Bán biên liên
- Tên tiếng Việt: Bán biên liên
- Tên khác : Puon suen lien; Lỗ bình trung quốc; Lô biên
- Tên khoa học: Lobelia chinensis Lour
- Họ: Họ Lô Biên (Lobeliaceae)
Mô tả
- Cây thảo mọc hằng năm, có thân nhẵn, có 3 góc, mọc thẳng hướng lên hay mọc nằm, có khi đâm rễ, đơn hay phân nhánh, dài 5-15cm.
- Lá mọc so le gần như không cuống, các lá ở góc hình trái xoan, các lá phía trên thon, dài 0,7-2cm, rộng 3-7mm, có đầu nhọn hay tù, với phần trên của mép có răng. Hoa mọc riêng lẻ, mọc ở nách lá, dài 7-15mm, thường xếp 1-2 cái trên cùng trục.
- Cuống hoa dạng sợi, dài 6-30mm, không có lá Bắc. Ðài dính với bầu, có 5 thuỳ thon.
- Tràng hoa màu tím, màu xanh lơ hay trắng, chẻ tới gốc, 5 thuỳ hình trái xoan, 2 cánh tròn nhỏ hơn. Nhị 5, hình cong, dính ở đỉnh thành một cái vòng quanh nuốm. Bầu 2 ô, dạng tròn, nhẵn. Quả nang dạng nón ngược, trên một cuống cong.
- Hạt hình bầu dục, dẹt, nhẵn.
- Hoa tháng 5-8; quả tháng 8-10.
Bộ phận dùng
Toàn cây – Herba Lobelae Chinensis, thường gọi là Bán biên liên.
Nơi sống và thu hái
- Cây phân bố ở Lào, Việt Nam, Campuchia, Thái Lan, Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, Malaixia, Inđônêxia. Ở nước ta, thường gặp Bán biên liên trong ruộng và những nơi ẩm thấp, có ở nhiều nơi thuộc miền Bắc và miền Trung.
- Người ta thu hái toàn cây vào mùa xuân, hè, rửa sạch dùng tươi hay khô.
Thành phần hoá học
Trong cây có lobelin, lobelanin, isolobelanin, lobelanidin, saponin, flavon, acid amin.
- Tính vị, tác dụng
- Vị cay, tính bình, có tác dụng lợi niệu, tiêu thũng, thanh nhiệt giải độc.
Công dụng, chỉ định và phối hợp
Thường được dùng trị
- Xơ gan cổ trướng, huyết hấp trùng, cổ trướng vào thời kỳ cuối hay viêm gan phù thũng.
- Viêm amygdal, viêm ruột, ỉa chảy.
- Suyễn thở hay sốt rét cơn. Liều dùng 40g dạng thuốc sắc. Lobelia Chinensis Lour
- Dùng ngoài lấy cây tươi giã đắp mụn nhọt, sưng mủ nhiễm độc và rắn độc cắn.
Bài thuốc có bán biên liên
Chữa gan cổ trướng:
Bán biên liên, kim tiền thảo, mỗi vị 9g, đại hoàng 12g, chỉ thức 18g. Sắc nước uống, ngày một thang. Uống 5 ngày liền. Sau đó tăng liều 2 vị bán biên liên và kim tiền thảo, bỏ vị đại hoàng mà thêm thần khúc, mạch nha.
Chữa rắn độc, bọ cạp:
Mỗi ngày dùng 30-48g bán biên liên, sắc nửa giờ với lửa nhỏ. Chia 3 lần uống trong ngày. Đồng thời dùng bán biên liên tươi giã nát đắp vào vết cắn, ngày thay 2 lần.
Chữa hoàng đản, phù thũng, tiểu tiện khó:
Bán biên liên 30g, bạch mao căn 30g. Sắc nước chia 2 lần uống trong ngày với đường trắng
Chữa mụn nhọt, đầu đinh:
Bán biên liên lượng vừa đủ, thêm một ít muối ăn, giã nát, đắp vào chỗ nước chảy vàng.
