Mục lục
Mô tả
- Dạng cây thảo hằng năm, có khi sống dai, cao 1m hay hơn.
- Thân mọng nước, có lông mềm, dính.
- Lá có cuống, mọc so le, xếp lông chim không đều hay kép lông chim 2 lần, dài 10-40cm; lá chét thay đổi, hình trứng hay hình trứng mũi mác, mép có răng.
- Hoa thành chùm xim ở nách lá; đài 5-8 thuỳ dài khoảng 12mm; tràng hoa màu vàng cam, dài 10-15mm.
- Quả mọng màu đỏ hay vàng, có kích thước và hình dạng thay đổi, trong chứa chất dịch chua ngọt và nhiều hạt dẹt.
Bộ phận dùng
Quả – Fructus Lycopersici.
Nơi sống và thu hái
Cà chua gốc ở Pêru, được nhập trồng vào nhiều xứ nhiệt đới. Cà chua được đưa vào trồng ở nước ta cuối thế kỷ 19 ở các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ và một số tỉnh vùng cao.
Cà chua được phát triển trên toàn Thế giới do sự tăng trưởng tối ưu của nó trong nhiều điều kiện phát triển khác nhau. Ở Việt Nam cà chua được trồng ở khắp các địa phương.
Thành phần hóa học
- Quả Cà chua chứa nước 90%, glucid 4%, protid 0,3%, lipid 0,3%, các acid hữu cơ như acid citric malic, oxalic, nhiều nguyên tố vi lượng, các vitamin A, B1, B2, B6, C, PP, E, K.
- Quả còn chứa glucose và fructose và một ít sucrose và một keto-heptose. Quả Cà chua chín và gần chín đều chứa các aminoacid chủ yếu, trừ tryptophan; quả chưa chín chứa narcotin.
Tác dụng dược lý
- Lycopen được chứng mình có thể bảo vệ cơ thế chống lại quá trình oxi hóa trong nhiều nghiên cứu dịch tễ học. Cà chua là nguồn nhiều Lycopen, tiêu thụ cà chua có thể làm giảm nguy cơ ung thư vú, ung thư đầu và cổ, có thể chống lại rất mạnh các bệnh thoái hóa thần kinh.
- Uống nước sốt cà chua xay nhuyễn là giúp trị các triệu chứng bệnh tiểu đường.
- Tiêu thụ cà chua còn giúp mang lại lợi ích cho việc giảm nguy cơ tim mạch và bệnh liên quan đến tiểu đường tuyp 2.
Vị thuốc cà chua
Hình ảnh quả cà chua
Tính vị, tác dụng: Quả Cà chua có vị chua ngọt, tính mát. Có tác dụng tạo năng lượng, tiếp chất khoáng, tăng sức sống làm cân bằng tế bào, khai vị, giải nhiệt, chống hoại huyết, kháng khuẩn, chống độc, kiềm hoá máu có dư acid, lợi tiểu, hoà tan urê, thải urê, giúp tiêu hoá dễ các loại bột và tinh bột.
- Nước sắc lá có tính chất giảm huyết áp; lá cũng có tính chất giải độc sưng tấy.
Công dụng, chỉ định và phối hợp:
Cà chua là loại rau có giá trị dinh dưỡng cao vì lượng glucid, acid hữu cơ và nhiều loại vitamin cần thiết cho cơ thể con người. Quả Cà chua thường được dùng ăn tươi, nấu canh giấm và làm mứt, tương Cà chua, xốt Cà chua…
- Cà chua được chỉ định trong trị suy nhược, ăn không ngon miệng, nhiễm độc mạn tính, trạng thái da huyết, máu tăng độ nhớt, xơ cứng động mạch, bệnh về mạch máu, tạng khớp, thống phong, Thấp khớp, thừa urê huyết, sỏi niệu đạo và mật, táo bón, viêm ruột. Dùng ngoài để chữa bệnh Trứng cá (dùng quả Cà chua thái lát mà xoa) và dùng lá xát chữa các vết đốt của sâu bọ.
- Cà chua không chứa các oxalat, nhưng có một chất tương tự coctison, nên người bị bệnh Thấp khớp, thống phong vẫn dùng được.
Ngoài ra, nước sắc lá có tính chất giảm huyết áp, lá cũng có tính chất giải độc sưng tấy.
- Lá Cà chua dùng treo trong phòng ở cũng xua được muỗi và ong vò vẽ.
- Lá chiết được tomatin là một chất kháng khuẩn, chống nấm, chống một số sâu bệnh phá hoại cây trồng.
Đọt non giã nhỏ thêm vài hạt muối dùng đắp mụn nhọt và chỗ sưng tấy.
Bài thuốc có vị cà chua
Bổ sung dinh dưỡng:
Đối với một người bình thường có thể dùng 200g cà chua/ ngày. Có thể rửa sạch, ăn sống hoặc say sinh tố uống hằng ngày, với lượng cà chua này có thể đáp ứng đủ nhu cầu về vitamin A, C, sắt và kali của cơ thể trong một ngày.
Giúp điều trị tăng huyết áp:
- Lấy 1 hoặc 2 quả cà chua, dùng nước sôi rửa sạch, thái thành lát mỏng, có thể trộn thêm chút đường, ăn vào lúc sáng sớm chưa ăn uống gì.
- Sử dụng đều đặn trong 10 hoặc 15 ngày, nghỉ 3 ngày rồi sau đó lại tiếp tục liệu trình đó.
Kích thích tiêu hóa, làm đẹp da:
- Cà chua 200g, táo tây 150g, chanh quả 80g, chuối tiêu chín 100g, cải bắp 100g. Cà chua rửa sạch, thái miếng; táo tây gọt vỏ, cắt nhỏ; chanh vắt lấy nước; bắp cải thái nhỏ.
- Cho cà chua, táo tây và bắp cải vào máy ép lấy nước.
- Chuối tiêu bóc vỏ, đánh nhuyễn rồi hoà đều với dịch ép, cho thêm nước chanh, quấy đều, chia uống vài lần.
Chữa dạ dày nóng cồn cào, miệng đắng: Trộn đều 150 ml nước ép cà chua với 15ml nước ép sơn tra (táo mèo), ngày uống 2- 3 lần.
Hỗ trợ chữa viêm gan mãn tính:
- Cà chua 250g rửa sạch, thái miếng; thịt bò 100 g thái thành lát mỏng, ướp gia vị vừa ăn. Xào chung cà chua với thịt bò, ăn hằng ngày với cơm.
- Món này có tác dụng điều hòa chức năng gan, bổ máu, tăng cường chức năng tiêu hóa, có tác dụng hỗ trợ tốt trong quá trình điều trị viêm gan mãn tính bằng thuốc, giúp cơ thể chóng phục hồi.
Chữa cao huyết áp:
Dùng máy ép 1kg cà chua, rồi hòa với 100g đường trắng. Sau đó, đun sôi một lát, để nguội, chia vài lần uống trong ngày. Thức uống này vừa có khả năng phòng chống bệnh cao huyết áp vừa giúp thanh lọc cơ thể.
Chữa bệnh đái tháo đường, giúp giảm cân:
- Cà chua 150g, dứa 150g, nước ép chanh 15ml. Cà chua và dứa rửa sạch, nên ngâm trong nước muối loãng khoảng 10 phút.
- Sau đó ép cà chua và dứa lấy nước rồi hòa với nước ép chanh.
- Chia uống vài lần trong ngày. Loại nước ép này giúp cơ thể giảm cân, phòng và chữa bệnh đái tháo đường.
Ngăn ngừa xơ vữa động mạch:
Cà chua 500g, rau cần 250g, chanh 80g. Cà chua và rau cần rửa sạch, thái miếng; sau đó ép lấy nước rồi vắt thêm nước chanh, hoà đều, chia uống nhiều lần trong ngày. Đây là loại nước giải khát rất giàu sinh tố và chất khoáng, có tác dụng thúc đẩy chuyển hoá các chất trong cơ thể, bổ dưỡng và giải trừ mệt mỏi, đồng thời còn giúp phòng ngừa tình trạng xơ vữa động mạch.
Chống chảy máu chân răng, nhiệt miệng:
- Cà chua 200g, mía 150g. Cà chua rửa sạch, thái miếng. Mía róc vỏ, chặt nhỏ.
- Sau đó ép chung lấy nước, chia uống vài lần trong ngày. Loại thức uống này có tác dụng kích thích tiêu hoá, phòng chống tình trạng miệng khô, nhiệt miệng, trúng nắng, chảy máu chân răng…
Phòng chống hạ đường huyết:
Cà chua 150g, khổ qua 100g. Cà chua và khổ qua rửa sạch,thái miếng nhỏ rồi dùng máy ép lấy nước, chia uống vài lần trong ngày. Loại nước giải khát này có công dụng thanh nhiệt giải độc, phòng chống tích cực tình trạng viêm nhiễm, làm đẹp da và hạ đường huyết.
Kiêng kỵ:
1. Người bị sỏi mật, bệnh gout không nên ăn nhiều cà chua: Do lượng axit hữu cơ trong cà chua sống tương đối lớn và có một lượng nhỏ purin nên những người mắc bệnh sỏi mật và bệnh gout nên cẩn thận khi áp dụng những bài thuốc trên, nên xin lời khuyên từ bác sĩ chuyên khoa.
2. Không ăn cà chua trong khi đói: Chất pectin và nhựa phenolic chứa nhiều trong cà chua. Khi bạn sử dụng cà chua vào những lúc đói thì những chất này có thể phản ứng với a-xít, ảnh hưởng lớn đến dạ dày. Khi dạ dày tiêu thụ những chất này có thể gây nên tình trạng nôn mửa, đau bụng. Chính vì vậy, bạn không nên sử dụng cà chua trong khi đói, nhất là đối với những trường hợp giảm béo với cà chua, cần phải cân nhắc kĩ lưỡng khi sử dụng.
3. Những người bị bệnh viêm dạ dày, bệnh đại tràng cấp tính, bị sỏi mật hay mắc bệnh thống phong thì không nên sử dụng cà chua, sẽ làm tình trạng bệnh nặng thêm. Bên cạnh đó, khi bạn uống thuốc chống đông máu, vitamin K chứa trong cà chua sẽ tác động đến hiệu quả của loại thuốc này, không tốt cho người bệnh.
Cà chua kỵ các thực phẩm
4. Khoai tây, cà rốt, dưa chuột là top 3 thực phẩm kỵ với cà chua. Khi sử dụng dưa chuột và cà chua, vitamin C trong cà chua sẽ bị phân hủy và phá hủy bởi các enzym catabolic có trong dưa chuột.
5. Không sử dụng cà chua thường xuyên. Nếu bạn sử dụng cà chua một cách thường xuyên thì dễ có nguy cơ bị mắc bệnh sỏi thận. Trong cà chua có chứa nhiều a-xít oxalic, khi cơ thể hấp thụ một cách thường xuyên sẽ làm tăng nguy cơ bị sỏi thận.