Mô tả cây
Cây vòi voi là một loại cỏ cao từ 0,20-0,40m, thân khỏe, cứng, mang nhiều cành, trên thân và cành đều có lông. Lá hình trứng dài, phía cuống tròn và hơi hẹp lại, phía đầu tù, phiến lá dài 5- 9cm, rộng 3-5cm, cả hai mặt đều nhiều lông, mép có răng cưa không đều, cuống lá có dìa nhất là phía trên, dài 3-7cm. Hoa tím nhạt hoặc trắng, không cuống, so le, nhung liền nhau trên 2 hàng tạo thành cụm hoa xim bọ cạp ở đầu cành hay kẽ lá. Quả gồm 4 hạch nhỏ, trên đỉnh dính vào nhau, phía dưới xa nhau cao 4mm, càng lên phía trên càng hẹp lại, khi chín thì tách ra.
Phân bố, thu hái và chế biến
- Mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam: Tại những bãi hoang, ruộng bỏ không, quanh làng.
- Còn mọc ở nhiều nước khác vùng Á Đông, Ân Độ, Cãmpuchia, Lào, Philippin.
- Người ta dùng toàn cây, hái về phơi khô hoặc dùng tươi.
Tác dụng dược lý
Cây vòi voi có hai tác dụng chủ yếu:
1. Trong 2 năm 1961-1962, bệnh viện Hải Dương đã dùng cao rượu vòi voi điều trị cho 856 bệnh nhân bị bong gân, tụ huyết, bầm sưng do sang chấn, viêm, viêm tấy, áp xe, chín mé, viêm hạch v.v… đã đi tới một số kết luận sau đây:
- Cao rượu vòi voi có tác dụng rất tốt đối với những trường hợp viêm hay cương tụ huyết chưa làm mủ: Chỉ cần đắp cao rượu vòi voi trong 3-4 ngày, đắp ướt liên tục.
- Nếu đã có mủ rồi, cao rượu vòi voi không có tác dụng làm tan mủ, nhưng cũng làm cho mủ không lan rộng hơn và làm bớt sưng tấy ở những vùng xung quanh ổ mủ.
- Sau khi trích mủ, nếu băng bằng cao rượu vòi voi, vết thương chóng lành và đỡ đau hơn là băng thường.
- Cao rượu vòi voi đắp lên chỗ sưng làm dịu đau ngay, bệnh nhân thấy có cảm giác mát dịu, dễ chịu, không nhức nhối như khi chưa đắp thuốc (y học thực hành, 1/1963)
2. Chữa sưng đầu gối với những triệu chứng sau đây: Trước phát bệnh mỏi đầu gối, 3 hôm sau, vùng đầu gối đỏ và sung to lên, người lên cơn sốt nhẹ, không đi lại được. Dùng cây tươi, chặt thành từng đoạn nhỏ, giã cho dập, bỏ vào nồi sao với dấm hoặc với rượu, gói vào miếng vải, buộc vào chỗ sưng. Làm như vậy trong một năm (Y học tạp chí đông y, 1961, số 11).
Công dụng và liều dùng
- Trong nhân dân, vòi voi là một vị thuốc chữa tê thấp, viêm tấy, mụn nhọt, viêm họng,mẩn ngứa.
- Dùng uống trong hay xoa đắp bên ngoài
- Ngày uống 15-20g tươi.
- Có người còn dùng làm thuốc điều kinh, nhưng liều quá cao có thể sẩy thai.
