Mô tả cây
- Cây râu mèo-có tên như vậy vì nhị và nhuỵ của hoa thò ra giống râu mèo,cây nhỏ, sống lâu năm, cao 0,3-0,5 -1m. Thân cây có cạnh vuông, mang nhiều cành.
- Lá mọc đối, cặp lá trước mọc thành chữ thập đối với cặp lá sau. Cuống lá rất ngắn, chừng 2-5mm.
- Cụm hoa tận cùng thẳng, mọc thành chum, màu hoa lúc non thì trắng, sau ngả màu xanh tím.
- Hoa nở suốt mùa hè.
Phân bố
Mọc hoang và được trồng ở nước ta. Trồng bằng hạt hay dâm cành. Còn mọc ở Indonixia, Philippin
Thành phần hoá học
Trong cây râu mèo có một glucozit đắng gọi là orthsiphonin, ít tan trong rượu, tan nhiều trong nước.
Ngoài ra còn một ít tinh dầu, một ít chất béo, tannin (5-6%), đường, và một tỷ lệ khá cao muối vô cơ trong đó chủ yếu là muối kail. Có tác giả nói còn lấy được một chất saponin tritecpenic gọi là sapophonin. Chất này thuỷ phân sẽ được sapogenin, arabinoza và hexoza.
Tác dụng dược lý
Nước sắc hay nước pha lá râu mèo làm tăng lượng nước tiểu, đồng thời tăng cả lượng clorua, lượng ure và lượng axit uric. Còn có tác dụng chữa xung huyết gan, đường mật.
Vị thuốc Râu mèo
Hình ảnh vị thuốc Râu mèo (Bông bạc)
Tính vị: vị ngọt, nhạt, hơi đắng, tính mát.
Tác dụng:
- Có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, tiêu viêm, trừ thấp.
Râu mèo làm tăng lượng nước tiểu và thúc đẩy sự bài tiết urê, các chlorua và acid uric. - Có tác dụng tốt đối với các chứng rối loạn đường tiêu hóa, bệnh thấp khớp, Đau lưng, đau nhức khớp xương.
- Còn có tác dụng tốt đối với bệnh xung huyết gan và bệnh đường ruột. Hiệu quả của nó là do tác dụng kết hợp của glycosid với các muối kiềm, các chất giống như tanin của dầu thơm và của một saponin. Dịch chiết bằng nước giàu hoạt chất hơn (28,8%).
Kiêng kỵ
- Cần thận trọng khi dùng cho phụ nữ có thai, nhất là trong 3 tháng đầu của thai kỳ.
Bài thuốc có vị Râu Mèo
Trị sỏi tiết niệu loại sỏi nhỏ:
Râu mèo 6 – 10g khô, rửa sạch hãm với nửa lít nước sôi như hãm trà. Chia 2 lần uống trong ngày, trước khi ăn cơm 15 – 30 phút. Uống nóng, uống liên tục 10 ngày, nghỉ 4 ngày, lại uống tiếp đợt khác.
Điều trị đái tháo đường:
Râu mèo tươi 50g, khổ qua (dây, lá, quả non, tươi) 50g, cây mắc cỡ (sao vàng) 6g. Tất cả rửa sạch cho 800ml nước sắc còn 250ml, uống trong ngày, dùng liên tục 1 tháng, sau đó kiểm tra lại lượng đường trong máu.
Trị tiểu tiện không thông (tiểu buốt, rắt):
Râu mèo 40g, thài lài trắng 30g, rửa sạch cho 750ml nước, đun nhỏ lửa thêm 6g hoạt thạch, uống trong ngày. Uống liền 5 ngày. Nếu tiểu tiện bình thường thì ngừng thuốc.
Trị tiểu ra sỏi, tiểu ra máu và tiểu buốt:
Râu mèo 40g, thài là trắng 30g, Sắc lấy nước, mỗi lần hòa thêm 6g bột hoạt thạch uống trong ngày, chia làm 3 lần. Uống liền 5 – 7 ngày.
Trị viêm đường tiểu: Râu mèo, thài lài, chó đẻ răng cưa, mỗi thứ 30g sắc uống. Dùng trong một tuần lễ.
Trị viêm thận mạn tính, viêm bàng quang, viêm khớp, phong thấp, viêm đường ruột: Râu mèo 40g, tỳ giải và rễ ý dĩ mỗi vị 30g. Sắc nước uống. Dùng 3 tuần nghỉ 1 tuần.
Trị viêm gan siêu vi, bệnh hoàng đản, da dẻ xanh xao vàng bủng, táo bón kinh niên:
Râu mèo 30g, cỏ lưỡi rắn 30g, cây chó đẻ 30g, ac-ti-sô 20g, cỏ mực 30g. Dược liệu khô thêm 1 lít nước sắc còn 3/4 lít để uống trong ngày. Dùng 3 tuần lễ, nghỉ 1 tuần rồi uống tiếp trong vài ba tháng.
Trị táo bón kéo dài:
Bông bạc khô 30g, cỏ lưỡi rắn 30g, cây chó đẻ 30g, atisô 20g, cỏ mực 30g. Tất cả rửa sạch, cho vào ấm đổ 1 lít nước sắc còn 3/4 lít để uống trong ngày. Dùng 3 tuần lễ, nghỉ 1 tuần rồi uống tiếp trong 1 tháng.