Hình ảnh cao ban long
Cách bào chế cao ban long
Chuẩn bị
- Một thạp lớn bằng đất nung, tráng men ở trong, cao 40-50cm, rộng 30-35cm, sức chứa 35-40kg sừng hươu nai. Khi chọn thạp cần chú ý chọn thạp chịu được lửa, không dò, nứt. Hiên nay dùng những nồi bằng nhôm sức chứa lớn hơn.
- Một hai cái cưa nhỏ để cưa sừng.
- Vài cái nạo bằng sắt để nạo sừng.
- Rọ bằng tre đan chiều cao bằng chiều cao của thạp nấu hoặc nồi nấu.
- Gáo để múc có kích thước nhỏ hơn miệng ống tre.
- Đũa tre bẹt to như chiếc bơi chèo để khuấy thường là 2 chiếc.
- Chảo đồng lớn 1 chiếc.
- Khăn vải mỏng để lọc 3 chiếc.
- Nồi để đun nước sôi.
- Khay hay hộp hoặc mâm đồng để đổ cao.
Hiện nay việc nấu tập trung tại xí nghiệp lớn cho nên có đôi chút thay đổi.
Trước khi bắt tay vào chuẩn bị nấu, cần đắp bếp. Thường để đun 1 thạp, cần có 3 miệng lò: Lò chính giữa để thạp nấu gạc, một lò bên đun nồi nước để có nước sôi tiếp tục thêm vào thạp gạc, một lò bên nữa để bắc chảo dùng để cô cao. Có thể là một bếp chính có 2 lỗ thông sang hai bên. Các lỗ này có cửa để đóng lại khi chưa nấu tới.
Chọn sừng: thường chọn loại sừng to nặng 0,8-1kg mỗi sừng, mặt ngoài sừng có màu vàng đỏ là tốt. Những loại khác cho hiệu suất kém và chất lượng cũng kém.
Chuẩn bị sừng: Để nấu 1 thạp thường người ta cần Sừng hươu nai 36-40kg, Rượu trắng (35-40 độ) 5 lít, Nước vừa đủ.
Đem chất sừng thành 1 đống, thường xuyên tưới nước cho thật ẩm ướt hoặc dùng bao tải sạch dấp nước đắp lên cho thấm vào sừng. Thường làm như vậy một đêm để vỏ ngoài của sừng được mềm. Sáng hôm sau đem cạo hết lớp vỏ đốm đen ở ngoài sừng, cho đến khi chỉ còn xương trắng toát là được.
Cạo xong đem cưa thành từng khúc dài 5-6 cm trừ bỏ đế và xương trán. Sau đó dùng dao chẻ thành từng miếng nhỏ. Mỗi khúc gạc chẻ thành 4-5 mảnh tùy theo to nhỏ. Những miếng gạc có tủy đen thì chẻ bỏ đi, chỉ lấy những miếng có tủy trắng và vàng.
Chẻ xong cho vào rổ rửa sạch 2-3 lần bằng nước lã, rồi phơi cho thật khô, ngày phơi nắng tối phơi sương. Sau 2-3 ngày gạc trắng đẹp thì cho vào nấu.
Nấu cao: Cho gạc phơi khô vào thạp, với 5 lít rượu trộn đều, đậy kín thạp. Cứ nửa giờ lại trộn 1 lần. Chừng sau 3 giờ sẽ bắt đầu nấu, vừa có thể múc nước cao ra được.
Khi cưa gạc, có bột cưa ra cũng không nên bỏ đi. Ta gói vào một túi vải, tưới rượu vào ủ chung với gạc, sau đó buộc túi chặt lại cho vào nấu chung với gạc.
Sau khi nhóm lửa bắc thạp lên lò, đổ nước vào cho đủ ngập gạc chừng 7-10cm, một lò bên cạnh để đun thùng nước sôi, khi thạp cao bị cạn thì cho thêm nước sôi vào. Đun cho đều lửa để giữ cho sôi đều. Sau một ngày một đêm, có cạn cũng không cho thêm nước nữa. Hai giờ sau múc nước đầu ra gọi là nước nhất. Nước múc ra được lọc qua miếng vải lọc đặt trên chiếc phên đan bằng tre. Nước lọc hứng vào một chảo đồng to, đặt ở miệng lò thứ 2. Giữ ngọn lửa nhỏ đều để cô đặc. Khi cô dùng đũa tre to quấy đều cho tới khi đưa thanh tre lên thổi vài ba hơi thấy cao đóng cục không chảy nữa là được, sau đó đổ vào khay đã bôi mỡ cho khỏi sát.
Sau khi rút hết nước lại đổ thêm nước sôi mới vào và tiếp tục đun trong 24 giờ như trên, múc ra lọc và cô lại sẽ được cao của nước nhì.
Nước nhất và nước nhì khi cô nên lấy hơi non, nghĩa là chưa cần đặc lắm.
Vải lọc và phên tre dính cao nhúng vào nước nóng cho tan rồi đổ vào thạp nấu cho khỏi hao, lỗ vải cũng khỏi bị cao bít kín.
Thường người ta nấu đến nước thứ ba, mỗi lần 1 ngày 1 đêm, tổng cộng 3 ngày, 3 đêm là xong.
Cô cao: Nước thứ 3 lọc được chỉ cần cô nửa chừng không cần đổ ra khay như hai nước trước. Đem cao của nước nhất và nước nhì thái thành từng miếng nhỏ, bỏ vào chảo có nước thứ ba đánh cho tan. Giai đoạn cô cao này quan trọng nhất vì nó quyết định của cả mẻ cao. Lửa cần giữ cho đều nhưng nhỏ. Cô cho đến khi thành cao, để nguội không cứng quá mà cũng không mềm quá, nếu cứng quá hiêu suất thấp nếu mềm quá cao hay chảy và mốc.
Khi cao gần được chỉ để ít than mà cô cho đến khi được thì đem đổ ra khay hay mâm đã bôi mỡ. Đợi 1-2 ngày bóc ra và cắt thành từng miếng nặng từ 70-100g. Hiện nay ta cắt thành từng miếng 100g.
Hiệu suất: 100kg sừng cho từ 20-25kg cao. Để tăng phẩm chất của cao, nhiều khi trong một thạp cao, người ta cho thêm vào một cặp nhung. Cao chế được gọi là cao nhung giá gấp hai cao thường.
Thành phần hóa học của cao ban long
- Thành phần chủ yếu của cao ban long là chất keratin cung loại với chất gelatin. Chúng ta cũng biết rằng thành phần hóa học của keratin thay đổi theo nguồn gốc nhưng chứa rất nhiều sufua dưới hình thức acid amin, xystein và acid có sunfua không có amin, ngoài ra còn chứa acid amin tyrosin.
- Những acid amin như glutamic, lysin, xystein, leuxin và tyrosin đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển cơ thể.
- Ngoài ra chúng ta biết rằng gelatin có tác dụng cầm máu. Trước khi tiêm thời gian máu đông là 7 phút, sau khi tiêm gelatin thời gian máu đông giảm xuống còn 3 phút.
Công dụng liều dùng
- Cao ban long là vị thuốc bổ bồi dưỡng, thuốc cầm máu dùng trong các trường hợp thổ huyết, nôn và ho ra máu, dạ dáy và ruột chảy máu, tử cung ra máu, kinh nguyệt quá nhiều, đi tiểu nhiều, mồ hôi trộm chân tay đau nhức.
- Liều dùng: ngày ăn 5-10g, có thể ăn tới 20g. Cắt thành từng miếng nhỏ để nhai và ngậm cho tan dần trong miệng. Có thể ăn với cháo hoặc hòa tan trong rượu hâm nóng lên mà uống. Có thể ngậm để chữa ho, ho khan, ho gió.
Đơn thuốc có cao ban long:
- Bài nhị long ẩm: cao ban long 40g, long nhãn 40g. Long nhãn cho vào nước sắc kĩ, vắt lọc lấy nước, cắt nhỏ cao ban long khuấy và đun cho tan. Uống khi còn nóng. Trị chứng mất ngủ, đổ mồ hôi trộm, sốt về chiều khát nước, đại tiện táo bón, miệng lở, mắt vàng, ăn uống không được.
- Bài bổ tỳ âm tiễn: bạch truật 160g sao với sữa hoặc sao đất nếu đi tả, sâm bố chính 80g sao vàng với gạo nếp, thục địa 40 g nướng khô, can khương 4g sao đen, long nhãn 28g, cao ban long 40g. Các vị trên sắc với nước nhiều lần, cô đặc thành cao, mỗi lần uống chừng 2 cốc con, dùng nước hạt sen làm thang. Nếu hay sôi bụng thêm 4g đinh hương. Nếu đại tiện lỏng quá thêm 12g nhục đậu khấu và 4g ngũ vị tử.
