Mô tả cây
- Cây to, cao 10-15m, có nhựa mủ trắng.
- Thân hình trụ, cành mảnh dài mọc trải trống, vỏ nứt nẻ.
- Lá mọc so le, hình bầu dục thuôn, gốc tròn, đầu nhọn, mép nguyên, mặt trên màu lục sẫm bóng, mặt dưới phủ lông dày màu hung vàng rất mịn, gân bên song song; búp non cũng có một lớp nhung màu hung vàng.
- Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành tán nhỏ; đài 5 răng xếp lợp; tràng 5 cánh hình chuông; nhị 5 dính trên ống tràng, không có nhị lép, bầu 5-10 ô, mỗi ô có 1 noãn.
- Quả mọng, hình cầu, to bằng nắm tay, vỏ ngoài nhẵn màu đỏ tím khi chín, thịt mềm màu trắng như sữa; hạt dẹt, bóng.
- Mùa hoa: tháng 9-10; mùa quả: tháng 2-4.
Phân bố, thu hái và chế biến
Vú sữa vốn nguồn gốc ở đảo Angti, được di thực vào miền Nam nước ta từ lâu. Hiện cũng được trồng ở miền Bắc, chủ yếu để lấy quả ăn. Phải biết cách làm đúng thì ăn vú sữa mới thấy thơm ngon: Trước hết phải đợi quả thật chín, vì nếu chưa chín, vú sữa có vị chát và có nhựa dính. Sau khi hái quả về, nắn cho quả mềm ra, khi ấy lớp thịt tiết ra chất sữa quyện vào lớp ruột. Sau đó bổ đôi hoặc bổ dọc thành miếng như múi cam, rồi dùng thìa xúc ăn. Có người nắn cho quả mềm ra rồi khoét một lỗ quanh cuống và hút. Cũng có người bổ đôi quả, khoét bỏ giữa, cho nước vắt quả cam vào. Vị chua và mùi thơm của cam làm tăng thêm vị thơm ngon của vú sữa Nhân dân được dùng làm kẹo hoặc ép dầu.
Thành phần hóa học
- Trong quả sữa tươi có 0,08% protit, 7,3% gluxit, 1,8% xenluloza, 0,6% tro. Trong tro thành phần .chủ yếu là canxi (53mg%), phôtpho (25mg%), Vitamin C (4mg%) (Theo bảng Thành phần hóa học thức ăn Việt Nam-1972: 65).
- Hạt chứa chất đắng lucumin, dầu béo 6,6%, saponin 0,19%, dexirose 2,4%
- Lá có ít nhựa, acid resinic, terpenoids, phenolics, alkaloids, ursolic acid, gallic acid.
Công dụng và liều dùng
Quả vú sữa xanh có vị chát, có tác dụng gây san se. Quả khi chín có thịt quả ngọt, thơm được dùng làm thức ăn bổ. Rễ và lá có tác dụng làm tan máu ứ, hoạt huyết, tiêu sung, giảm đau. Một số nơi dùng vỏ cây vú sữa làm thuốc bổ và kích thích. Dùng dưới dạng thuốc sắc. Ngày uống 6-10g.
Quả vú sữa có tác dụng:
- Bổ sung vi chất cần thiết cho thai phụ: Do lượng canxi, phốt pho, sắt và magiê dồi dào có trong vú sữa là thành phần quan trọng giúp thai phụ và thai nhi phát triển.
- Vú sữa giúp giảm cân: Do chứa nhiều nước và hàm lượng chất xơ cao.
- Cung cấp glucid cho cơ thể, giúp khỏe xương loại mỡ thừa.
