Hazelnut – một loại hạt giàu dinh dưỡng được nhiều người ưa chuộng trên thế giới. Không chỉ có hương vị bùi béo thơm ngon, hazelnut còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe như hỗ trợ tim mạch, cải thiện trí nhớ và làm đẹp da. Vậy hazelnut là gì, có những công dụng cụ thể nào và cần lưu ý gì khi sử dụng? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.
Mục lục
1. Giới thiệu chung về Hazelnut
1.1 Hazelnut là quả gì?
Hazelnut là loại quả của cây phỉ (tên khoa học: Corylus), thuộc họ Betulaceae. Đây là loại quả hạch nhỏ, có lớp vỏ cứng bao bọc phần nhân bên trong. Phần nhân của hazelnut giàu dinh dưỡng, có vị béo bùi đặc trưng và thường được sử dụng trong ẩm thực và công nghiệp thực phẩm.
Hazelnut không chỉ là món ăn vặt phổ biến mà còn là nguyên liệu quan trọng trong các sản phẩm như sô-cô-la hạt phỉ (đặc biệt là Nutella), bơ hạt phỉ, và sữa hạt phỉ. Nhờ hàm lượng dinh dưỡng cao, hazelnut được đánh giá là một trong những loại hạt có lợi cho sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe tim mạch và hệ thần kinh.
1.2 Nguồn gốc và lịch sử của hazelnut, phân bố
Hazelnut có lịch sử lâu đời, được con người sử dụng từ thời kỳ đồ đá mới (khoảng 9.000 năm trước Công nguyên). Các nhà khảo cổ đã tìm thấy bằng chứng về việc con người thu hái và sử dụng hazelnut ở châu Âu và vùng Tiểu Á.
Nguồn gốc chính của cây phỉ được xác định là từ khu vực Đông Nam châu Âu và Tây Á. Theo thời gian, cây hazelnut được nhân giống và trồng rộng rãi trên khắp thế giới. Hiện nay, các quốc gia dẫn đầu về sản lượng hazelnut bao gồm:
- Thổ Nhĩ Kỳ: Chiếm hơn 70% sản lượng hazelnut toàn cầu, chủ yếu tập trung ở vùng ven Biển Đen.
- Ý: Nổi tiếng với giống hazelnut chất lượng cao, đặc biệt là ở vùng Piedmont.
- Mỹ: Bang Oregon là khu vực trồng hazelnut chính của Hoa Kỳ.
- Trung Quốc và Iran: Cũng là những quốc gia có sản lượng hazelnut đáng kể.
Hazelnut thích hợp với khí hậu ôn đới, cần có mùa đông lạnh để thúc đẩy quá trình ra hoa kết trái, vì vậy nó chủ yếu được trồng ở các khu vực có bốn mùa rõ rệt.
1.3 Phân loại các giống hazelnut phổ biến
Có nhiều giống hazelnut được trồng và sử dụng trên thế giới, mỗi giống có đặc điểm riêng về kích thước, hương vị và mục đích sử dụng. Dưới đây là một số giống hazelnut phổ biến:
- Corylus avellana: Đây là giống hazelnut phổ biến nhất, có nguồn gốc từ châu Âu. Hạt của giống này có kích thước trung bình, vỏ cứng và nhân béo ngậy.
- Corylus americana: Còn được gọi là cây phỉ Mỹ, có nguồn gốc từ Bắc Mỹ. Hạt nhỏ hơn, vỏ mỏng hơn so với giống châu Âu, nhưng lại có khả năng chịu lạnh tốt.
- Barcelona: Giống hazelnut nổi tiếng có nguồn gốc từ Tây Ban Nha, được trồng nhiều ở Mỹ. Hạt to, vỏ dày và cứng, thích hợp cho việc rang hoặc chế biến.
- Tonda Gentile delle Langhe: Đây là giống cao cấp từ vùng Piedmont, Ý. Hazelnut loại này có hương vị thơm ngon, vỏ mỏng dễ bóc, thường được sử dụng trong ngành sản xuất sô-cô-la hạt phỉ.
- Ennis: Giống hazelnut trồng nhiều ở Oregon (Mỹ), hạt to, vỏ dày, dễ bảo quản và có vị béo đặc trưng.
Mỗi giống hazelnut đều có ưu điểm riêng, phục vụ cho nhiều mục đích khác nhau từ tiêu thụ trực tiếp, chế biến thực phẩm đến sản xuất dầu hạt phỉ.
2. Đặc điểm của Hazelnut
2.1 Hình dáng và màu sắc của quả hazelnut
Quả hazelnut có hình dáng tròn hoặc hơi bầu dục với kích thước trung bình từ 1,5 – 2 cm đường kính. Lớp vỏ ngoài cứng, nhẵn bóng và thường có màu nâu nhạt đến nâu sẫm. Mỗi quả được bao bọc bởi một lớp bẹ mỏng màu xanh lá cây khi còn non, và sẽ chuyển dần sang màu nâu khi quả chín.
Phần nhân bên trong có hình cầu hoặc hơi dẹt, vỏ lụa màu nâu nhạt bao phủ bề mặt. Sau khi tách vỏ, nhân hazelnut có màu kem hoặc vàng nhạt, với kết cấu chắc nhưng mềm hơn khi được rang chín.
2.2 Quá trình phát triển từ hoa đến quả
Cây phỉ (hazelnut) là loại cây thụ phấn chéo, có hoa đơn tính cùng gốc (hoa đực và hoa cái trên cùng một cây nhưng khác vị trí). Quá trình phát triển của hazelnut trải qua các giai đoạn chính:
Ra hoa (mùa đông – đầu xuân):
- Hoa đực mọc thành từng cụm dài (gọi là “tua hoa”), có màu vàng nhạt và thả phấn vào cuối mùa đông.
- Hoa cái nhỏ hơn, mọc đơn lẻ hoặc thành chùm ở nách lá, có màu đỏ nhạt và khó nhận thấy.
Thụ phấn và thụ tinh (đầu xuân):
- Hoa đực phát tán phấn nhờ gió. Sau khi hoa cái nhận phấn, quá trình thụ tinh diễn ra chậm và kéo dài vài tuần.
Phát triển quả (mùa xuân – hè):
- Quả bắt đầu hình thành vào cuối mùa xuân và phát triển mạnh mẽ trong suốt mùa hè.
- Quả non có màu xanh lá cây, được bao bọc bởi lá bắc.
Chín và thu hoạch (cuối hè – đầu thu):
- Quả chín khi lớp vỏ ngoài chuyển sang màu nâu và tách khỏi bẹ.
- Thời điểm thu hoạch lý tưởng là khi quả tự rụng khỏi cây, thường vào cuối tháng 8 đến đầu tháng 10.
2.3 Mùi vị đặc trưng của hazelnut
Hazelnut có hương vị đặc trưng, béo bùi, hơi ngọt và mùi thơm nhẹ nhàng. Khi ăn sống, nhân hazelnut có kết cấu giòn, vị ngậy tự nhiên. Sau khi rang, hương vị trở nên đậm đà hơn, với mùi thơm quyến rũ và hậu vị ngọt dịu.
Mùi vị của hazelnut rất được ưa chuộng trong ngành thực phẩm, đặc biệt là trong các sản phẩm bánh kẹo, sô-cô-la hạt phỉ, bơ hạt phỉ và cà phê hương hazelnut. Hương thơm đặc trưng này khiến hazelnut trở thành một trong những loại hạt được yêu thích nhất trên thế giới.
3. Thành phần dinh dưỡng của Hazelnut
3.1 Các dưỡng chất chính có trong hazelnut
Hazelnut là một nguồn dinh dưỡng dồi dào, cung cấp nhiều dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể. Thành phần dinh dưỡng trong 100g hazelnut bao gồm:
- Chất béo: Khoảng 60%, chủ yếu là chất béo không bão hòa đơn (axit oleic), giúp giảm cholesterol xấu và bảo vệ tim mạch.
- Protein: 15%, cung cấp axit amin thiết yếu, hỗ trợ phát triển cơ bắp và tái tạo mô.
- Chất xơ: Khoảng 10%, giúp cải thiện tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón và kiểm soát đường huyết.
- Vitamin E: Hàm lượng cao (15 mg/100g), có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.
- Khoáng chất: Bao gồm magie, canxi, kali, phốt pho và kẽm, giúp duy trì xương chắc khỏe và hỗ trợ chức năng thần kinh.
3.2 Lợi ích sức khỏe từ các thành phần dinh dưỡng
Nhờ vào thành phần phong phú, hazelnut mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe:
- Tăng cường sức khỏe tim mạch: Chất béo không bão hòa đơn và vitamin E giúp giảm viêm, cải thiện tuần hoàn máu và giảm nguy cơ bệnh tim.
- Hỗ trợ hệ thần kinh: Magie và vitamin B6 có trong hazelnut giúp cải thiện chức năng thần kinh, giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ.
- Chống lão hóa và bảo vệ da: Vitamin E là chất chống oxy hóa mạnh, giúp giảm tác động của các gốc tự do, duy trì làn da khỏe mạnh và làm chậm quá trình lão hóa.
- Kiểm soát cân nặng: Chất xơ và protein giúp tạo cảm giác no lâu, hỗ trợ kiểm soát cân nặng hiệu quả.
- Cải thiện sức khỏe xương: Canxi và magie giúp duy trì mật độ xương, ngăn ngừa loãng xương.
3.3 So sánh thành phần dinh dưỡng của hazelnut với các loại hạt khác
So với các loại hạt khác, hazelnut có một số đặc điểm nổi bật về dinh dưỡng:
| Thành phần dinh dưỡng (100g) | Hazelnut | Hạnh nhân | Óc chó | Hạt dẻ cười |
|---|---|---|---|---|
| Calo | 628 kcal | 579 kcal | 654 kcal | 562 kcal |
| Chất béo | 60 g | 49 g | 65 g | 45 g |
| Chất đạm (Protein) | 15 g | 21 g | 15 g | 20 g |
| Chất xơ | 10 g | 12 g | 6,7 g | 10 g |
| Vitamin E | 15 mg | 26 mg | 0,7 mg | 2,3 mg |
| Magie | 163 mg | 268 mg | 158 mg | 121 mg |
Hazelnut có hàm lượng chất béo cao nhất trong số các loại hạt phổ biến, đặc biệt là chất béo tốt cho tim mạch. Tuy hàm lượng protein thấp hơn hạnh nhân, nhưng hazelnut lại vượt trội về vitamin E – một chất chống oxy hóa quan trọng cho sức khỏe tổng thể.
4. Công dụng của Hazelnut đối với sức khỏe
Hạt phỉ (hazelnut) không chỉ là một loại hạt thơm ngon mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Dưới đây là những công dụng quan trọng của hạt phỉ đối với cơ thể, giúp bạn hiểu rõ hơn vì sao loại hạt này nên có mặt trong chế độ ăn uống hàng ngày.
4.1 Cải thiện sức khỏe tim mạch
Hạt phỉ chứa nhiều axit béo không bão hòa đơn, đặc biệt là axit oleic, giúp giảm mức cholesterol xấu (LDL) và tăng cường cholesterol tốt (HDL). Điều này giúp bảo vệ hệ tim mạch, giảm nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ.
Ngoài ra, hàm lượng magie, kali và arginine trong hạt phỉ giúp điều hòa huyết áp, cải thiện lưu thông máu, giảm viêm nhiễm và ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
4.2 Hỗ trợ giảm cân
Mặc dù chứa hàm lượng calo cao, hạt phỉ lại là thực phẩm hỗ trợ giảm cân hiệu quả nhờ vào hàm lượng chất xơ và protein dồi dào.
- Chất xơ giúp kéo dài cảm giác no, giảm cảm giác thèm ăn, từ đó hạn chế lượng calo nạp vào cơ thể.
- Protein và chất béo lành mạnh hỗ trợ duy trì khối cơ, giúp cơ thể đốt cháy năng lượng hiệu quả hơn.
4.3 Tăng cường chức năng não bộ
Hạt phỉ là một nguồn giàu vitamin E, folate và chất béo lành mạnh, giúp bảo vệ tế bào não, cải thiện trí nhớ và giảm nguy cơ suy giảm nhận thức do tuổi tác.
- Vitamin E có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương do gốc tự do gây ra.
- Folate đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản sinh DNA và duy trì sức khỏe não bộ, đặc biệt có lợi cho người lớn tuổi.
- Axit béo omega-9 trong hạt phỉ giúp cải thiện sự tập trung và khả năng tư duy.
4.4 Cung cấp năng lượng và giảm mệt mỏi
Hạt phỉ chứa một lượng lớn protein, chất béo tốt và vitamin B, giúp cung cấp nguồn năng lượng bền vững cho cơ thể.
- Protein và chất béo giúp duy trì mức năng lượng ổn định, tránh tình trạng mệt mỏi, uể oải.
- Vitamin B hỗ trợ quá trình chuyển hóa thức ăn thành năng lượng, giúp cơ thể hoạt động hiệu quả hơn.
- Magie trong hạt phỉ giúp thư giãn cơ bắp và giảm căng thẳng thần kinh.
4.5 Chống oxy hóa và ngăn ngừa lão hóa
Hạt phỉ chứa nhiều chất chống oxy hóa, đặc biệt là vitamin E, polyphenol và mangan, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do gây ra, từ đó làm chậm quá trình lão hóa và giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính.
- Vitamin E giúp duy trì làn da khỏe mạnh, giảm nếp nhăn và bảo vệ da khỏi tác động của tia UV.
- Polyphenol trong hạt phỉ có tác dụng chống viêm, bảo vệ tim mạch và hỗ trợ sức khỏe tổng thể.
- Mangan là một khoáng chất quan trọng giúp tăng cường sản xuất collagen, duy trì độ đàn hồi của da và xương khớp.
5. Những điều cần lưu ý khi sử dụng Hazelnut
Mặc dù hạt phỉ (hazelnut) mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng không phải ai cũng có thể sử dụng loại hạt này một cách tùy ý. Dưới đây là những trường hợp nên cẩn trọng và các tác dụng phụ có thể gặp phải khi tiêu thụ hazelnut quá mức.
5.1 Đối tượng không nên sử dụng Hazelnut
Dưới đây là một số nhóm người cần lưu ý khi sử dụng hạt phỉ:
1. Người bị dị ứng hạt cây (tree nuts)
- Hạt phỉ thuộc nhóm tree nuts (các loại hạt từ cây), cùng với hạnh nhân, óc chó và mắc ca.
- Những người có cơ địa dị ứng với nhóm hạt này có thể gặp phản ứng dị ứng nghiêm trọng, bao gồm ngứa, nổi mề đay, sưng môi, khó thở, thậm chí sốc phản vệ.
- Nếu bạn có tiền sử dị ứng với các loại hạt, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
2. Người bị rối loạn tiêu hóa hoặc hội chứng ruột kích thích (IBS)
- Hạt phỉ chứa chất xơ không hòa tan, có thể gây đầy hơi, đau bụng hoặc tiêu chảy nếu tiêu thụ quá nhiều.
- Những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm hoặc mắc hội chứng ruột kích thích (IBS) nên ăn với lượng vừa phải để tránh khó chịu.
3. Người bị bệnh thận hoặc có chế độ ăn hạn chế kali
- Hazelnut là một nguồn kali dồi dào.
- Những người mắc bệnh thận giai đoạn cuối hoặc đang theo dõi lượng kali nạp vào cần hạn chế tiêu thụ để tránh ảnh hưởng đến chức năng thận.
4. Người đang trong chế độ giảm cân nghiêm ngặt
- Mặc dù hạt phỉ giúp kiểm soát cân nặng, nhưng nếu ăn quá nhiều mà không kiểm soát tổng lượng calo hàng ngày, bạn có thể tăng cân thay vì giảm cân do hàm lượng chất béo cao.
5.2 Tác dụng phụ tiềm ẩn khi ăn quá nhiều Hazelnut
Mặc dù hạt phỉ rất bổ dưỡng, nhưng tiêu thụ quá mức có thể dẫn đến một số tác dụng phụ không mong muốn:
1. Tăng cân do lượng calo cao
- Hạt phỉ chứa khoảng 628 kcal/100g, chủ yếu từ chất béo.
- Nếu ăn không kiểm soát, đặc biệt khi ăn kèm với chocolate hoặc các món chế biến sẵn, bạn có thể vô tình tiêu thụ lượng calo vượt mức cần thiết.
2. Gây đầy hơi, khó tiêu
- Hàm lượng chất xơ cao trong hazelnut có thể làm chậm quá trình tiêu hóa, dẫn đến đầy hơi, chướng bụng, táo bón hoặc tiêu chảy nếu ăn quá nhiều trong thời gian ngắn.
- Những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm nên ăn ít và uống nhiều nước để hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.
3. Ảnh hưởng đến hấp thu khoáng chất
- Hạt phỉ chứa axit phytic, một hợp chất có thể liên kết với sắt, kẽm, canxi và làm giảm khả năng hấp thu các khoáng chất này trong cơ thể.
- Nếu ăn quá nhiều hazelnut mà không cân bằng với thực phẩm giàu khoáng chất khác, bạn có thể gặp tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng.
4. Có thể gây phản ứng viêm nhẹ ở một số người
- Một số người có thể gặp tình trạng khó chịu ở da hoặc viêm nhẹ do phản ứng với các hợp chất tự nhiên trong hạt phỉ.
- Nếu bạn có dấu hiệu ngứa, sưng, nổi mề đay sau khi ăn, hãy dừng ngay và kiểm tra xem có bị dị ứng hay không.
