Thông tin khoa học
Mô tả cây
- Nghệ vàng là một loài cỏ cao 0,6-1m. Thân rễ thành củ hình trụ hoặc hơi dẹt, khi bẻ hoặc cắt ngang có màu vàng cam sẫm.
- Lá hình trái xoan thon nhọn ở hai đầu, hai mặt đều nhẵn dài tới 45cm, rộng tới 18cm.
- Cụm hoa mọc từ giữa các lá lên, thành hình nón thưa, lá bắc hữu thụ khum hình máng rộng, đầu tròn màu xanh lục nhạt, lá bắc bất thụ hẹp hơn, màu hơi tím nhạt, tràng có phiến, cánh hoa ngoài màu xanh lục vàng nhạt, chia thành 3 thuỳ, 2 thuỳ hai bên đứng và phẳng, thùy dưới hõm thành máng sâu.
- Quả nang 3 ngăn, mở bằng 3 van. Hạt có áo hạt.
Công dụng
Thân rễ nghệ dùng chữa kinh nguyệt không đều, bế kinh, ứ máu, vùng ngực bụng đau tức, đau liên sườn dưới, khó thở, đòn ngã tổn thương ứ máu, viêm loét dạ dày, phong thấp, chân tay đau nhức. Ngoài công dụng trên, nhân dân còn dùng nghệ bôi lên các mụn mới khỏi để đỡ sẹo, nhuộm vàng bột cà ri, nhuộm len, tơ và nhuộm da.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc
Điều kiện sinh trưởng
- Từ cuối tháng 2 đến đầu tháng 4.
- Nghệ ưa khí hậu ôn hòa, lượng mưa trung bình năm 2000 – 2500mm.
- Nhiệt độ: trung bình thích hợp cho cây phát triển tốt vào khoảng 20 – 25oC.
- Đất trồng: thích hợp là đất thịt nhẹ pha cát, có độ pH từ 6,5 – 7, cao ráo, thoát nước tốt.
Nhân giống
Phương pháp nhân giống bằng mầm.
Chọn giống:chọn mầm bánh tẻ từ những cây mẹ khỏe mạnh trên 1 tuổi; mầm giống không non quá, cũng không già quá, đường kính trung bình từ 1 – 1,5cm; tách rồi giâm vào cát ẩm để củ chóng nảy mầm.
Làm đất
Cày bừa thật kĩ, xới tơi đất, làm sạch cỏ trước khi lên luống.
Lên luống: cao 25 – 30cm, mặt luống rộng 80 – 90cm, rạch hàng ngang mặt luống cách nhau 25cm, sâu 10 – 15cm; nếu đất đồi dốc, đánh luống ngắn dọc theo sườn dồi để dễ thoát nước, chống xói mòn.
Phân bón
Nghệ là cây lấy củ, phàm ăn nên các loại phân chuồng mục đều bón được. Mỗi m2 thường dùng 2kg phân chuồng ủ lẫn với 0,4kg Supe Lân ngay từ đầu, bón lót cùng với 0,2kg Kali Clorua và 0,2 kg Đạm Urê. Rắc phân lên rãnh rồi trộn đều với đất.
Trồng mầm: đặt mầm xuống rãnh đã bón lót, phủ một lớp đất dày 2 – 3cm; nếu có điều kiện phủ thêm 1 lớp rơm rạ hoặc tro để giữ ẩm cho giống mới trồng.
Chăm sóc
Cần lưu ý duy trì độ ẩm vừa phải cho cây, thường xuyên làm sạch cỏ để tránh sâu bệnh phá hại; cần phá váng và xới xáo khi cây còn nhỏ tạo điều kiện cho củ phát triển; sau 4 – 5 tháng, khi rễ cây đã phát triển, chỉ nên làm cỏ bằng tay.
Các loại bệnh và cách phòng tránh
- Nghệ là cây trồng có khả năng chống chịu cao nên ít khi bị sâu bệnh hại.
- Nên đề phòng bệnh thối củ khi bị úng nước, cần khơi rãnh thoát nước trong mùa mưa.
- Ngoài ra nghệ có thể bị bệnh cháy lá.
Thu hoạch và bảo quản
Thu hái vào mùa đông từ tháng 10 đến tháng 12, sau 8 – 9 tháng trồng, khi cây bắt đầu úa vàng, cắt bỏ hết rễ; củ cái rửa để ráo nước; đem phơi hoặc sấy khô.
