Kĩ thuật trồng cây đan sâm

Đan sâm là cây dược liệu quý từ xa xưa đến nay rất được ưa chuộng dùng để chữa bệnh. Ngày nay do khái thác quá nhiều mà không được bảo tồn nên ngày càng mai một đi. Rất nhiều nghiên cứu được tiến hành nhằm xây dựng quy trình nhân giống cây đan sâm với mục đích bảo tồn và phát triển loài dược liệu quý này. Bài viết này sẽ giúp chúng ta có quy trình kĩ thuật gieo trồng cây đan sâm – một loại dược liệu, loại thuốc của mọi nhà.

Mô tả cây đan sâm

Cây đan sâm có tên khoa học: Salvia multiorrhiza Bunge. Thuộc họ hoa môi Lamiaceae (Labiatae)

Cây đan sâm hay còn gọi là: huyết sâm, xích sâm, huyết căn. Có tính vị đắng, hơi hàn. Quy kinh: tâm, can.

Cây đan sâm là một loại cỏ sống lâu năm, cao tầm 30-80cm, toàn thân mang lông ngắn màu vàng trắng nhạt. Rễ nhỏ dài hình trụ, đường kính 0,5-1,5cm màu đỏ nâu. Thân vuông trên có các gân dọc. Lá kép, mọc đối: 3-5 lá chét, đặc biệt có thể có 7. Lá chét giữa thường lớn hơn cả. Lá kép có cuống dài, cuống lá chét ngắn có dìa. Lá chét dài 2-7,5cm, rộng 0,8-5cm. Mép lá chét có răng cưa tù. Mặt trên lá chét màu xanh, có các lông mềm màu trắng, mặt dưới màu xanh tro, cũng có lông nhưng dài hơn. Gân nổi ở mặt dưới, chia phiến lá chét thành múi nhỏ.

Cụm hoa mọc thành chùm ở đầu cành hay ở kẽ lá, chùm hoa dài 10-20cm. Hoa mọc vòng, mỗi vòng 3-10 hoa thường là 5 hoa. Hoa có tràng màu xanh tím nhạt, 2 môi, môi trên trông nghiêng hình lưỡi liềm, môi dưới xẻ 3 thuỳ, thuỳ giữa có răng cưa tròn. Hai nhị ở môi dưới,bầu có vòi dài lòi ra ở môi trên. Quả nhỏ, dài 3mm, rộng l,5mm.

Đọc thêm: Hình ảnh nhận dạng cây đan sâm

Công dụng của cây

Đan Sâm có khả năng cải thiện vi tuần hoàn, làm giãn mạch động mạch vành, tăng dòng máu và ngăn ngừa thiếu máu cơ tim.

Đan sâm là một vị thuốc còn dùng trong phạm vi nhân dân, để làm thuốc bổ cho phụ nữ, phụ nữ chưa chồng da vàng, ăn uống thất thường, chữa tử cung xuất huyết, kinh nguyệt không đều, đau bụng, các khớp xương sưng đau. Còn dùng chế thuốc xoa bóp.

Đan sâm còn được dùng chữa phong thấp khớp sưng tấy, thần kinh suy nhược, nhức đầu, mất ngủ, ngăn ngừa xơ vữa mạch, chống oxy hóa, chống viêm.

Tìm hiểu tại: Công dụng và cách dùng cây đan sâm

Kĩ thuật trồng cây đan sâm

Cách làm đất trồng cây

Để cây đan sâm phát triển tốt và cho dược chất cao, khâu chuẩn bị đất đóng vai trò vô cùng quan trọng. Đan sâm thích hợp trồng trên loại đất cát pha hoặc đất thịt nhẹ, có cấu trúc tơi xốp, thoát nước tốt và giàu dinh dưỡng. Những vùng đất có hàm lượng mùn cao, độ ẩm ổn định và được canh tác lâu năm là lựa chọn lý tưởng cho loại cây dược liệu này.

Cần tránh trồng đan sâm ở những khu vực có đất sét nặng, đất nhiều sỏi đá hoặc đất thường xuyên bị ngập úng, vì sẽ khiến rễ bị nghẹt thở, thối nhũn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự sinh trưởng của cây.

Đặc biệt, đan sâm có khả năng thích nghi với đất hơi chua, pH dao động từ 5,5–6,5. Tuy nhiên, độ pH quá thấp hoặc quá cao cũng ảnh hưởng đến khả năng hút chất dinh dưỡng của rễ, do đó cần kiểm tra và điều chỉnh pH đất nếu cần thiết.

Trước khi trồng khoảng 10–15 ngày, tiến hành cày bừa kỹ để đất tơi xốp, đồng thời loại bỏ cỏ dại và tàn dư cây trồng vụ trước. Nếu đất quá chua có thể bón thêm vôi nông nghiệp để cải tạo. Sau đó lên luống cao khoảng 20–25 cm, rộng 1,0–1,2 m để dễ thoát nước, giúp bộ rễ phát triển khỏe mạnh, hạn chế sâu bệnh.

Cách chọn hạt giống

Khâu chọn hạt giống đóng vai trò nền tảng trong quy trình trồng đan sâm, quyết định đến tỷ lệ nảy mầm, sức sống của cây con cũng như năng suất và chất lượng dược liệu sau này. Vì vậy, người trồng cần đặc biệt chú trọng lựa chọn giống tốt, rõ nguồn gốc.

Nên ưu tiên chọn mua hạt giống đan sâm tại các cơ sở, viện nghiên cứu, hoặc doanh nghiệp chuyên cung cấp giống cây dược liệu uy tín, có kiểm định chất lượng. Hạt giống phải là loại thu hái từ cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh, sinh trưởng tốt và cho năng suất cao.

Hạt đạt tiêu chuẩn thường có màu nâu sẫm hoặc nâu đen, kích thước đều nhau, không lép, không mốc, không có dấu hiệu bị sâu mọt. Khi kiểm tra bằng tay, hạt chắc, cứng, không dễ vỡ vụn. Nếu có điều kiện, nên chọn giống đã qua xử lý sơ bộ để tăng khả năng nảy mầm và kháng bệnh cho cây con.

Ngoài ra, có thể kết hợp kiểm tra độ nảy mầm trước khi gieo bằng cách ủ thử một lượng nhỏ hạt giống để đánh giá chất lượng tổng thể. Chỉ nên sử dụng hạt có tỷ lệ nảy mầm từ 80% trở lên nhằm đảm bảo mật độ cây trồng ổn định và hiệu quả sản xuất cao.

Cách gieo hạt cây đan sâm

Trước khi gieo, hạt giống cây đan sâm cần được xử lý đúng cách để tăng khả năng nảy mầm. Bạn nên ngâm hạt trong nước ấm (khoảng 40–45°C) từ 2–3 giờ. Quá trình này giúp làm mềm vỏ hạt, kích thích quá trình trao đổi chất bên trong và thúc đẩy hạt nảy mầm nhanh, đều hơn.

Thời điểm gieo hạt thích hợp tùy theo vùng miền:

• Ở miền Bắc, nên gieo hạt từ tháng 5 đến tháng 6 – thời điểm có nhiệt độ và độ ẩm phù hợp cho sự phát triển của hạt giống.
• Đối với các tỉnh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, thời gian gieo nên lùi lại khoảng tháng 7 đến tháng 8 để tránh nắng nóng gay gắt và tận dụng điều kiện thời tiết thuận lợi sau mùa mưa.

Gieo hạt trực tiếp lên luống đất đã được xử lý kỹ (làm nhỏ, tơi xốp, giàu hữu cơ và thoát nước tốt như đã hướng dẫn ở phần trước). Gieo đều tay, sau đó phủ một lớp đất mỏng hoặc trấu mục, rồi tưới nhẹ nước giữ ẩm cho đất. Tránh tưới mạnh làm trôi hạt.

Duy trì độ ẩm ổn định bằng cách tưới nước nhẹ 1–2 lần mỗi ngày tùy điều kiện thời tiết. Trong vòng 7–10 ngày, hạt sẽ nảy mầm và phát triển thành cây con khỏe mạnh, sẵn sàng cho giai đoạn chăm sóc tiếp theo.

Chăm sóc cây trồng

Trong giai đoạn đầu, cần đảm bảo cung cấp đủ nước và duy trì độ ẩm ổn định cho đất. Thời điểm tưới nước lý tưởng là vào sáng sớm và chiều mát, tránh tưới vào giữa trưa nắng gắt. Mỗi ngày nên tưới khoảng 2 lần với lượng nước vừa phải, không để cây bị ngập úng hay quá khô.

Về dinh dưỡng, nên ưu tiên sử dụng phân chuồng hoại mục và phân vi sinh để bón xung quanh gốc cây, giúp tăng cường dưỡng chất và cải thiện cấu trúc đất. Việc bón phân nên kết hợp với xới đất, làm cỏ định kỳ để giữ cho vùng rễ thông thoáng, thúc đẩy cây sinh trưởng tốt.

Trong quá trình chăm sóc, cần theo dõi thường xuyên để kịp thời phát hiện các dấu hiệu sâu bệnh. Ưu tiên sử dụng các biện pháp thủ công như bắt sâu bằng tay, vệ sinh vườn trồng sạch sẽ, hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nhằm đảm bảo chất lượng dược liệu cũng như an toàn cho người sử dụng sau này.

Thu hoạch

Cây đan sâm thường được thu hoạch vào mùa đông – thời điểm rễ cây đã phát triển đầy đủ dưỡng chất. Khi thu hoạch, dùng cuốc nhẹ nhàng đào lấy phần rễ, sau đó rửa sạch lớp đất bám bên ngoài. Tiếp tục cắt bỏ phần thân cây và rễ con nhỏ, chỉ giữ lại phần rễ chính để làm dược liệu. Rễ thu được có thể đem phơi khô dưới nắng nhẹ hoặc sấy khô ở nhiệt độ thích hợp để bảo quản lâu dài.

Sau khi sơ chế, đan sâm có thể dùng trực tiếp để sắc lấy nước uống, hoặc phối hợp với các vị thuốc khác trong các bài thuốc Đông y giúp bổ huyết, hoạt huyết, hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh, mang lại lợi ích tốt cho sức khỏe.