Mục lục
Cây thường được trồng làm cảnh, dễ chăm sóc, phù hợp với các khu vực nhiệt đới.. Cây nhanh phát triển thành bụi lớn vì vậy cần thường xuyên cắt tỉa.
Mô tả
Cây: Cây thảo, cao khoảng 1 – 2m, phân cành ngay từ gốc. Thân và cành có lông ngắn, có rãnh.
Lá: Lá tai tượng xanh mọc so le, hình trái xoan, gốc hình nêm, đầu tù, dài 3.5 – 5cm, rộng 2,5 – 4cm, mỏng nhẵn, mép khía răng ở quãng giữa đến đầu lá, gần gốc 5; cuống lá dài 3,5 – 7,5 cm, lá kèm sớm rụng.
Hoa: Cụm hoa mọc ở kẽ lá, đơn độc hoặc tụ họp ít hoa trên cuống dài 4 – 8cm, gồm hoa đực ở trên, hoa cái ở dưới, hoa đực có 4 lá đài, 8 nhị; hoa cái có lá đài có lông mi ở mép, bầu có lông. Mùa hoa quả: tháng 6 – 7.
Quả: Quả nang, có lông. Hạt hình trứng.
Phân bố, sinh thái
- Tai tượng xanh phân bố rộng rãi ở vùng nhiệt đới cổ, từ Châu Á đến Châu Phi. Ở Châu Á, cây có ở Ấn Độ và hầu hết các nước trong khu vực Đông Nam Á, bao gồm Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Campuchia, Lào, Mianma và ở phía Nam Trung Quốc. Ở Việt Nam, tai tượng xanh cũng phân bố rải rác khắp các tỉnh từ vùng đồng bằng sông Cửu Long đến các tỉnh ở Tây Nguyên và đồng bằng trung du Bắc Bộ.
- Cây ưa sáng, thường mọc trên đất ẩm ở các bãi hoang, ven đường đi, nương rẫy và ruộng mới bỏ hoang ở miền núi. Tai tượng xanh là cây mọc nhanh, ra hoa quả nhiều, nhân giống tự nhiên chủ yếu từ hạt. Cây mọc ở các tỉnh phía Bắc có thể tàn lụi vào mùa đông.
Bộ phận dùng
Lá, rễ
Thành phần hóa học
- Theo Manzoor – i – Khuda M., 1985, rễ và lá tai tượng xanh có stigmasterol. Lá có 1 ester là acalyphol acetat (CA 108: 52780x).
- Tai tượng xanh còn có sitosterol (Compendium on indian medicinal plants, vol. 1 (1960 – 1969), 1999
Tác dụng dược lý
Loài này được L. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1753
Theo tài liệu nước ngoài, lá, rễ, chồi non và hoa tai tượng xanh có tác dụng tẩy, diệt giun sán, lợi đờm, gây nôn, giảm đau và gây ngủ.
Các hoạt tính dược lý nổi bật
- Kháng viêm, chống oxy hóa: Hỗ trợ trong việc làm dịu các phản ứng viêm và bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do.
- Hạ đường huyết: Giúp giảm mức đường huyết, có tiềm năng hỗ trợ điều trị tiểu đường.
- Kháng khuẩn, kháng nấm: Có tác dụng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn và nấm.
- Hoạt tính trypanocidal: Chống lại ký sinh trùng Trypanosoma gây bệnh.
- Tính chất độc tế bào: Có tiềm năng tiêu diệt các tế bào bất thường, mở ra hướng nghiên cứu trong điều trị ung thư.
Công dụng
Công dụng của lá tai tượng xanh
- Nhuận tràng: Lá cây được sử dụng như thuốc giúp điều trị táo bón.
- Lợi tiểu: Giúp tăng cường bài tiết nước tiểu.
- Hỗ trợ điều trị bệnh phong và bệnh lậu: Lá cây thường được dùng trong các bài thuốc dân gian để giảm triệu chứng của hai căn bệnh này.
Công dụng của các bộ phận khác
- Điều trị tiêu chảy nhiễm trùng: Các bộ phận khác của cây được dùng để kiểm soát tình trạng tiêu chảy do nhiễm khuẩn.
- Hỗ trợ điều trị các vấn đề về phổi: Được dùng để giảm triệu chứng liên quan đến các bệnh phổi.
- Làm long đờm trong bệnh hen suyễn: Có tác dụng như một chất làm loãng và loại bỏ đờm, giúp dễ thở hơn.
Công dụng của hoa
- Chữa tiêu chảy: Hoa của cây thường được sử dụng trong y học truyền thống tại Ấn Độ để điều trị tiêu chảy.
Công dụng chữa bệnh theo y học dân gian ở một số nước:
Cây Tai Tượng Xanh được sử dụng phổ biến trong y học dân gian ở nhiều nước như Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan, Malaysia với các công dụng sau:
1. Chữa các bệnh về tiêu hóa
- Thuốc tẩy giun tự nhiên: Lá cây được dùng như thuốc tẩy, giúp loại bỏ giun đường tiêu hóa khi phối hợp với tỏi.
- Điều trị táo bón ở trẻ em: Lá nghiền nát làm thành thuốc đạn đặt vào trực tràng, giúp giãn cơ thắt hậu môn và khôi phục đại tiện bình thường.
2. Trị các bệnh về da và xương khớp
- Chữa ghẻ lở: Lá tai tượng xanh được trộn với muối, giã nát và đắp lên vùng da bị ghẻ lở.
- Giảm đau thấp khớp: Lá tươi phối hợp với chanh và hành củ giã nát, dùng đắp lên vùng bị đau nhức.
3. Chữa các bệnh về hô hấp
- Gây nôn an toàn cho trẻ em: Dịch ép từ lá tai tượng xanh tươi, dùng liều một thìa cà phê giúp gây nôn, đặc biệt hiệu quả trong trường hợp viêm tắc thanh quản.
- Lợi đờm và hỗ trợ điều trị hô hấp: Với liều nhỏ hơn, dịch ép từ lá có tác dụng lợi đờm, điều trị viêm phế quản mạn tính và hen suyễn.
4. Công dụng khác
- Thuốc hỗ trợ tâm thần: Nước hãm từ rễ cây được dùng làm thuốc tẩy để hỗ trợ điều trị các trường hợp điên cuồng.
- Ngâm rượu chữa bệnh: Lá, cành, và hoa của cây tai tượng xanh được ngâm rượu và uống kèm mật ong nhiều lần trong ngày để hỗ trợ sức khỏe.
