Mô tả cây
- Dây leo có thân mềm, nhẵn với những vạch dọc, dài 2 – 4m.
- Rễ rất dài, mọc bò ngang.
- Lá mọc so le, hình ba cạnh, gốc bằng, đầu tròn, dài 3 – 9 cm, rộng 2 – 6cm, mặt trên màu lục sẫm, mặt dưới nhạt như có phấn trắng, gân hình chân vịt, nổi rõ ở mặt dưới, cuống lá dài dính vào trong phiến lá.
- Cụm hoa mọc thành tán ở kẽ lá, hoa nhỏ, màu lục vàng, có cuống rất ngắn.
- Quả hạch, hình trứng, hơi dẹt, khi chín màu đỏ tươi, hạt hình móng ngựa có cạnh và u lồi.
- Mùa ra hoa: tháng 4 -6. Mùa ra quả: tháng 7 – 9.
Phân bố, sinh thái
Trên thế giới, lõi tiền phân bố ở Trung Quốc, Lào, Ấn Độ, Thái Lan, Philippin. Ở Việt Nam cây phân bố rải rác khắp nơi, từ vùng núi thấp (dưới 600m) đến trung du và đồng bằng.
Lõi tiền là loại dây leo nhỏ, thường xanh hoặc có thể hơi rụng lá vào mùa đông ở các tỉnh vùng núi phía bắc. Cây ưa ẩm, chịu bóng nhưng có thể mọc ở nơi được chiếu sáng nhiều. Cây thường leo lên những cây bụi ở bờ nương rẫy, ven rừng hoặc bờ rào quanh lành. Lõi tiền thích nghi được với nhiều loại đất, kể cả những loại đất khô cằn trên đồi trọc. Tuy nhiên cây không chịu được ngập úng. Cây ra hoa quả nhiều hàng năm, tái sinh tự nhiên chủ yếu từ hạt, phần gốc hay rễ vẫn có khả năng tái sinh cây chồi mới khi bị chặt phá. Cây trồng được bằng hạt.
Bộ phận dùng
Toàn cây và lá, thu hái quanh năm, dùng tươi hay phơi khô.
Thành phần hóa học
Thân và rễ lõi tiên chứa một số alcaloid thuộc nhóm hasubanan như: longanin, longanon, stephabolin, stephabyssin, prostéphabyssin, stephamiersin (Lao Asma và cs, 1980; 1981; 1982).
Tính vị công năng
Lõi tiền có vị đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi thấp, thông tiện, tiêu sưng phù.
Công dụng
Lõi tiền là một vị thuốc được dùng trong phạm vi nhân dân, chữa các triệu chứng tiểu khó khăn như đái dắt, đái buốt, phù nề, viêm thận, chân tay, sưng nhức, đau các khớp.
Liều dùng hàng ngày: 30 g cây tươi, thái nhỏ, sắc với 400 ml nước còn 100 ml, chia làm 2 lần uống trong ngày. Hoặc có thể dùng cây khô với liều 6 – 12g và phối hợp với kim tiền thảo hoặc cỏ chỉ thiên (liều bằng nhau) dưới dạng nước sắc.
Lá lõi tiền và lá tiết dê, mỗi thứ 50 g rửa sạch, giã nát, thêm nước gạn uống, bã đắp ngoài, chữa rắn cắn.
Ở Trung Quốc, cây lõi tiền còn được dùng chữa nhiệt bệnh phát cuồng, vàng da, viêm dạ dày ruột, đái ra máu, mụn nhọt, sưng tấy, với liều dùng 15 – 30g cây tươi hoặc 6-9g dược liệu khô, sắc nước uống. dùng ngoài, giã nát đắp.
Bài thuốc có lõi tiền
1. Chữa chứng tiểu tiện khó khăn, đái buốt, phù nề: Lõi tiền 6g, mã đề 6g, đậu đen 10g, mộc thông 6g. Nước 600 ml, sắc còn 200 ml, chia nhiều lần uống trong ngày.
2. Chữa đau thấp khớp, đau dây thần kinh tọa: Rễ lõi tiền 30g, hạt ý dĩ 60g. Sắc lấy nước, thêm mật ong uống.
Nguồn: Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam
