Cây xuyến chi là một loại cây cỏ dại khá phổ biến ở nhiều vùng miền, đặc biệt là ở các vùng quê. Chúng thường mọc hoang dại ở ven đường, bờ ruộng hoặc những nơi đất ẩm. Nhiều người thắc mắc liệu cây xuyến chi có ăn được hay không? Để giải đáp câu hỏi này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết bài viết sau.
Mục lục
Đặc điểm của cây hoa xuyến chi
Nguồn gốc
Cây xuyến chi (tên khoa học: Adenostemma lavenia) thuộc họ cúc (Asteraceae). Cây có nguồn gốc từ các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt là ở Đông Nam Á, Ấn Độ và một số vùng ở châu Phi. Tại Việt Nam, cây xuyến chi được biết đến với tên gọi khác nhau tùy thuộc vào vùng miền, như cây đơn buốt hay quỷ châm thảo “cây xuyến chi” hoặc “cây cúc dại”.
Hình dáng cây
- Thân cây: Cây xuyến chi là loại cây thảo, có chiều cao từ 30 cm đến 1 m. Thân cây có màu xanh, mềm mại và nhẵn, thường có thể phân nhánh.
- Lá: Lá cây xuyến chi có hình dạng mũi mác, dài khoảng 5-10 cm, rộng từ 2-4 cm. Mép lá có răng cưa nhẹ, mặt trên lá có màu xanh đậm, trong khi mặt dưới lá thường sáng hơn và có lông mịn.
- Cụm hoa: Cây xuyến chi ra hoa thành từng chùm, hoa thường mọc ở đầu cành hoặc nách lá.
- Hình dáng hoa: Hoa có hình dạng giống như hoa cúc, với các cánh hoa màu trắng hoặc vàng nhạt. Đường kính hoa khoảng 1-2 cm, có nhị vàng nổi bật ở giữa.
- Thời gian ra hoa: Cây thường ra hoa vào mùa hè và thu, tùy thuộc vào điều kiện thời tiết.
Phân bố
Cây xuyến chi có khả năng thích nghi tốt với nhiều loại đất và môi trường khác nhau, giúp nó có mặt ở khắp nơi trong tự nhiên. Cây xuyến chi phân bố rộng rãi ở nhiều tỉnh thành của Việt Nam. Cây thường mọc hoang dại tại các khu vực như:
- Vùng nông thôn: Thường thấy ở ven đường, bờ ruộng, hoặc trong các khu vườn.
- Khu vực đồng bằng: Cây phát triển tốt ở các tỉnh có khí hậu ấm áp và độ ẩm cao, như Đồng bằng sông Cửu Long.
- Khu vực đồi núi: Xuyến chi cũng có thể tìm thấy ở những nơi có địa hình dốc nhưng có đủ ánh sáng mặt trời.
Cây xuyến chi không chỉ có mặt ở Việt Nam mà còn xuất hiện ở nhiều nước khác trong khu vực Đông Nam Á và các khu vực có khí hậu tương tự.
Hoa xuyến chi có ăn được không?
Cây xuyến chi hoàn toàn có thể ăn được. Phần ngọn non của cây thường được dùng để chế biến một số món ăn như rau xuyến chi xào tỏi, canh rau xuyến chi nấu với tôm, cua, thịt, và rau xuyến chi luộc chấm mắm tỏi. Vị của rau xuyến chi thường hơi đắng nhẹ, có vị ngọt thanh ở phần ngọn non, mùi hơi nồng, đặc trưng của dau rại.
Cây xuyến chi không chỉ là một loại rau ăn được mà còn có nhiều công dụng trong y học cổ truyền. Cây có vị đắng, tính bình, hơi cay nhẹ, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, và sát trùng vết thương. Trong y học cổ truyền, cây xuyến chi thường được dùng để chữa các chứng bệnh như lỵ, viêm ruột thừa, viêm gan do virus, và đau răng. Ngoài ra, cây còn được sử dụng để đắp trực tiếp lên vết côn trùng cắn hoặc rắn cắn nhờ khả năng chống viêm. Theo y học hiện đại, cây xuyến chi chứa nhiều flavonoid và polyynes, có khả năng chống viêm, chống oxy hóa và hỗ trợ điều trị một số bệnh như tiểu đường và viêm gan.
Bên cạnh đó, cây xuyến chi cũng có thể được sử dụng làm thức ăn cho gia súc, gia cầm, đặc biệt là gà giúp tăng cường sức khỏe cho chúng. Tuy nhiên, cần lưu ý không nên cho động vật ăn quá nhiều cây xuyến chi một lúc, vì điều này có thể gây ra các vấn đề tiêu hóa.
Một số món ăn từ rau xuyến chi
1. Rau xuyến chi xào tỏi
Nguyên liệu:
- 200g rau xuyến chi (ngọn non)
- 3-4 tép tỏi băm
- Dầu ăn
- Muối, tiêu
Cách làm:
- Rửa sạch rau xuyến chi, để ráo.
- Đun nóng dầu ăn trong chảo, cho tỏi băm vào phi thơm.
- Thêm rau xuyến chi vào xào nhanh tay trên lửa lớn khoảng 2-3 phút.
- Nêm muối và tiêu theo khẩu vị, xào thêm 1 phút nữa cho rau chín tới.
- Tắt bếp và dọn ra đĩa, có thể ăn kèm cơm.
2. Canh rau xuyến chi nấu với tôm
Nguyên liệu:
- 200g rau xuyến chi
- 150g tôm tươi (lột vỏ)
- 1 củ hành tím
- 1 lít nước
- Gia vị: muối, bột ngọt, tiêu
Cách làm:
- Rửa sạch rau xuyến chi, để ráo.
- Đun sôi nước trong nồi, cho hành tím băm vào phi thơm.
- Thêm tôm vào xào sơ cho tôm chín.
- Đổ nước vào nồi, đun sôi.
- Khi nước sôi, cho rau xuyến chi vào, nêm gia vị vừa ăn.
- Nấu thêm 5-7 phút cho rau chín mềm rồi tắt bếp, múc ra tô và thưởng thức.
3. Rau xuyến chi luộc chấm mắm tỏi
Nguyên liệu:
- 200g rau xuyến chi
- Nước mắm
- Tỏi băm
- Ớt (tuỳ khẩu vị)
Cách làm:
- Rửa sạch rau xuyến chi, để ráo.
- Đun nước sôi già, cho rau xuyến chi vào luộc thật nhanh khoảng 2-3 phút. Mở nắp vung để rau xanh và giòn hơn.
- Vớt rau ra và để nguội.
- Pha nước mắm với tỏi băm và ớt, khuấy đều.
- Dùng rau xuyến chi đã luộc chấm vào nước mắm và thưởng thức.
4. Rau xuyến chi ăn lẩu
Nguyên liệu:
- Ngọn rau xuyến chi non (lượng ăn tùy thuộc vào số người)
- Các nguyên liệu khác tùy theo loại lẩu bạn chọn (lẩu gà, lẩu hải sản, lẩu chay, v.v.)
Cách làm:
- Rửa sạch rau xuyến chi, có thể ngâm nước muối 15 phút rồi để ráo nước.
- Chuẩn bị nồi lẩu với nước dùng và các nguyên liệu khác.
- Khi ăn, nhúng rau xuyến chi vào nồi lẩu cho chín tới và thưởng thức.
Lưu ý khi ăn rau xuyến chi
Mặc dù rau xuyến chi mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nhưng khi sử dụng, bạn cần lưu ý một số điều sau để đảm bảo an toàn:
- Chỉ nên hái rau xuyến chi ở những nơi sạch sẽ, không bị ô nhiễm bởi khói bụi, hóa chất. Tránh hái rau ở những nơi có nhiều phương tiện qua lại hoặc gần các khu công nghiệp. Nên chọn những cây non, phần ngọn non để chế biến.
- Sơ chế rau xuyến chi đúng cách
- Ngâm rau xuyến chi trong nước muối loãng khoảng 15 phút để loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn và các chất bẩn bám trên bề mặt lá. Sau đó, rửa lại nhiều lần với nước sạch.
- Mặc dù tốt cho sức khỏe nhưng không nên ăn quá nhiều rau xuyến chi trong một lần. Nếu ăn quá nhiều hoặc ăn phần già của cây có thể gây ra tình trạng tiêu chảy.
- Một số người có thể bị dị ứng với rau xuyến chi. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng dị ứng nào sau khi ăn rau xuyến chi, hãy ngưng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng rau xuyến chi.
