Mô tả
- Cây nhỏ, dạng bụi, cao 2 – 3m, phân nhánh nhiều. Thân cành mảnh nhẵn, màu lục vàng.
- Lá mọc so le, hình bầu dục hoặc trái xoan, dài 5 – 10 cm, rộng 1,5 – 3 cm, gốc hình nêm hoặc tròn, đầu nhọn, hai mặt nhẵn, mép nguyên; cuống lá dài 0,8 – 1,2 cm.
- Cụm hoa mọc ở ngoài kẽ lá hoặc đầu cành thành chuỳ nhiều hoa, dài hơn lá, cuống cụm hoa dài 2 – 3 cm, hoa màu lục nhạt, thơm về đêm, đài hình chuông, dài 4 mm, nhẵn, có 5 răng rất nhỏ, hình tam giác nhọn; tràng có ống hẹp dài khoảng 2 cm, hình phễu, 5 cánh hình trái xoan, nhị 5, chỉ nhị hình chỉ; bầu 2 ô, chứa nhiều noãn.
- Quả mọng, hình trứng, đường kính 4 – 5 mm, màu trắng, hạt nhiều, dẹt.
- Mùa hoa: tháng 2 – 4.
Phân bố, sinh thái
Chi Cestrum L. hiện có 2 loài ở Việt Nam, đều là cây nhập trồng làm cảnh, đó là dạ hương hoa trắng hoặc lục nhạt và dạ hương hoa tím hồng (C. elegans (Brongn.) Schlechter) (Nguyễn Tiến Bân, et al., 2005).
Dạ hương có nguồn gốc từ vùng Nam Mỹ, không rõ được nhập trồng vào Việt Nam từ khi nào. Hiện nay, cây được trồng rải rác trong nhân dân hay các nơi công cộng và đình, chùa.
Dạ hương là loại cây ưa sáng, ưa ẩm, sinh trưởng mạnh trong mùa xuân – hè. Cây ra hoa nhiều hằng năm, hoa nở về đêm và có mùi thơm.
Bộ phận dùng: Lá.
Thành phần hoá học
Qua quá trình sinh trưởng, cây dạ hương mọc Việt Nam chứa saponin steroid (5,24% ở hoa, 4,50% ở lá, 4,25% ở rễ) 4,11% ở phần trên mặt đất.
- Lá chứa một glycosid spirostanol là nocturnosid, 2 glucosid thuộc nhóm cesternosid A và B là 2 – sec – butyl – 4, 6 – dihydroxyphenyl – 8 – D – glucosid và 2 – sec – butyl – 4, 6 – dihydrophenyl – 6 – acetyl – β- D (Compendium of Indian Medicinal Plants V, 1999).
- Hương thơm có mùi đặc trưng của hoa được nhận dạng là acetaldehyd và linalool.
Tác dụng dược lý
Cao chiết nước từ cây loại bỏ rễ của dạ hương đã thể hiện hoạt tính hạ huyết áp trên huyết áp bình thường và trên đáp ứng tăng huyết áp với adrenalin và đáp ứng hạ huyết áp với acetylcholin và histamin.
Có tác dụng ức chế co thắt hồi tràng cô lập chuột lang gây bởi acetylcholin clorid, histamin acid phosphat, hoặc bari clorid, và có tác dụng lợi tiểu.
Đã khảo sát hoạt tính kháng nấm và kháng khuẩn của cao chiết giàu flavonoid và cao nước cô đặc sau khi đã loại bỏ flavonoid của dạ hương.
Cao nước cô đặc không có hoạt tính kháng các vị sinh vật thử nghiệm trong khi cao chiết giàu flavonoid có cả hoạt tính kháng nấm và kháng khuẩn đối với nhiều vi sinh vật thử nghiệm. Kiểu hoạt tính kháng khuẩn mà cao chiết giàu flavonoid thể hiện, tức là có tác dụng ức chế các vi khuẩn Gram – dương mà không ức chế các vị khuẩn Gram âm, gợi ý về hoạt tính kháng khuẩn có chọn lọc. Các flavonoid được chứng minh là chỉ có hoạt tính ức chế các nấm, là: Aspergillus flavus và Candida albicans
Công dụng
Lá dạ hương có thể có độc tính, được dùng trị kinh phong.
- Ở Indonesia, hoa dạ hương có trong thành phần một thuốc phức hợp dùng điều trị các rối loạn tâm thần.
