Có ý kiến cho rằng Covid 19 là ôn bệnh, tức là bệnh do nhiệt. Nhiệt độc tấn công phổi và làm cho người bệnh sốt cao, nên cần dùng các vị thuốc thanh nhiệt để giải độc, tuyên phế tiết nhiệt. Do đó có cổ suý cho việc dùng vị thuốc có tính hàn lạnh như Xuyên Tâm Liên, Ngân kiều tán, Ma hoàng thang…để phòng và điều trị. Đây là một sai lầm nghiêm trọng, vì trong đông y nếu bệnh thuộc hàn mà dùng vị thuốc hàn có thể nguy hại đến tính mạng (hàn ngộ hàn tắc tử).
Các loại dược liệu có tính ôn ấm nên được dùng cho người bệnh Covid
Mục lục
1. Dịch bệnh Covid dưới góc độ Y học cổ truyền
Dưới góc độ Y học cổ truyền, Covid-19 có thể được phân loại vào nhóm bệnh thuộc thể hàn, tức là bệnh do tà khí lạnh xâm nhập, gây rối loạn trong cơ thể. Nhận định này không chỉ dựa trên lý thuyết Đông y mà còn phù hợp với nhiều biểu hiện lâm sàng và cơ chế bệnh sinh được ghi nhận trong thực tế điều trị. Có thể xét đến 5 luận cứ chính sau đây:
Thứ nhất
Virus SARS-CoV-2 gây ra bệnh Covid-19 thuộc họ Coronavirus, là nhóm virus cùng chi với các chủng gây bệnh cảm lạnh thông thường. Điểm đáng chú ý là các loại virus này thường chỉ phát bệnh mạnh khi cơ thể bị nhiễm lạnh, sức đề kháng suy yếu hoặc thân nhiệt bị hạ. Đây là cơ sở đầu tiên để YHCT xếp Covid-19 vào phạm trù “hàn tà xâm nhập”, tương tự như cơ chế sinh bệnh của chứng cảm mạo phong hàn trong Đông y.
Thứ hai
Khi phân tích biểu hiện lâm sàng ở giai đoạn đầu mắc Covid-19, dễ dàng nhận thấy các dấu hiệu có tính chất hàn lạnh nội sinh. Người bệnh thường bị ớn lạnh, gai người, sợ lạnh, sợ tắm nước lạnh, cảm giác ê ẩm khắp thân thể, đau đầu, cứng gáy, mỏi vai gáy, kèm theo cảm giác nặng nề, trống trải trong cơ thể. Những triệu chứng này rất gần với mô tả của Đông y về các chứng cảm hàn – tức là hàn tà từ bên ngoài xâm nhập, làm rối loạn khí huyết và vệ khí (lớp bảo vệ ngoài cơ thể).
Thứ ba
Một trong những biểu hiện đặc trưng của bệnh nhân Covid-19 là sốt nhẹ, dao động từ 37,5 – 38,5 độ C, kèm theo cảm giác sốt dai dẳng. Tuy có sốt nhưng người bệnh lại không cảm thấy nóng mà ngược lại thấy rét run, sợ gió, thích đắp chăn ấm, ít uống nước, tay chân lạnh, lừ đừ, mất sức. Đông y gọi đây là hiện tượng “chân hàn giả nhiệt” – nghĩa là thực chất cơ thể đang bị hàn xâm nhập (chân hàn), nhưng lại phản ứng bằng cách tăng nhiệt độ (giả nhiệt) để kháng cự. Hàn tà vẫn chiếm ưu thế bên trong, dù bên ngoài có biểu hiện sốt.
Đây là cơ chế rất khác với các chứng “thực nhiệt” (ví dụ như sốt cao do nhiễm khuẩn nặng), trong đó người bệnh thường khát nước, thích mát, da nóng, đổ mồ hôi nhiều.
Thứ tư
Một trong những đặc điểm thú vị được ghi nhận trong thực tế điều trị là: không phải ai tiếp xúc với nguồn bệnh cũng phát bệnh, và một người có thể âm tính tại thời điểm này nhưng lại dương tính vào lúc khác. Điều này gợi ý rằng virus SARS-CoV-2 chỉ bùng phát mạnh khi hệ miễn dịch suy giảm – nghĩa là khi chính khí của cơ thể không đủ để chống lại tà khí.
Điều này rất phù hợp với học thuyết “chính khí tồn nội, tà bất khả can” của Đông y: khi chính khí (sức đề kháng tự nhiên) còn mạnh, thì tà khí (virus) khó lòng xâm nhập và gây bệnh. Ngược lại, khi chính khí suy yếu – do lạnh, stress, mất ngủ, ăn uống thất thường… thì tà khí dễ dàng phát tác.
Thứ năm
Thực tế điều trị dân gian cũng củng cố cho nhận định rằng Covid-19 thuộc thể hàn. Nhiều bệnh nhân cho biết cảm thấy khoan khoái, dễ chịu, nhẹ người sau khi dùng các món ăn có tính ấm như cháo hành, nước gừng, tỏi nướng, trà tía tô…. Các vị thuốc này đều có tính cay ấm, giúp tán hàn, phát tán biểu tà, hỗ trợ làm ra mồ hôi để trục hàn ra ngoài.
Hiệu quả của các biện pháp này không chỉ nằm ở khả năng kháng virus tự nhiên của thảo dược mà còn do chúng phù hợp với thể bệnh, giúp cơ thể điều hòa âm dương, tăng cường chính khí và hỗ trợ quá trình hồi phục.
2. Thuốc Đông y có chữa được Covid không?
Virus Corona không phải sinh vật sống. Nó không có khả năng trao đổi chất, không tự sinh sản, cũng không tự gây độc cho cơ thể. Thực chất, nó chỉ là một chuỗi vật chất di truyền (RNA) được bao bọc bởi một lớp vỏ protein. Khi virus xâm nhập cơ thể, nó không tự gây hại, mà chính tế bào của chúng ta “hiểu nhầm” mã di truyền của virus, sau đó tự nhân bản virus và vô tình tự hủy diệt chính mình.
Chúng ta có thể làm mất tác hại của virus với cơ thể thông qua các cách sau:
Phá huỷ hoặc làm biến dạng cấu trúc:
Cấu trúc virus bị biến dạng khi tiếp xúc với các tác nhân vật lý (nhiệt độ, tia UV, chênh lệch áp lực thẩm thấu (nước muối) hoặc tác nhân hoá học (chất tẩy rửa, tinh dầu, cồn). Cách này chỉ thực hiện được khi virus ở bên ngoài cơ thể hoặc ở những vùng mà các tác nhân trên có thể tiếp cận trực tiếp như tay chân, niêm mạc mũi họng.
Không cho virus chui vào tế bào:
Virus vào được trong tế bào là nhờ chúng có “chìa khoá” (chính là các gai protein S chồi lên) phù hợp với “ổ khoá” trên màng tế bào (gọi là các reseptor). Để ngăn cản việc mở khoá người ta làm ra các “chìa giả” tranh chấp ổ khoá với virus, hoặc làm biến đổi ổ khoá để không còn phù hợp với “chìa” của virus nữa.
Khi virus chui vào được tế bào thì không cho nhân bản:
Virus được chính tế bào vật chủ tự ý nhân bản sau khi nhận được mã thông tin (một sự nhầm lẫn chết người). Để tránh việc này, người ta làm ra hoạt chất sinh học ức chế quá trình nhân bản, từ đó dẫn đến việc virus không được tái tạo nữa. Các thuốc này còn gọi là thuốc ức chế tăng sinh hay thuốc ức chế sao chép ngược (không gọi là thuốc diệt virus).
Tuy nhiên, thực hiện hai điều trên là một việc vô cùng khó, liên quan đến công nghệ sinh học phân tử chuyên sâu và chỉ có thể được tổng hợp sau khi đã giải mã bộ gen và biết rõ quá trình sao chép chúng. Các hoạt chất trong tự nhiên không thể tạo ra các chất này vì bản chất các tế bào thực vật hay động vật đều rất khác biệt với tế bào của người, và bản thân nó cũng không có nhu cầu tạo ra các loại chất sinh học kiểu này.
Vậy thuốc Đông y có chữa được Covid không? Câu trả lời thẳng thắn và khách quan là: Thuốc Đông y không có khả năng tiêu diệt virus hay ngăn chặn quá trình nhân bản của virus.
Những tuyên bố rằng một loại thảo dược, phương thuốc hay bài thuốc Đông y nào đó có thể “diệt virus” hay “chữa khỏi Covid” là phi khoa học, mang tính chụp giật, thậm chí có thể là lợi dụng tình hình dịch bệnh để trục lợi.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa Đông y vô dụng trong điều trị Covid. Ngược lại, Đông y có thể đóng vai trò hỗ trợ rất tốt, đặc biệt trong việc:
- Giảm triệu chứng viêm nhiễm
- Tăng cường miễn dịch, nâng cao thể trạng
- Hỗ trợ giải độc, chống nhiễm độc tế bào
- Bảo vệ niêm mạc hô hấp, giúp phục hồi sức khỏe sau bệnh
Nhiều vị thuốc Đông y như gừng, tỏi, cam thảo, hoắc hương, sâm, linh chi, xuyên tâm liên… đã được nghiên cứu có khả năng tăng cường sức đề kháng hoặc làm giảm phản ứng viêm – yếu tố rất quan trọng trong giai đoạn bệnh nhẹ hoặc phục hồi.
Việc nghiên cứu thuốc Tây y điều trị virus cũng cực kỳ khó khăn và tốn kém. Virus không dễ bị tiêu diệt như vi khuẩn, vì nó “ẩn mình” trong chính tế bào người. Muốn tiêu diệt virus mà không gây độc cho tế bào là bài toán cực kỳ hóc búa, đòi hỏi chi phí hàng tỷ USD và thời gian dài. Chưa kể, virus hô hấp như cúm và Covid-19 liên tục biến chủng, khiến việc phát triển thuốc đặc trị càng thêm khó.
Chính vì vậy, mỗi năm vẫn có hàng trăm ngàn người tại Bắc Mỹ và châu Âu tử vong vì cúm mùa, dù y học hiện đại phát triển vượt bậc.
3. Cần làm gì khi dương tính Covid
3.1. Rửa mũi họng liên tục
Khi dương tính với Covid-19, việc rửa mũi họng thường xuyên là một trong những biện pháp hỗ trợ quan trọng. Đây là phương pháp tác động vật lý, giúp tạo áp lực thẩm thấu nhằm làm biến đổi cấu trúc của virus.
Nhờ vậy, virus có thể bị vô hiệu hóa mà không phụ thuộc vào chủng hay biến thể. Virus thường cư trú và nhân lên tại vùng mũi họng, nếu được rửa sạch kịp thời, chúng sẽ bị tiêu diệt tại chỗ, không có cơ hội lan xuống phổi và gây tổn thương nặng hơn
3.2. Duy trì chế độ dinh dưỡng
Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ cơ thể phục hồi và tăng cường hệ miễn dịch khi mắc COVID-19. Mỗi buổi sáng, nên bắt đầu ngày mới bằng một ly nước ấm pha gừng tươi, mật ong và bổ sung thêm vitamin C. Thức uống này không chỉ giúp giữ ấm cơ thể mà còn hỗ trợ kháng viêm và tăng sức đề kháng tự nhiên.
Bữa sáng nên ưu tiên món cháo thịt bò hoặc thịt gà, nêm nhiều tỏi, hành củ băm nhuyễn, tiêu và ớt là những gia vị có tính ôn ấm, giúp kích thích tiêu hóa, làm ấm cơ thể và tăng khả năng miễn dịch. Nếu có điều kiện, cháo nấu với nhung hươu sẽ là lựa chọn lý tưởng nhờ công năng đại bổ nguyên khí, ích huyết, dưỡng thương và nâng cao thể trạng.
Các bữa ăn trong ngày cần đảm bảo đủ lượng đạm và năng lượng cần thiết, ưu tiên các món mềm, dễ tiêu hóa. Tỏi nên được dùng thường xuyên vì là loại “kháng sinh tự nhiên”, có tác dụng sát khuẩn và nâng cao sức đề kháng.
Người bệnh nên tránh các thực phẩm có tính hàn lạnh như thịt vịt, ngan, ốc, ếch, đậu phụ… vì chúng có thể làm suy giảm nhiệt lượng trong cơ thể, khiến quá trình hồi phục kéo dài hơn.
Với những trường hợp bị mất vị giác hoặc ăn uống kém, cần dùng lý trí để duy trì việc ăn đầy đủ, bởi cơ thể chỉ có thể hồi phục khi được cung cấp đủ dưỡng chất. Trong những ngày sốt kéo dài, đặc biệt chú ý bù nước đầy đủ để tránh mất nước, kiệt sức và các biến chứng nguy hiểm khác.
3.3. Nên xông hơi thường xuyên
Bệnh này thường do hàn lạnh xâm nhập và hệ miễn dịch suy yếu, vì vậy rất cần áp dụng các biện pháp “sốc nhiệt” để trục hàn và kích hoạt lại hệ miễn dịch. Xông hơi với tinh dầu là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để thực hiện điều này.
Nếu người bệnh không bị khó thở, không sốt cao (vẫn có thể xông khi sốt vừa), không có các bệnh nền như cao huyết áp, nhịp tim nhanh, giãn tĩnh mạch, suy tim, hen phế quản, giãn phế quản… thì có thể xông hơi toàn thân mỗi ngày 1 lần, thời gian mỗi lần từ 3–5 phút.
Đối với người mắc các bệnh nền kể trên, chỉ nên xông hơi vùng mũi – họng thay vì toàn thân.
Trong quá trình xông, cần uống từ 500ml đến 1 lít nước pha mật ong và gừng để bù nước, bổ sung năng lượng, giúp chống tụt huyết áp và đường huyết.
Sau khi xông, chỉ nên lau người hoặc tắm nhanh bằng nước ấm, giữ ấm cơ thể ngay, và nên ăn ngay một bát cháo hành, tỏi để tăng hiệu quả giải cảm, hồi phục sức khỏe.
3.4. Dùng thuốc hợp lý
Covid-19 có nhiều biểu hiện tương đồng với cảm hàn trong Y học cổ truyền. Do đó, việc sử dụng thuốc hợp lý từ sớm sẽ giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng.
Paracetamol là thuốc thiết yếu trong điều trị cảm hàn, đặc biệt khi người bệnh có biểu hiện đau đầu, gai người, ớn lạnh, sốt nhẹ. Có thể dùng Paracetamol mỗi 6 giờ, tối đa 3 lần/ngày. Sau khi uống, nên đắp chăn nghỉ ngơi, để cơ thể toát mồ hôi – đó là dấu hiệu tích cực cho thấy hàn tà đang được trục xuất khỏi cơ thể.
Bổ sung vitamin và vi chất cũng rất quan trọng trong quá trình hồi phục. Nên dùng:
- Vitamin C: 500–1000mg/ngày để tăng sức đề kháng.
- Vitamin D3: 100–400 IU/ngày giúp hỗ trợ miễn dịch.
- Kẽm và các loại multivitamin khác cũng nên bổ sung đều đặn để nâng cao thể trạng và khả năng tự phòng vệ của cơ thể.
Bên cạnh phác đồ điều trị chính thống của Bộ Y tế, người bệnh có thể kết hợp sử dụng một số bài thuốc dân gian an toàn, như:
- Trà gừng, trà quế vào buổi sáng giúp làm ấm cơ thể, hỗ trợ tiêu viêm, kháng khuẩn.
- Tăng cường các gia vị có tính ôn ấm, giải cảm như tía tô, kinh giới, hẹ…
- Dùng thêm các thảo dược giải độc gan để hỗ trợ chức năng gan trong quá trình chuyển hóa thuốc và đào thải độc tố.
Lưu ý: Người bệnh tuyệt đối không tự ý sử dụng các vị thuốc Đông y chưa được kiểm chứng rõ ràng, nhất là những vị có tính hàn lạnh mạnh như nhân sâm, xuyên tâm liên, thạch cao, kỷ tử… vì có thể làm tình trạng nặng thêm. Trong Đông y có câu “hàn ngộ hàn tắc tử” – bệnh đã do hàn, lại thêm thuốc hàn, dễ gây nguy hiểm.
Mỗi buổi sáng nên uống nước ấm với gừng tươi, mật ong
Covid cũng giống như cảm lạnh hay cúm. Chúng chỉ nguy hiểm khi ta để nó tấn công đến phổi. Vì thế, việc can thiệp sớm, chủ động và quyết liệt ngay từ những dấu hiệu đầu tiên là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu rủi ro.
Hãy tiêm vaccine, đeo khẩu trang nơi công cộng, rửa mũi họng thường xuyên kết hợp xông hơi hàng ngày, dinh dưỡng tốt và tập thể dục thật nhiều để nâng cao miễn dịch nội sinh.
Chúng ta hoàn toàn có thể sống khoẻ cùng virus nCoV !
