sóc

Sau khi trồng, cây khôi nhung cần được chăm sóc thường xuyên để đảm bảo sinh trưởng ổn định và cho năng suất lá cao. Người trồng nên định kỳ vun xới quanh gốc, loại bỏ cỏ dại và cây trồng xâm lấn nhằm hạn chế cạnh tranh dinh dưỡng và sâu bệnh.

Đảm bảo tưới nước đều đặn, nhất là vào mùa khô, để giữ độ ẩm cho đất – yếu tố quan trọng giúp cây phát triển tốt. Ngoài ra, nên bón thúc bằng phân chuồng hoai mục kết hợp với phân NPK định kỳ để bổ sung chất dinh dưỡng và giúp đất tơi xốp hơn. Đặc biệt, sau mỗi lần thu hái lá, cần bón phân bổ sung để cây phục hồi nhanh và tiếp tục ra lộc mới.

Thu hoạch

Sau khoảng 4–5 tháng trồng, cây khôi nhung bắt đầu cho thu hái lứa lá đầu tiên. Nên chọn những lá bánh tẻ hoặc lá già ở phía dưới để thu, tránh hái lá non ở ngọn nhằm không ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng tiếp theo. Lá có thể hái bằng tay hoặc dùng kéo cắt sát cuống, thao tác nhẹ nhàng để không làm tổn thương cây.

Thời điểm thu hoạch lý tưởng là mùa hè – thu, mỗi năm có thể thu từ 4–5 lứa, với sản lượng 0,5–1kg lá tươi/cây/lần và tăng dần theo từng năm. Cây khôi nhung nếu chăm sóc tốt có thể cho thu hoạch ổn định trong hơn 10 năm.

Sau khi thu hái, lá tươi nên được phơi nắng nhẹ cho tái, sau đó hong và ủ trong râm để giữ được dược tính và hương thơm tự nhiên.

Lời kết

Áp dụng đúng kỹ thuật trồng và chăm sóc sẽ giúp cây khôi phát triển ổn định, cho năng suất và chất lượng dược liệu cao. Đây không chỉ là giải pháp kinh tế hiệu quả mà còn góp phần bảo tồn và phát triển nguồn dược liệu quý trong nước.

Chia sẻ

Chia sẻ

Đọc trước: Những công dụng nổi bật của thất diệp nhất chi hoa

Quy trình nhân giống thất diệp nhất chi hoa

Quy trình kỹ thuật nhân giống cây Thất diệp nhất chi hoa bằng củ, mảnh củ gồm 7 bước:

1. Chuẩn bị nhà lưới nhân giống cây Thất diệp nhất chi hoa

• Nhà lưới nhân giống cây Thất điệp nhất chi hoa cần thiết kế các khung giàn bằng sắt chắc chắn, đảm bảo độ bền cao và chống gió bão.
• Mái được che bằng lưới đen có độ che phủ >75% ánh sáng trực xạ, xung quanh có thể che bằng lưới ni lông đen.

2. Chuẩn bị củ giống Thất diệp nhất chi hoa

Chọn những củ bánh tẻ, có nhiều mắt ngủ, không sâu bệnh, những củ có kích thước nhỏ thì giữ nguyên cả củ, những củ có kích thước lớn thì cắt thành những mảnh củ nhỏ có chứa mắt ngủ kích thước 4 – 5 cm.

Để tăng hiệu quả nảy mầm của củ, mảnh củ trước khi trồng xử lý củ và mảnh củ Thất diệp nhất chi hoa bằng các chất điều hòa sinh trưởng.

• Ngâm củ, mảnh củ giống trong dung dịch IAA nồng độ 10 mg/l kết hợp với IBA nồng độ 10 mg/l trong thời gian 10 – 15 phút sau đó vớt ra để ráo nước rồi đem trồng.

3. Chuẩn bị giá thể nhân giống cây Thất diệp nhất chi hoa

Lựa chọn đất tơi xốp, thành phần cơ giới nhẹ, hàm lượng mùn cao, độ pH ở mức trung tính, ẩm và thoát nước tốt, không chứa mầm bệnh.

Khi trồng thâm canh với diện tích lớn củ giống sau khi xử lý có thể đem trồng luôn xuống đất (tùy loại đất có thể bón lót thêm phân hữu cơ theo tỉ lệ thích hợp).

Khi ươm mầm trong nhà lưới đất trước khi trồng được làm nhỏ sau đó trộn lẫn với trấu hun theo tỉ lệ (trấu hun 50 % + Đất 50 % ) xử lý nấm và lên luống, bổ hố hoặc rạch thành các rãnh để trồng nếu diện tích nhà lưới rộng.

• Trong trường hợp diện tích nhà lưới nhỏ có thể ươm trồng các củ giống Thất diệp nhất chi hoa trong các bầu nilon (tùy thuộc vào kích thước củ, mảnh củ để lựa chọn loại bầu thích hợp).

4. Thời vụ nhân giống cây Thất diệp nhất chi hoa

Thời vụ thích hợp để nhân giống Thất diệp nhất chi hoa là vào mùa xuân (tháng 1 hàng năm).

5. Cách trồng

• Các củ giống được đặt xuống hố hoặc các hàng đã rạch sẵn, dùng đất lấp nhẹ kín củ và ấn nhẹ cho chặt gốc.
• Khoảng cách trồng: hàng cách hàng 50 cm, cây cách cây 30 cm.

6. Chăm sóc

Hàng ngày theo dõi và tưới đủ ẩm, đảm bảo cho củ mọc mầm nhanh nhất. Tránh tưới quá nhiều nước làm thối củ. Có thể sử dụng hệ thống tưới phun sương hoặc ô doa để tưới, hạn chế làm bại đất hở củ.

7. Thu hoạch cây giống

Sau khi ươm củ giống khoảng 2-3 tháng (củ bật mầm có chiều cao từ 5-10 cm) có thể lấy cây giống đem trồng đại trà. Khi lấy các cây giống đem trồng cần nhẹ nhàng tránh làm gẫy các mầm non và xây sát, dập nát cây. Lựa chọn những cây mập mạp, khỏe mạnh, không sâu bệnh để đem trồng.

Quy trình trồng thất diệp nhất chi hoa

1. Chuẩn bị giống

Chọn cây con giống khỏe mạnh, không sâu bệnh có chiều cao cây khoảng 10 cm -15 cm và số lá từ 4-5 lá trở lên.

2. Thời vụ trồng

• Thời vụ trồng thích hợp là vụ Xuân (khoảng từ 10/2- 10/3 hàng năm).

3. Chuẩn bị đất trồng

Bảy lá một hoa là loại cây đặc biệt ưa bóng, vì vậy cần trồng dưới tán cây khác hoặc ở vườn có mái che.

• Đất trồng Thất diệp nhất chi hoa nên chọn đất tơi xốp, thành phần cơ giới nhẹ, có hàm lượng mùn cao, có độ pH ở mức trung tính, có độ ẩm vừa phải và thoát nước tốt.
• Tiến hành cày đất 2 lần, bừa sạch cỏ dại, nếu đất có mầm mống sâu bệnh hại cần phải xử lý đất bằng nhiệt nóng của mặt trời, hoặc sử dụng chế phẩm vi sinh để tiêu diệt các nguồn sâu, bệnh hại trong đất trước khi trồng. Có thể lên luống để thoát nước khi cần và bổ hố kích thước 30 x 30 cm.

4. Cách trồng

• Khoảng cách thích hợp để trồng Thất diệp nhất chi hoa là: hàng cách hàng 50 – 60 cm, cây cách cây 30 – 40 cm.
• Khi trồng đặt nhẹ cây giống xuống hố sâu 7 – 12 cm (đã chuẩn bị trước), đặt cây thẳng đứng và lấy đất mịn phủ lên rồi ấn chặt tay để đất tiếp xúc tốt với rễ củ, sau đó phủ đất mịn cho bằng mặt luống.

5. Chăm sóc

Bón phân

Hàng năm định kỳ làm cỏ, xới xáo, vun gốc và bón thêm phân chuồng hoai mục, phân vi sinh, NPK. Tuỳ thuộc vào thổ nhưỡng, thực trạng của cây mà lượng phân bón khác nhau. Kết quả nghiên cứu trồng thất diệp nhất chi hoa tại Cao Bằng cho kết quả bón phân tốt nhất:

• Bón lót 1-2 tấn phân chuồng/1 ha.
• Bón thúc 1 lần/năm vào tháng 5 – 6 hàng năm, sử dụng các công thức bón như sau:
• Bón (20N + 20P₂O₅ + 10K₂O) kg/ha hoặc bón (30N + 30P₂O₅ + 15K₂O)kg/ha.

Tưới nước

Cung cấp đủ nước trong suốt quá trình sống cho cây. Đặc biệt trong thời gian 1-3 tháng đầu mới trồng cần tưới nước đầy đủ để đảm bảo độ ẩm cần thiết.

Độ che phủ

Thất diệp nhất chi hoa là cây ưa bóng nên lựa chọn trồng dưới các tán cây hoặc che lưới đen đảm bảo độ che phủ từ 50% – 70% là thích hợp nhất giúp cho cây sinh trưởng và phát triển tốt nhất.

6. Thu hoạch, sơ chế, bảo quản

Tùy vào mục đích sử dụng, có thể thu hoạch củ Thất diệp nhất chi hoa từ năm thứ 3 sau trồng trở đi vào tháng 9 – 10 hàng năm (thời kỳ rụng lá).

• Khi thu hoạch, đào thân rễ rửa sạch, để nguyên đem phơi hoặc thái mỏng rồi phơi khô đều được.
• Thất diệp nhất chi hoa cần được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Tuệ Linh quy hoạch vùng trồng thất diệp nhất chi hoa tại Sapa

Thất diệp nhất chi hoa là loại dược liệu quý, chỉ mọc ở các khu rừng rậm, nên có rất ít trong tự nhiên. Chưa kể đến do nạn chặt phá rừng làm thu hẹp môi trường sống, bị khai thác tận diệt, loài cây này đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.

Tìm hiểu thêm: Thất diệp chi hoa mọc tự nhiên ở đâu?

Hiện nay, thất diệp nhất chi hoa được đưa vào sách đỏ việt Nam. Nhằm bảo tổn và phát triển cây dược liệu quý hiếu này, Công ty Tuệ Linh đã cho quy hoạch vùng trồng tại bản Khoang Sapa theo tiêu chuẩn GACP của tổ chức Y tế thế giới.

Vùng trồng thất diệp nhất chi hoa của Tuệ Linh nằm trong vùng rừng rậm thuộc dãy Hoàng Liên Sơn ở độ cao trên 2000m. Nơi đây có điều kiện khí hậu thổ nhưỡng rất thích hợp cho sự phát triển của loại cây quý hiếm này. Tuy việc trồng loài dược liệu này gặp nhiều khó khăn do địa thế hiểm trở nhưng bằng tâm huyết cùng kinh nghiệm bảo tồn và phát triển cây thuốc Việt hơn 1 thập kỷ qua, công ty bước đầu đã trồng thành công hơn 10 hecta, và đang mở rộng thêm diện tích ở các vùng lân cận.

Cho tới nay, Tuệ Linh là doanh nghiệp duy nhất sở hữu vùng trồng thất diệp nhất chi hoa tại Việt Nam. Việc phát triển được nguồn dược liệu quý này hứa hẹn mang tới các sản phẩm chăm sóc sức khỏe chất lượng cao, đặc biệt là các sản phẩm thảo dược lành tính có tác dụng giảm khối u và phòng chống ung thư. Hi vọng trong thời gian tới cùng với sự nỗ lực của chính quyền địa phương và nhân dân, Tuệ Linh sẽ xây dựng được thêm nhiều vùng trồng thất diệp nhất chi hoa hơn nữa, nhân rộng ra các vùng lân cận, để đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu, góp phần nâng tầm cây thuốc Việt.

Nguồn: Viện KHSS – ĐH Thái Nguyên

Chia sẻ

Chia sẻ

Thông tin khoa học

Cỏ mật gấu còn được biết đến với nhiều tên gọi như nhị rối vằn, đẳng nha sọc, nhị rối lùn hay hùng đởm thảo, có tên khoa học là Isodon lophanthoides (D.Don) Hara, thuộc họ Lamiaceae (Hoa môi). Đây là một loài cây thân thảo, cao từ 15cm đến 1m, có thể mọc đứng hoặc bò, thân hình vuông với bốn cạnh rõ rệt, thường có nhiều lông ở phần non. Lá mọc đối, không cuống hoặc có cuống ngắn, hình trứng rộng, mép lá có khía răng hoặc khía tai bèo, cả hai mặt phủ lông mịn. Cụm hoa mọc thành chùy ở ngọn, dài trên 20cm, hoa nhỏ, màu trắng pha hồng, có đài hình chuông, tràng hoa chia hai môi với nhị thò ra ngoài. Quả bế tư, hình bầu dục, màu nâu, nhẵn. Cây thường ra hoa vào tháng 8–10 và kết quả vào tháng 11–12.

Trong y học cổ truyền, cỏ mật gấu có vị đắng hơi ngọt, tính mát, được sử dụng với công năng thanh can, lợi đởm, thanh nhiệt, lợi thấp, lợi tiểu, lọc máu và tán ứ. Cây thường được dùng để hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến gan và đường tiêu hóa như viêm gan vàng da cấp tính, viêm túi mật, viêm ruột cấp, kiết lỵ, cũng như giúp giảm sưng đau do chấn thương hoặc đụng dập. Liều dùng thông thường từ 15 – 30g dạng khô hoặc 30 – 60g tươi, sắc uống trong ngày. Đây là loài cây dược liệu quý trong kho tàng y học dân gian Việt Nam.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc

Dưới đây là các kỹ thuật cơ bản trong quá trình trồng và chăm sóc cây cỏ mật gấu, từ khâu lựa chọn thời vụ, điều kiện sinh trưởng phù hợp, đến cách nhân giống, chăm sóc và phòng bệnh. Việc áp dụng đúng kỹ thuật không chỉ giúp cây phát triển tốt mà còn nâng cao chất lượng dược liệu sau thu hoạch.

Thời vụ

Cỏ mật gấu là loại cây thảo dược dễ trồng, thích nghi tốt với điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm. Thời vụ trồng thích hợp nhất là vào đầu mùa xuân, từ tháng 2 đến tháng 3 hằng năm. Đây là thời điểm thời tiết bắt đầu ấm lên, độ ẩm không khí cao, đất dễ làm tơi xốp, rất thuận lợi cho cây bén rễ và phát triển nhanh chóng.

Đối với nhân giống, phương pháp phổ biến là giâm cành. Việc giâm nên tiến hành vào mùa thu (tháng 9–10) hoặc mùa xuân (tháng 2–3), khi thời tiết mát mẻ, ít mưa to và nhiệt độ ổn định.

Điều kiện sinh trưởng

Cây cỏ mật gấu là loại thảo dược ưa khí hậu nhiệt đới ẩm, có khả năng thích nghi tốt với nhiều điều kiện sinh thái khác nhau. Tuy nhiên, để cây sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh, cho hàm lượng dược tính cao, cần đáp ứng một số điều kiện tối ưu.

Loài cây này ưa ẩm nhưng không chịu được ngập úng, vì vậy nên trồng ở những vùng đất thấp nhưng có khả năng thoát nước tốt. Đất trồng lý tưởng là loại đất tơi xốp, giàu mùn, có khả năng giữ ẩm vừa phải và giàu dinh dưỡng tự nhiên. Đặc biệt, cây phát triển mạnh mẽ nhất khi được trồng ở nơi có độ thông thoáng cao, ánh sáng đầy đủ nhưng không quá gắt. Trong điều kiện môi trường mát mẻ, đủ nắng và được chăm sóc đúng cách, cỏ mật gấu có thể sinh trưởng nhanh, cho nhiều đợt lá trong năm và đạt hiệu quả thu hoạch tối ưu cả về năng suất lẫn chất lượng dược liệu.

Nhân giống

Cây cỏ mật gấu có thể nhân giống bằng hai phương pháp phổ biến là gieo hạt và giâm hom. Tuy nhiên, phương pháp giâm hom được áp dụng nhiều hơn trong thực tế vì mang lại tỉ lệ sống cao, cây phát triển đồng đều và giữ được đặc tính di truyền tốt từ cây mẹ.

Chọn giống

Để nhân giống bằng hom, cần lựa chọn những cành mật gấu khỏe mạnh, tươi tốt, không bị sâu bệnh và được lấy từ cây mẹ đã trên 1 năm tuổi. Nên tiến hành cắt cành vào buổi sáng sớm, khi thời tiết còn mát mẻ, tránh nắng gắt. Mỗi cành hom nên dài từ 7–10cm, có từ 2–4 lá và chu vi khoảng 4–6cm. Sau khi cắt, có thể loại bỏ bớt lá ở phần gốc để hạn chế thoát hơi nước.

Làm đất

Đất trồng cần được xử lý kỹ lưỡng trước khi giâm hom. Trộn đất với phân chuồng hoai mục, vỏ trấu, xơ dừa, than bùn hoặc mùn hữu cơ để tăng độ tơi xốp và dinh dưỡng. Bón lót thêm vôi bột và để đất phơi ải từ 7–10 ngày nhằm tiêu diệt các mầm bệnh, nấm hại trong đất.

Giâm cành

Ngay sau khi cắt cành, nên giâm hom càng sớm càng tốt để tránh mất nước và giảm tỉ lệ sống. Trước khi cắm hom xuống đất, có thể nhúng phần gốc vào dung dịch kích thích ra rễ (như NAA, IBA…) để đẩy nhanh quá trình ra rễ và tăng khả năng sinh trưởng. Hom nên được cắm nghiêng xuống luống đất đã chuẩn bị, sau đó tưới nước nhẹ nhàng giữ ẩm thường xuyên. Giai đoạn đầu cần che nắng nhẹ để cây hom không bị khô héo.

Chăm sóc tốt trong khoảng 15–20 ngày sau giâm, các hom sẽ bắt đầu bén rễ và phát triển thành cây con khỏe mạnh, sẵn sàng để trồng ra luống chính hoặc chuyển bầu nếu cần. Việc nhân giống đúng kỹ thuật sẽ góp phần đảm bảo năng suất và chất lượng cây trồng về sau.

Chăm sóc

Để cây cỏ mật gấu phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao, cần thực hiện đầy đủ các biện pháp chăm sóc sau khi trồng.

Trước tiên, nên bón lót toàn bộ phân hữu cơ hoai mục vào đất trước khi trồng nhằm tăng cường dinh dưỡng cho cây trong giai đoạn đầu. Sau khi trồng khoảng 15 ngày, tiến hành bón thúc lần đầu bằng dung dịch đạm pha loãng (10g đạm/10 lít nước sạch) để kích thích cây bén rễ và phát triển thân, lá. Những lần bón thúc tiếp theo nên thực hiện định kỳ 20 ngày/lần để đảm bảo cây được cung cấp đủ dưỡng chất trong suốt quá trình sinh trưởng.

Về chăm sóc hàng ngày, cần duy trì độ ẩm đất ổn định, đặc biệt là trong mùa khô nên tưới nước thường xuyên cho cây, tránh để đất quá khô gây héo lá, chậm phát triển. Ngược lại, vào mùa mưa cần chú ý thoát nước kịp thời để tránh tình trạng úng rễ, thối gốc. Đồng thời, định kỳ làm cỏ, xới đất tơi xốp quanh gốc nhằm hạn chế cạnh tranh dinh dưỡng và giúp cây hấp thụ chất tốt hơn.

Các loại bệnh và cách phòng tránh

Trong quá trình canh tác, cây cỏ mật gấu thường ít bị sâu bệnh nghiêm trọng nếu được trồng và chăm sóc đúng kỹ thuật. Tuy nhiên, một số vấn đề có thể phát sinh, đặc biệt là bệnh lở cổ rễ – thường xuất hiện vào mùa mưa do đất bị ẩm ướt kéo dài, gây thối gốc, héo úa và chết cây non.

Để phòng bệnh, cần trồng cây trên đất cao ráo, thoát nước tốt, đồng thời chú trọng khâu làm đất kỹ lưỡng trước khi trồng, bón lót vôi và phơi ải đất từ 7–10 ngày nhằm tiêu diệt mầm bệnh. Vào mùa mưa, cần thường xuyên kiểm tra vườn trồng, khơi rãnh thoát nước, tránh để nước đọng quanh gốc cây. Nếu phát hiện cây bị lở cổ rễ, cần nhanh chóng nhổ bỏ cây bệnh, xử lý đất bằng vôi bột hoặc thuốc trừ nấm sinh học để hạn chế lây lan.

Thu hoạch và bảo quản

Cỏ mật gấu có thể thu hái quanh năm, bắt đầu từ đợt đầu tiên sau khi trồng khoảng 1–2 tháng, khi cây đã đủ độ sinh trưởng. Tùy vào mục đích sử dụng, người trồng có thể thu hoạch toàn cây, sau đó rửa sạch, chặt thành khúc nhỏ để dùng tươi hoặc đem đi phơi khô dưới nắng nhẹ để bảo quản lâu dài.

Bộ phận được sử dụng làm thuốc là toàn thân cây, bao gồm rễ, thân và lá. Để đảm bảo dược tính tốt nhất, nên thu hái vào buổi sáng sớm, khi cây còn tươi khỏe, tránh những ngày mưa ẩm. Sản phẩm sau khi phơi khô cần được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm mốc nhằm giữ nguyên dược tính và mùi vị của dược liệu.

Lời kết

Trên đây là hướng dẫn kỹ thuật trồng cây cỏ mật gấu từ khâu chọn giống, trồng, chăm sóc đến thu hoạch. Hy vọng bài viết sẽ giúp bạn áp dụng hiệu quả vào thực tế, mang lại giá trị kinh tế và dược liệu bền vững.

Chia sẻ

Chia sẻ

Giới thiệu về cây Đại hoàng

Cây Đại hoàng (tên khoa học Rheum palmatum Baill), còn được biết đến với nhiều tên gọi như Hoàng lương, Hỏa phu, Tướng quân, Chế quân, Xuyên văn hay Cẩm văn đại hoàng, là một loài cây dược liệu lâu năm thuộc họ Rau răm (Polygonaceae).

Cây thường cao từ 1,5–2m, thân trụ rỗng ruột, có rãnh mảnh, phủ lông tơ ngắn màu trắng. Rễ cây thô, ngắn, mập, có ruột màu vàng, vỏ ngoài nâu tím, tỏa mùi hăng nhẹ đặc trưng. Lá Đại hoàng có dạng gần tròn hoặc hình quạt, đường kính từ 30–60cm (có thể tới 1m), mép lá chia thùy nông, gốc hình tim. Cuống lá tròn, dài bằng hoặc ngắn hơn phiến lá, mặt dưới có lông tơ xám. Cụm hoa mọc thành chùy lớn ở ngọn thân hoặc nách lá phía trên, phân nhánh rộng, hoa nhỏ màu mâu lục hoặc trắng vàng, thường lưỡng tính. Quả bế có ba cạnh rõ rệt, dài 8–10mm, có cánh rộng khoảng 3mm.

Trong y học cổ truyền, Đại hoàng là vị thuốc có vị đắng, tính hàn, nổi tiếng với tác dụng thanh nhiệt, tả hỏa, hoạt huyết, trục ứ, thông tiện. Dược liệu này thường được dùng để:

• Chữa táo bón, đầy bụng, bí đại tiện, đặc biệt trong trường hợp do nhiệt tích.
• Hỗ trợ điều trị các bệnh tiêu hóa như đau dạ dày, ợ nóng, tiêu chảy, viêm ruột; được sử dụng để rửa ruột trước nội soi.
• Giúp giảm triệu chứng do trĩ hoặc vết nứt hậu môn nhờ tác dụng nhuận tràng nhẹ.
• Hoạt huyết, tiêu ứ, dùng trong các trường hợp huyết ứ vùng bụng, kinh nguyệt không đều, chấn thương tụ máu, sưng tấy, vàng da do tắc mật hoặc viêm gan.
• Dùng ngoài da để hỗ trợ giảm sưng nóng, điều trị hắc lào, vết loét da.

Tuy mang lại nhiều công dụng quý, Đại hoàng không nên sử dụng lâu dài hoặc quá liều, vì có thể gây mất cân bằng điện giải, tiêu chảy nặng hoặc kích ứng ruột. Do đó, cần thận trọng khi dùng và nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc.

Điều kiện sinh trưởng cây Đại hoàng

Cây Đại hoàng ưa khí hậu ẩm mát quanh năm, thích hợp trồng ở vùng núi cao từ 1.000–1.300m trở lên như Sa Pa, Tam Đảo, Hà Giang, Đà Lạt, Hòa Bình. Cây không chịu được ngập úng, chỉ 1–2 ngày úng nước cũng có thể làm thối rễ. Đất trồng cần tơi xốp, thoát nước tốt, tầng canh tác dày, giàu dinh dưỡng. Ở vùng trung du, đồng bằng Bắc Bộ, cây trồng thử nghiệm thường kém hiệu quả.

Hiện nay, phần lớn dược liệu Đại hoàng tại Việt Nam vẫn được nhập khẩu từ Trung Quốc và châu Âu, trong đó nguồn từ Trung Quốc được đánh giá có chất lượng ổn định hơn.

Quy trình trồng và chăm sóc cây Đại hoàng

Kỹ thuật nhân giống

Cây Đại hoàng tuy có khả năng ra hoa nhưng lại kết hạt kém, vì vậy phương pháp nhân giống bằng hạt không phổ biến. Thay vào đó, người trồng thường nhân giống bằng cách tách mầm – một kỹ thuật hiệu quả và dễ thực hiện. Vào thời điểm thu hoạch hàng năm, người ta tiến hành tách các mầm con khỏe mạnh mọc quanh gốc cây mẹ để làm giống. Các mầm này cần được xử lý sát khuẩn nhẹ trước khi trồng để hạn chế nguy cơ thối rễ. Sau đó, đem trồng trực tiếp vào đất đã làm tơi, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt. Phương pháp này giúp cây sinh trưởng nhanh, giữ được đặc tính tốt từ cây mẹ và tiết kiệm chi phí nhân giống.

Kỹ thuật trồng

Cây Đại hoàng thường được trồng vào tháng 2–3 ở miền núi hoặc tháng 8–9 ở vùng trung du, đồng bằng. Đất trồng cần làm tơi, nhỏ, lên luống cao 25–30cm, rộng khoảng 90cm để thoát nước tốt. Trước khi trồng, nên bón lót mỗi mét vuông với 1,5–2kg phân chuồng hoai mục, trộn cùng 0,3–0,4kg supe lân và tro thảo mộc.

Trồng cây theo khoảng cách 45x45cm hoặc 50x45cm, mỗi hốc đặt một mầm con, đầu mầm nhô khỏi mặt đất, nén chặt và tưới đủ ẩm mỗi ngày. Trong điều kiện thời tiết còn lạnh, nên phủ mặt luống bằng rơm rạ hoặc cỏ khô để giữ ấm và giữ ẩm cho cây.

Cách chăm sóc

Khi trồng cây Đại hoàng, bạn nên thường xuyên làm cỏ và xới nhẹ đất quanh gốc để giữ cho đất thông thoáng, giúp cây hấp thu dinh dưỡng tốt hơn và hạn chế sâu bệnh. Cây cần được bón thúc từ 2–3 lần mỗi năm bằng nước phân chuồng hoai hoặc nước giải pha loãng. Trường hợp cây phát triển quá mạnh, có thể bổ sung thêm một ít kali hoặc tro bếp, đồng thời tỉa bớt lá để cây tập trung nuôi phần rễ – bộ phận chính được sử dụng làm thuốc.

Ngoài ra, trong quá trình chăm sóc, bạn nên loại bỏ ngay các cuống lá bị gãy hoặc cuống ra hoa. Cuống gãy nếu để lại trên cây có thể trở thành nguồn gây bệnh, còn cuống ra hoa sẽ làm cây tiêu tốn nhiều năng lượng, ảnh hưởng đến sự phát triển của cuống lá và rễ. Việc cắt bỏ kịp thời những cuống này giúp cây khỏe mạnh và tăng chất lượng dược liệu. Đồng thời, đừng quên tỉa bỏ các lá héo úa hoặc bị sâu bệnh tấn công để bảo vệ phần lá còn lại, giúp cây phát triển đều và bền vững.

Thu hoạch cây Đại hoàng

Thu hoạch làm thực phẩm

Đối với thu hoạch cuống lá Đại hoàng tươi (dùng làm thực phẩm), nên bắt đầu từ năm thứ hai trở đi, khi cây đã đủ khỏe. Chỉ thu một phần ba số cuống mỗi mùa để cây kịp phục hồi. Cuống đạt chuẩn nên có đường kính từ 1,3–2,5cm và chiều dài từ 30–46cm (không tính phần lá). Khi thu, vặn và ngắt cuống sát gốc, tránh làm tổn thương chồi non ở giữa. Không dùng cuống quá nhỏ hoặc quá to, vì cuống nhỏ cho thấy cây yếu, còn cuống lớn thường bị dai.

Lá Đại hoàng chứa axit oxalic – một chất không ăn được, vì vậy cần loại bỏ lá ngay sau khi thu hoạch. Có thể tận dụng lá để ủ phân hoặc xua đuổi sâu bọ, nhưng tuyệt đối không cho người hoặc vật nuôi ăn.

Về bảo quản, cuống Đại hoàng nên được bọc trong giấy bạc, để hở một khe nhỏ và bảo quản trong ngăn rau tủ lạnh ở nhiệt độ 0–4°C, giữ tươi từ 2–4 tuần. Nếu muốn bảo quản lâu hơn, bạn có thể rửa sạch, cắt khúc, cho vào túi zip rồi cấp đông, dùng dần trong vòng tối đa 1 năm. Đại hoàng đông lạnh thích hợp làm sinh tố hoặc các món bánh nướng.

Thu hoạch làm thuốc

Cây Đại hoàng bắt đầu cho thu hoạch từ năm thứ 3 trở đi, khi rễ đã tích đủ dược tính. Thời điểm thu hoạch lý tưởng là vào cuối thu đến đầu đông (khoảng tháng 9–10), khi cây bước vào giai đoạn ngủ đông và ngừng sinh trưởng.

Khi thu hoạch làm thuốc, người trồng cần đào nhẹ nhàng toàn bộ phần rễ và thân rễ, rửa sạch đất cát, cắt bỏ thân trên mặt đất và các rễ con, sau đó cạo lớp vỏ ngoài. Nếu rễ quá to, có thể bổ ra làm đôi hoặc làm tư, sau đó xâu lạt treo nơi thoáng mát để khô dần, hoặc sấy nhẹ. Dược liệu sau khi phơi khô cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc và nên lưu giữ ít nhất 1 năm trước khi sử dụng để phát huy tốt hiệu quả dược tính.

Lời kết

Trồng cây Đại hoàng đúng cách sẽ giúp cây phát triển khỏe, cho năng suất ổn định và dược tính tốt. Hy vọng bài viết đã cung cấp thông tin hữu ích để bạn áp dụng hiệu quả vào thực tế.

Chia sẻ

Chia sẻ

Thông tin cây Bạch chỉ

Bạch chỉ (tên khoa học: Angelica dahurica (Fisch. ex Hoffm.) Maxim.), còn được gọi với các tên khác như Hương bạch chỉ, Hoàng châu bạch chỉ, là một loài thực vật thuộc họ Hoa tán (Apiaceae). Đây là loài cây sống lâu năm, thường mọc hoang hoặc được trồng ở các vùng núi cao, nơi có khí hậu mát mẻ, đất đai màu mỡ.

Về hình thái, cây bạch chỉ cao khoảng 1–1,5m, thân hình trụ, có đường kính thân từ 2–3cm. Thân cây có màu tím hồng, phía dưới nhẵn bóng, không có lông; trong khi phần thân gần ngọn, sát cụm hoa lại có lớp lông ngắn bao phủ. Lá cây mọc so le, phiến lá xẻ lông chim 2–3 lần, có thuỳ hình trứng hoặc hình trứng dài, kích thước mỗi thuỳ dài từ 2–6cm, rộng 1–3cm, mép có răng cưa nhỏ. Lá phía dưới to hơn và có cuống dài, trong khi lá phía trên nhỏ hơn. Cuống lá phát triển thành bẹ bao ôm lấy thân, hai mặt lá không có lông nhưng trên gân lá ở mặt trên lại có lông ngắn.

Hoa của bạch chỉ mọc thành cụm hình tán kép, xuất hiện ở kẽ lá hoặc đầu cành. Cuống tán chính có thể dài tới 48cm, cuống tán nhỏ dài khoảng 1cm. Hoa có màu trắng, nhỏ, thường nở rộ vào mùa hè. Quả bạch chỉ có hình dẹt, dài khoảng 6mm, rộng 5–6mm, bên trong chứa hạt.

Trong y học cổ truyền, bạch chỉ là vị thuốc có vị cay, tính ôn, quy kinh phế, vị và đại tràng. Với công năng phát biểu khứ phong (giải biểu, trừ gió), hoạt huyết, bài nùng sinh cơ (giúp làm mủ chín, tiêu mủ và kích thích sinh cơ), bạch chỉ được dùng trong nhiều bài thuốc chữa các bệnh liên quan đến phần đầu, mặt và hệ hô hấp. Cụ thể, bạch chỉ thường được dùng để giảm đau, chữa nhức đầu do phong hàn, cảm mạo, đau răng, hoa mắt, tắc mũi, viêm xoang. Ngoài ra, nó còn có tác dụng cầm máu trong các trường hợp chảy máu cam, đại tiện ra máu, hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt và chữa các chứng xích bạch đới ở phụ nữ.

Với giá trị dược lý cao và lịch sử sử dụng lâu đời trong Đông y, bạch chỉ không chỉ là một vị thuốc quý mà còn là biểu tượng của nguồn dược liệu truyền thống có nhiều tiềm năng ứng dụng trong y học hiện đại.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc

Thời vụ

Cây Bạch chỉ là loài dược liệu quý được trồng chủ yếu ở các vùng núi cao có khí hậu mát mẻ. Thời điểm gieo trồng thích hợp nhất thường rơi vào khoảng tháng 10 đến tháng 11 hằng năm. Đây là giai đoạn thời tiết chuyển dần sang mùa đông, nhiệt độ thấp và độ ẩm không khí cao, rất phù hợp để cây nảy mầm và sinh trưởng mạnh mẽ.

Điều kiện sinh trưởng

Bạch chỉ là loài cây ưa sáng và có nhu cầu ẩm cao. Tuy nhiên, cây không chịu được úng nước, do đó yêu cầu kỹ thuật canh tác phải đặc biệt chú trọng đến khả năng thoát nước của đất trồng, tránh hiện tượng ngập úng làm thối rễ, ảnh hưởng đến chất lượng dược liệu. Về nhiệt độ, cây phát triển tốt nhất trong điều kiện nhiệt độ trung bình từ 18–20°C, có thể chịu được dao động trong khoảng từ 16–25°C. Khi được trồng trong môi trường có nền khí hậu ổn định, mát mẻ quanh năm, Bạch chỉ sẽ cho năng suất cao và dược tính tốt.

Đối với đất trồng, Bạch chỉ đặc biệt thích hợp với loại đất giàu dinh dưỡng, nhiều mùn và tơi xốp, như đất phù sa ven sông hoặc đất tầng canh tác sâu. Đất cần có khả năng giữ ẩm vừa phải nhưng phải thoát nước tốt, tránh tình trạng ứ đọng. Độ pH thích hợp để cây phát triển là từ 6,5 đến 7 – tức là đất hơi chua đến trung tính. Trước khi gieo trồng, nên cải tạo đất kỹ lưỡng bằng cách làm đất tơi, bón phân hữu cơ và tạo luống cao để đảm bảo cây có đủ điều kiện phát triển bộ rễ khỏe mạnh, chống chịu sâu bệnh tốt và cho ra dược liệu có chất lượng cao nhất.

Nhân giống

Nhân giống cây Bạch chỉ chủ yếu được thực hiện bằng phương pháp gieo hạt. Để đảm bảo chất lượng cây trồng cũng như dược tính cao của dược liệu sau thu hoạch, khâu chọn và xử lý hạt giống cần được tiến hành cẩn thận và đúng kỹ thuật.

Lựa chọn hạt giống

Hạt giống Bạch chỉ phải được lấy từ những cây mẹ khỏe mạnh, sinh trưởng từ 2 năm tuổi trở lên và được trồng tại các vùng có điều kiện khí hậu phù hợp như Sa Pa (Lào Cai), Tam Đảo (Vĩnh Phúc) hoặc các khu vực núi cao có khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao và ôn hòa tương tự. Đây là những vùng cho ra giống hạt có sức nảy mầm cao, sinh trưởng tốt và duy trì được đặc tính di truyền tốt của cây dược liệu.

Xử lý hạt trước khi gieo

Trước khi gieo trồng, hạt cần được xử lý để tăng tỉ lệ nảy mầm và loại bỏ các tác nhân gây bệnh. Cách xử lý hạt giống Bạch chỉ như sau:

• Ngâm hạt trong nước ấm có nhiệt độ từ 40–50°C, theo tỷ lệ 2 sôi – 3 lạnh (2 phần nước sôi pha với 3 phần nước lạnh). Thời gian ngâm kéo dài khoảng 12 giờ.
• Sau khi ngâm, vớt hạt ra và trộn đều với cát khô (hoặc tro trấu) để tạo độ tơi xốp, giúp thoáng khí, tránh hạt bị ẩm mốc.
• Tiếp theo, cho hỗn hợp hạt và cát vào một khăn ấm đã được tưới đẫm nước. Gói khăn lại và đặt ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
• Trong suốt thời gian ủ, cần giữ khăn luôn ẩm bằng cách tưới nước nhẹ mỗi ngày. Sau khoảng vài ngày, khi hạt bắt đầu nứt nanh, có thể đem gieo xuống đất đã được chuẩn bị kỹ lưỡng.

Kỹ thuật nhân giống bằng hạt nếu được thực hiện đúng quy trình sẽ giúp cây con phát triển đồng đều, khỏe mạnh và cho năng suất cao.

Kỹ thuật trồng

Làm đất:

Cây Bạch chỉ thích hợp trồng trên nền đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt. Trước khi gieo trồng, cần tiến hành làm đất kỹ:

• Xới đất kỹ để đất tơi, thông thoáng, loại bỏ cỏ dại và tàn dư thực vật.
• Lên luống cao từ 30–35cm để tránh úng nước, nhất là trong mùa mưa. Luống có chiều rộng từ 1,0–1,1m, rãnh giữa các luống rộng khoảng 30cm để tiện tưới tiêu và thoát nước.
• Bón lót bằng phân chuồng hoai mục, rải đều lên mặt luống. Sau đó, vét đất từ hai bên rãnh phủ lên lớp phân một lớp đất mỏng dày 5–7cm, rồi san phẳng mặt luống để gieo hạt.

Gieo hạt:

Sau khi xử lý hạt giống (ủ nứt nanh như đã nêu ở phần nhân giống), tiến hành gieo hạt như sau:

• Trộn hạt đã nảy mầm với tro khô hoặc tro trấu để tăng độ tơi và dễ gieo.
• Gieo hạt theo từng hốc, khoảng cách giữa các hốc khoảng 25cm.
• Sau khi gieo, phủ kín luống bằng một lớp rơm hoặc rạ mỏng để giữ ẩm, che nắng, hạn chế tác động trực tiếp từ môi trường.
• Khi cây con đã mọc lên và có từ 2 lá mầm trở lên, tiến hành dỡ bỏ lớp rơm phủ để cây quang hợp tốt và phát triển nhanh.

Trồng cây:

Khi cây con đã phát triển được từ 3–4 lá thật, chiều cao khoảng 10cm, có thể tiến hành nhổ và đem trồng ra luống chính:

• Trồng cây theo hàng so le, khoảng cách giữa các cây là 20cm.
• Mật độ này giúp các cây có đủ không gian phát triển, sau này khi lớn sẽ khép tán kín mặt luống, hạn chế cỏ dại và giữ ẩm đất tốt hơn.
• Sau khi trồng, tưới nước nhẹ để cây nhanh hồi phục và bén rễ.

Chăm sóc

Trong giai đoạn đầu sinh trưởng, cây cần được bổ sung dinh dưỡng kịp thời và đúng cách để hình thành bộ rễ vững chắc, thân lá phát triển đồng đều.

Khi cây con đã mọc được khoảng 2 lá thật, nên tiến hành bón thúc lần đầu bằng phân đạm pha loãng với nước. Việc pha loãng phân giúp cây dễ hấp thu và tránh gây xót rễ. Lượng bón vừa phải, tưới đều quanh gốc, không tưới trực tiếp vào ngọn để tránh thối nhũn. Giai đoạn này, cây còn non nên cần theo dõi kỹ độ ẩm đất và thời tiết để điều chỉnh lượng nước tưới phù hợp, giữ đất luôn ẩm nhưng không bị úng.

Sau khoảng 25 ngày kể từ khi gieo trồng, tiến hành bón thúc lần hai để hỗ trợ cây phát triển thân lá mạnh hơn. Ở thời điểm này, cây đã bước vào giai đoạn sinh trưởng mạnh, đòi hỏi dinh dưỡng cao hơn, do đó có thể kết hợp phân đạm, lân và kali theo tỷ lệ phù hợp. Đồng thời, cần tiến hành làm cỏ, vun xới nhẹ xung quanh gốc để đất tơi xốp, giúp rễ hô hấp tốt hơn, hạn chế cỏ dại cạnh tranh dinh dưỡng.

Ngoài ra, nên tỉa bớt các cành yếu, lá sát gốc để tập trung dinh dưỡng nuôi thân chính, giúp cây phát triển cao, khỏe. Khi cây đạt chiều cao khoảng 30cm, nếu được chăm sóc đúng cách, cây sẽ khép tán đều, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tích lũy hoạt chất trong rễ – bộ phận dùng làm dược liệu chính của cây Bạch chỉ.

Các loại bệnh và cách phòng tránh

Trong quá trình trồng và chăm sóc cây Bạch chỉ, một số loại sâu bệnh có thể gây ảnh hưởng đến sinh trưởng và chất lượng dược liệu, đặc biệt là sâu xám – loài sâu thường phá hoại phần thân non và rễ cây. Để bảo vệ cây hiệu quả, cần chủ động phun thuốc phòng trừ sâu bệnh định kỳ bằng các loại thuốc bảo vệ thực vật an toàn, ưu tiên các chế phẩm sinh học thân thiện với môi trường.

Bên cạnh đó, do Bạch chỉ là cây ưa ẩm nhưng không chịu được úng, nên trong mùa mưa hoặc khi có mưa kéo dài, cần kịp thời tháo nước trên ruộng, tránh tình trạng ứ đọng gây thối rễ, nấm bệnh phát sinh. Hệ thống rãnh thoát nước cần được thiết kế hợp lý từ đầu vụ và thường xuyên kiểm tra để đảm bảo hoạt động hiệu quả.

Thường xuyên làm cỏ, vun xới, kiểm tra cây trồng để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như vàng lá, sâu cắn rễ, thối gốc… và có biện pháp xử lý kịp thời nhằm hạn chế thiệt hại cho cả vụ mùa.

Thu hoạch và bảo quản

Thu hoạch hạt giống

Hạt giống của cây Bạch chỉ được thu vào khoảng tháng 7, khi cụm hoa chuyển sang màu vàng nhạt, hạt đã chín đều. Nên thu hái vào buổi sáng, khi thời tiết mát mẻ, sương sớm đã tan, tránh thu vào thời điểm nắng gắt hoặc ẩm ướt dễ làm hạt mất sức nảy mầm. Sau khi thu, phơi khô hạt từ 3–4 ngày trên nền sạch, có lót giấy hoặc bạt. Tránh để hạt bị mưa ướt trong thời gian phơi vì có thể làm hạt hỏng, mốc, giảm khả năng nảy mầm. Khi hạt khô, bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.

Thu hoạch củ (rễ làm thuốc)

Phần rễ củ – bộ phận dùng làm dược liệu chính, được thu hoạch vào đầu mùa thu, khi một số lá gốc chuyển màu úa vàng. Đào thử thấy củ phát triển to, chắc là thời điểm thu hoạch phù hợp nhất. Tuyệt đối không lấy rễ ở những cây đã ra hoa, kết hạt, vì lúc này hoạt chất trong rễ đã suy giảm.

Khi thu hoạch, cần đào nhẹ tay, tránh làm xây xát vỏ hoặc gãy rễ, vì vỏ củ giữ nhiều tinh dầu và hoạt chất quý. Sau khi thu, đem rửa sạch, cắt bỏ rễ con, rồi phơi nắng nhẹ hoặc sấy khô ở nhiệt độ thấp, đảm bảo giữ nguyên mùi thơm đặc trưng và dược tính của Bạch chỉ. Dược liệu sau khi phơi khô cần được bảo quản nơi khô thoáng, tránh ẩm mốc và mối mọt.

Chú ý: Tinh dầu tiết ra từ rễ cây dễ làm bỏng da tay nên cần đeo găng tay cao su khi rửa.

Chia sẻ

Chia sẻ

Ngải cứu – còn gọi là ngải diệp, cây thuốc cứu, quả sú (theo người H’Mông), nhả ngải (người Tày), ngỏi (người Dao) – là một loại cây thuốc quen thuộc trong y học cổ truyền Việt Nam. Tên khoa học của cây là Artemisia vulgaris L., thuộc họ Cúc (Asteraceae).

Ngải cứu là cây thảo sống lâu năm, cao khoảng 0,4–1 mét. Thân và cành mọc sum suê, có rãnh dọc và phủ lông nhỏ. Lá mọc so le, chẻ lông chim, mặt trên màu xanh sẫm, mặt dưới phủ lông trắng mịn. Hoa mọc thành chùm kép ở ngọn thân và đầu cành, màu vàng lục nhạt. Cây thường ra hoa và kết quả từ tháng 10 đến tháng 12, toàn cây có mùi thơm hắc đặc trưng rất dễ nhận biết.

Không chỉ là một loại rau quen thuộc trong bữa ăn, Ngải cứu còn là vị thuốc quý. Từ lâu, cây đã được sử dụng để điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh, hỗ trợ tiêu hóa, trị đau nhức xương khớp, chữa cảm sốt, sốt rét, nôn mửa và giúp tẩy giun. Nhờ đặc tính dễ trồng, dễ sử dụng và công dụng đa dạng, Ngải cứu được nhiều gia đình Việt trồng quanh nhà như một cây thuốc dân gian không thể thiếu.

Chọn giống và thời điểm trồng Ngải cứu

Để cây Ngải cứu phát triển tốt, bước đầu tiên quan trọng là chọn giống chất lượng. Bạn nên chọn giống Ngải cứu khỏe mạnh, không sâu bệnh, thân chắc, lá xanh tươi. Ngải cứu có thể được nhân giống bằng cách gieo hạt, trồng cây con hoặc dùng thân cây già để giâm. Tuy nhiên, cách đơn giản và phổ biến nhất là cắm cành (giâm cành) – vừa nhanh ra rễ, vừa tiết kiệm công chăm sóc.

Thời điểm thích hợp nhất để trồng là vào đầu mùa xuân hoặc mùa thu, khi thời tiết mát mẻ, đất đủ độ ẩm – rất lý tưởng để cây bén rễ, sinh trưởng mạnh và cho hàm lượng dược tính cao.

Chuẩn bị đất và vị trí trồng Ngải cứu

Cây Ngải cứu ưa sống ở nơi đất ẩm, mát, giàu mùn và thoát nước tốt, nên bạn nên chọn loại đất tơi xốp, không bị ngập úng để cây phát triển khỏe mạnh. Trước khi trồng khoảng 10 ngày, hãy xới nhỏ đất và phơi nắng (phơi ải) để tiêu diệt mầm bệnh và côn trùng hại. Sau đó, tiến hành bón lót phân chuồng hoai mục, tưới đẫm nước để tạo độ ẩm cần thiết cho đất.

Về cách trồng, bạn chỉ cần cắt một đoạn thân Ngải cứu dài khoảng 20–30cm, cắm xuống đất theo hàng, mỗi hốc cách nhau khoảng 30x40cm. Ngải cứu là cây dễ sống, nếu trồng đúng kỹ thuật, chỉ sau khoảng 1 tháng là có thể thu hoạch những đợt lá đầu tiên. Bạn có thể trồng Ngải cứu trong chậu, luống hoặc bồn cây ở nơi có ánh nắng nhẹ hoặc nắng buổi sáng để cây quang hợp tốt mà không bị cháy lá.

Tưới nước đúng cách cho cây

Tưới nước đúng cách là yếu tố quan trọng giúp cây Ngải cứu sinh trưởng khỏe mạnh và cho năng suất cao. Bạn cần đảm bảo lượng nước đầy đủ để giữ ẩm cho đất, đặc biệt trong giai đoạn cây mới bén rễ hoặc vào những ngày khô hanh. Tuy nhiên, không nên tưới quá nhiều gây úng rễ, dễ làm cây bị thối gốc hoặc phát sinh nấm bệnh.

Cách tưới hiệu quả là tưới đẫm vào buổi sáng để cây hấp thụ nước tốt trong ngày, đồng thời tưới nhẹ vào buổi chiều nếu thời tiết quá nóng, giúp giữ độ ẩm cho đất mà không gây đọng nước. Bên cạnh đó, bạn cũng nên cân đối lượng nước tùy theo mùa (tăng cường tưới vào mùa khô, giảm lại vào mùa mưa) để cây phát triển đều và hạn chế sâu bệnh.

Bón phân hợp lý

Để cây Ngải cứu sinh trưởng nhanh, lá xanh mướt và giữ được dược tính cao, bạn nên bón phân định kỳ 2–3 tuần/lần. Trong giai đoạn đầu, nên bón lót bằng phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ để cải tạo đất, cung cấp dưỡng chất ban đầu cho cây.

Khi cây đã bén rễ và bắt đầu phát triển, bạn có thể bón thúc bằng các loại phân vô cơ như NPK, pha loãng theo hướng dẫn, tưới hoặc rải quanh gốc. Tốt nhất nên bón thúc định kỳ mỗi 15 ngày/lần để cung cấp đủ dinh dưỡng, giúp cây ra nhiều lá, lá dày và thơm hơn. Sau khi bón, nên tưới nước nhẹ để phân thấm đều vào đất, tránh làm nóng gốc cây.

Phòng ngừa sâu bệnh

Cây Ngải cứu vốn là loài sống khỏe, ít bị sâu bệnh, rất phù hợp trồng tại nhà hoặc trong vườn thuốc nam. Tuy nhiên, trong điều kiện thời tiết ẩm ướt hoặc đất không thông thoáng, cây vẫn có thể gặp một số vấn đề như rệp, sâu ăn lá, hoặc nấm mốc.

Để phòng bệnh hiệu quả, bạn nên cắt tỉa lá già, dọn sạch cỏ dại, giữ cho luống trồng luôn thông thoáng và sạch sẽ. Nếu phát hiện sâu hại, nên ưu tiên dùng các biện pháp sinh học hoặc chế phẩm hữu cơ an toàn, tuyệt đối tránh sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học nếu trồng Ngải cứu để làm thuốc hoặc thực phẩm.

Thu hoạch cây Ngải cứu

Ngải cứu là loại cây có thể thu hái quanh năm, đặc biệt là các ngọn non và lá non thường được dùng để làm ngải nhung trong châm cứu hoặc chế biến món ăn, bài thuốc. Sau khi trồng khoảng 2–3 tháng, bạn đã có thể bắt đầu thu hoạch lứa đầu tiên bằng cách cắt ngọn hoặc lá cách gốc từ 10–15cm. Cách này giúp cây nhanh chóng mọc lại, tiếp tục phát triển và cho thu hoạch liên tục.

Nên thu hái vào sáng sớm, khi lá còn tươi và hàm lượng tinh dầu đạt mức cao nhất. Bạn có thể sử dụng Ngải cứu tươi ngay sau khi thu hoặc đem phơi khô trong bóng râm, nơi thoáng mát để bảo quản dùng dần. Ngoài phần lá non, người trồng cũng có thể thu hoạch cả cây khi cây đã có hoa và lá, tuỳ theo mục đích sử dụng làm thuốc nam hay làm dược liệu.

Mách bạn mẹo nhỏ giúp ngải cứu tươi lâu, thơm hơn

Để cây ngải cứu luôn xanh tốt, giữ được mùi thơm đặc trưng và hạn chế sâu bệnh, bạn có thể áp dụng một vài mẹo đơn giản nhưng hiệu quả. Trồng xen cây ngải cứu với các loại thảo mộc như bạc hà, hương thảo không chỉ giúp xua đuổi côn trùng tự nhiên mà còn tạo môi trường sinh thái cân bằng cho vườn cây. Ngoài ra, không nên trồng ngải cứu quá dày vì khoảng cách quá gần dễ khiến đất ẩm, thiếu thoáng khí – điều kiện thuận lợi cho nấm bệnh phát triển. Giữ luống trồng thông thoáng và sạch sẽ sẽ giúp cây khỏe mạnh, lá non thơm lâu và dược tính cũng cao hơn.

Lời kết

Trồng ngải cứu không khó nhưng nếu áp dụng đúng kỹ thuật và lưu ý trong từng giai đoạn chăm sóc, bạn sẽ có nguồn dược liệu sạch, an toàn ngay tại nhà. Hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp bạn trồng cây ngải cứu hiệu quả, cây lên xanh tốt, ít sâu bệnh và thu hái được nhiều đợt trong năm. Đừng quên chăm sóc thường xuyên để ngải cứu luôn tươi lâu, thơm đậm và giữ trọn dược tính quý giá nhé!

Chia sẻ

Chia sẻ

Thông tin khoa học

Cúc hoa vàng (Chrysanthemum indicum L.), còn được biết đến với nhiều tên gọi dân gian như Kim cúc, Dã cúc, Cam cúc, Hoàng cúc hay Bióoc kim (theo tiếng Tày), là một loài cây thuốc quý thuộc họ Cúc (Asteraceae). Cây có thân thảo, sống một năm, cao khoảng 60–100cm, phân cành nhiều, hoa nhỏ màu vàng rực rỡ nở vào khoảng tháng 10 đến tháng 5 năm sau.

Không chỉ tô điểm cho thiên nhiên bằng sắc vàng tươi tắn, cúc hoa vàng còn là vị thuốc được Đông y tin dùng với nhiều công dụng như hỗ trợ điều trị cảm lạnh, sốt, nhức đầu, đau mắt đỏ, huyết áp cao, mụn nhọt… Đặc biệt, dùng lâu ngày còn giúp bổ khí huyết, điều hòa nội tiết và làm chậm quá trình lão hóa. Loài hoa này thường được dùng dưới dạng thuốc sắc, ướp chè, ngâm rượu hoặc đắp ngoài da, góp phần nâng cao sức khỏe từ thảo dược thiên nhiên.

Điều kiện sinh trưởng

Cúc hoa vàng là loài cây rất thích ánh sáng và độ ẩm, sinh trưởng tốt nhất trong điều kiện khí hậu mát mẻ, nhiệt độ dao động từ 20 đến 25°C. Cây khá “nhạy cảm” với tình trạng khô hạn kéo dài, vì vậy trong suốt quá trình phát triển, cần chú ý duy trì độ ẩm ổn định cho đất, đặc biệt là vào những ngày nắng nóng.

Khi chọn đất trồng, bạn nên ưu tiên đất phù sa ven sông, loại đất màu mỡ, tơi xốp, chứa nhiều dinh dưỡng tự nhiên và có độ pH gần trung tính (khoảng 7). Đây là môi trường lý tưởng giúp rễ cây hấp thu dinh dưỡng hiệu quả, từ đó cây phát triển nhanh, khỏe và ra hoa đều, đẹp. Trước khi trồng, nên làm đất kỹ, lên luống cao và đảm bảo hệ thống thoát nước tốt để tránh tình trạng ngập úng, nhất là trong mùa mưa. Với điều kiện đất đai và khí hậu phù hợp, cây cúc hoa vàng sẽ phát triển thuận lợi, cho những bông hoa vàng tươi rực rỡ, giàu dược tính và giá trị kinh tế cao.

Chuẩn bị giống và trồng cây Cúc hoa

Cúc hoa vàng là loài cây ưa ẩm, thích khí hậu mát mẻ và nắng nhẹ, vì vậy thời điểm trồng thích hợp nhất là vào khoảng tháng 5 đến tháng 6 hằng năm. Đây là lúc thời tiết ổn định, độ ẩm cao, rất thuận lợi để cây bén rễ và phát triển khỏe mạnh.

Cây được nhân giống chủ yếu bằng phương pháp vô tính, tách chồi từ gốc cây mẹ. Để có giống tốt, người trồng cần chọn lọc kỹ những cây mẹ khỏe mạnh, nhiều cành, hoa to, không bị sâu bệnh từ trước khi thu hoạch. Sau khi thu hoạch xong, phần thân cây mẹ sẽ được cắt bỏ, chỉ giữ lại phần gốc. Gốc cây sau đó được chăm sóc cẩn thận: làm cỏ sạch, giữ ẩm đều bằng cách tưới nước thường xuyên và bón thúc nhẹ bằng phân kali hoặc tro bếp. Nhờ vậy, cây sẽ nhanh chóng ra chồi non khỏe mạnh.

Khoảng 1,5 đến 2 tháng sau, khi các chồi cao khoảng 10–15cm là có thể đem ra trồng. Lúc này, bạn tiến hành đánh cây giống thành từng mô nhỏ, bỏ bớt những cây còi cọc, yếu. Trồng cây theo hốc đã chuẩn bị sẵn trên luống, với khoảng cách giữa các hốc là 30 x 30cm. Mỗi hốc nên trồng một khóm cúc gồm khoảng 15 cây con, có thể đặt cây theo cụm hoặc rải đều tùy theo điều kiện. Trước khi trồng, nhớ bón lót phân hữu cơ hoai mục vào từng hốc để cây có đủ dinh dưỡng ban đầu. Sau đó, vun đất hai bên rãnh để lấp kín gốc, đồng thời tạo mặt luống thoải giúp thoát nước tốt, đặc biệt quan trọng vào mùa mưa để hạn chế úng rễ.

Cuối cùng, đừng quên tưới nước giữ ẩm ngay sau khi trồng để cây nhanh hồi xanh và phát triển đều. Với quy trình trồng đúng kỹ thuật và chăm sóc hợp lý, cây cúc hoa vàng không chỉ sinh trưởng tốt, cho hoa đẹp và chất lượng cao mà còn mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người trồng.

Chăm sóc cây Cúc hoa

Trong suốt quá trình sinh trưởng, cây cúc hoa vàng cần được chăm sóc kỹ lưỡng để phát triển tốt và cho hoa đạt chất lượng cao. Tuy nhiên, giống như nhiều loại cây trồng khác, cúc hoa cũng có thể gặp phải một số loại sâu bệnh khá phổ biến như sâu xám, sâu xanh, rệp sáp, bọ trĩ hay dế, những loài thường gây hại cho thân, lá hoặc rễ cây. Ngoài ra, cây còn dễ bị nấm phấn trắng tấn công, nhất là khi thời tiết ẩm ướt hoặc môi trường trồng thiếu thông thoáng. Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, những tác nhân này có thể khiến cây còi cọc, chậm lớn, hoa nhỏ và xấu, thậm chí gây thất thu cả mùa vụ.

Để phòng bệnh hiệu quả, người trồng nên kết hợp nhiều biện pháp một cách chủ động và đều đặn. Trước hết là giữ cho vườn trồng luôn sạch sẽ bằng cách thường xuyên nhổ cỏ, xới đất quanh gốc giúp thoát nước tốt và hạn chế nơi trú ẩn của sâu bệnh. Trong giai đoạn cây còn nhỏ, có thể dùng tay bắt sâu thủ công hoặc sử dụng bẫy sinh học đơn giản để kiểm soát chúng. Ngoài ra, việc tưới nước đúng cách (không quá nhiều để tránh úng, cũng không quá ít khiến đất khô hạn) sẽ giúp cây duy trì sức sống ổn định. Bón phân hữu cơ hoặc phân vi sinh theo từng giai đoạn phát triển, kết hợp cắt bỏ lá già, lá bị sâu để cây thông thoáng hơn cũng là cách tăng cường sức đề kháng tự nhiên cho cây.

Trong trường hợp sâu bệnh xuất hiện với mật độ lớn, có thể sử dụng thêm các loại thuốc bảo vệ thực vật sinh học hoặc chiết xuất từ thảo mộc vừa hiệu quả, vừa an toàn cho cây và người dùng. Tuyệt đối nên hạn chế sử dụng thuốc hóa học, nhất là khi cây gần đến thời kỳ thu hoạch, để không làm ảnh hưởng đến chất lượng hoa và dược tính trong dược liệu.

Việc chăm sóc đúng kỹ thuật, đều tay và chủ động sẽ giúp cây cúc hoa vàng phát triển khỏe mạnh, ít sâu bệnh, hoa nở đều, màu sắc tươi đẹp và giữ trọn được giá trị làm thuốc quý từ thiên nhiên. Đây chính là bí quyết giúp người trồng đạt được cả năng suất và chất lượng cao trong mỗi vụ mùa.

Thu hoạch và bảo quản Cúc hoa

Trong cây cúc hoa vàng, phần quý nhất được dùng làm thuốc chính là những bông hoa đã được phơi khô. Người ta thường chọn loại hoa đóa nguyên vẹn, màu sắc tươi sáng, hương thơm dịu nhẹ, bỏ riêng phần cành, cuống và lá để đảm bảo chất lượng tốt nhất.

Thời điểm lý tưởng để thu hái là vào cuối mùa thu đến đầu mùa đông, khoảng từ tháng 9 đến tháng 11, khi hoa bắt đầu nở rộ và đạt hàm lượng tinh dầu cao. Thường thì người trồng sẽ cắt cả cây mang về, sau đó phơi trong bóng râm cho đến khi thân cây khô, rồi mới ngắt riêng từng bông hoa. Những bông hoa sau đó sẽ được phơi lại lần nữa hoặc sấy nhẹ ở nhiệt độ thấp, giúp hoa giữ được màu vàng đẹp và mùi thơm tự nhiên.

Hoa khô sau khi chế biến nên được bảo quản ở nơi khô thoáng, tránh ẩm mốc và ánh nắng trực tiếp để giữ trọn dược tính. Làm đúng quy trình, bạn sẽ có được những bông cúc khô chất lượng, vừa dùng làm trà uống hằng ngày, vừa có thể làm thuốc hoặc ngâm rượu, mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Trồng cúc hoa vàng không quá phức tạp nếu bạn nắm vững kỹ thuật. Hy vọng bài viết đã cung cấp thông tin hữu ích giúp bạn trồng cây thành công và thu được những bông hoa đẹp, chất lượng.

Chia sẻ

Chia sẻ