Cây huyết dụ không chỉ nổi bật bởi sắc lá đỏ tía đẹp mắt mà còn là một vị thuốc quý trong y học dân gian. Với đặc tính dễ trồng, dễ chăm sóc, huyết dụ là lựa chọn lý tưởng để vừa làm cảnh vừa làm dược liệu tại nhà.
Mục lục
Thông tin cây Huyết dụ
Cây huyết dụ (tên khoa học: Cordyline fruticosa (L.) Goepp), thuộc họ Asteliaceae, là loài cây nhỏ cao khoảng 2m, thường được trồng làm cảnh và làm thuốc. Cây còn có nhiều tên gọi khác nhau tùy theo vùng miền như: Long huyết, Thiết thụ, Phất dũ, Chổng đeng (Tày), Co trường lậu (Thái), Quyền diêu ái (Dao)… Huyết dụ có thân mảnh, ít phân nhánh, lá mọc tập trung ở ngọn, hình lưỡi kiếm, màu đỏ tía đặc trưng, tạo nên vẻ đẹp nổi bật và độc đáo cho khu vườn. Vào mùa đông (tháng 12 – 1), cây ra hoa kết quả với những chùm hoa nhỏ màu trắng pha tím rất đẹp mắt.
Không chỉ có giá trị thẩm mỹ, huyết dụ còn là vị thuốc dân gian quý, có vị hơi ngọt, tính bình, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các chứng bệnh như chấn thương tụ huyết, thổ huyết, ho ra máu, tiểu ra máu, rong huyết, băng huyết, kinh nguyệt ra nhiều, đại tiện ra máu… Với công dụng đa dạng và dễ trồng, cây huyết dụ hiện nay được nhiều gia đình lựa chọn để vừa làm cảnh vừa làm dược liệu tại nhà.
Điều kiện sinh trưởng cây Huyết dụ
Cây huyết dụ là loài thực vật ưa khí hậu nóng ẩm, phát triển tốt ở những nơi có ánh sáng tự nhiên dồi dào nhưng không quá gắt. Cây ưa sáng, đặc biệt là ánh sáng từ 50–90%, tuy nhiên nên tránh ánh nắng trực xạ trong thời gian dài để không làm cháy lá. Nhiệt độ lý tưởng để huyết dụ sinh trưởng ổn định nằm trong khoảng từ 15–27°C; cây có thể chịu được nhiệt độ thấp nhất khoảng 4°C nhưng không thích hợp với khí hậu rét kéo dài. Huyết dụ cũng có nhu cầu nước ở mức trung bình, vì vậy cần thường xuyên giữ ẩm cho đất để cây hấp thu tốt, tránh tình trạng khô hạn khiến lá bị héo và ngả màu nâu. Về đất trồng, cây thích hợp với loại đất mùn, tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoáng khí, thoát nước tốt và có khả năng giữ ẩm cao. Đặc biệt, nên tránh trồng cây ở nơi có đất kiềm vì sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và màu sắc của lá.
Kỹ thuật trồng cây Huyết dụ
Kỹ thuật trồng cây huyết dụ không quá phức tạp, phù hợp với cả người mới bắt đầu trồng cây cảnh hoặc cây dược liệu tại nhà. Để cây sinh trưởng tốt và cho màu lá đẹp, trước hết cần chọn giống cây khỏe mạnh, không sâu bệnh, lá đều màu, không bị dập úa. Cây huyết dụ có thể nhân giống bằng cách tách nhánh hoặc phổ biến hơn là giâm cành. Với phương pháp giâm, nên chọn những cành bánh tẻ (khoảng 1 năm tuổi), cắt từng đoạn thân và cắm vào giá thể ẩm ở nơi râm mát. Trong điều kiện nhiệt độ lý tưởng khoảng 25–30°C, cành có thể ra rễ sau 30–50 ngày. Khi cành đã mọc rễ ổn định, có thể đem trồng vào mùa xuân – thời điểm lý tưởng để cây bén rễ nhanh và phát triển mạnh.
Khâu chuẩn bị đất và vị trí trồng cũng đóng vai trò quan trọng. Nên làm đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và trộn thêm phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ vi sinh để tăng độ mùn. Cây cần trồng ở nơi có ánh sáng tốt, thoáng khí và thoát nước thuận lợi. Nếu trồng trong chậu, nên chọn loại chậu có lỗ thoát nước dưới đáy để hạn chế úng rễ.
Thời vụ trồng huyết dụ có thể linh hoạt quanh năm, tuy nhiên thời điểm tốt nhất là vào đầu mùa xuân hoặc đầu mùa mưa (khoảng tháng 3 dương lịch), khi điều kiện thời tiết và độ ẩm lý tưởng để cây phát triển nhanh và khỏe.
Cách trồng cũng khá đơn giản: Đào hố trồng hoặc đặt cây vào chậu đã chuẩn bị sẵn đất, sau đó lấp đất kín gốc, nén nhẹ tay để giữ cây đứng vững rồi tưới nước ngay để cung cấp độ ẩm ban đầu. Nếu trồng hàng loạt, nên giữ khoảng cách giữa các cây từ 30–40cm để cây có đủ không gian phát triển, tránh chen chúc làm giảm tính thẩm mỹ và khả năng sinh trưởng.
Với cách trồng đúng kỹ thuật và chăm sóc phù hợp, cây huyết dụ sẽ phát triển xanh tốt, lá lên màu đẹp và có thể sử dụng làm cảnh hoặc làm dược liệu lâu dài.
Cách chăm sóc cây Huyết dụ
Chăm sóc cây huyết dụ đúng cách sẽ giúp cây phát triển khỏe mạnh, lên màu lá đẹp và giữ được hình dáng thẩm mỹ lâu dài. Về chế độ nước, huyết dụ có nhu cầu nước trung bình nên cần duy trì độ ẩm thường xuyên cho đất, đặc biệt vào mùa hè nắng nóng. Nên tưới 2–3 lần mỗi tuần tùy theo điều kiện thời tiết và độ ẩm đất, tránh để đất khô hoàn toàn nhưng cũng không để cây bị úng ngập. Vào mùa hè, bạn nên đặt cây vào nơi râm mát hoặc trong nhà, tránh ánh nắng trực xạ làm cháy lá, đồng thời giữ nơi trồng thông thoáng gió để cây không bị nấm mốc. Trong mùa đông, cần giữ nhiệt độ trên 10°C và giảm lượng nước tưới để tránh thối rễ.
Về dinh dưỡng, nên bón phân định kỳ 1–1,5 tháng/lần, sử dụng phân hữu cơ hoai mục hoặc pha loãng phân NPK để cung cấp đủ dưỡng chất giúp cây sinh trưởng tốt, giữ màu lá tươi tắn và bóng đẹp. Bên cạnh đó, cần thường xuyên tỉa bỏ các lá già, lá úa hoặc bị hư, vừa giúp cây thông thoáng, vừa ngăn ngừa sâu bệnh lan sang các nhánh khác. Làm cỏ định kỳ quanh gốc cây cũng giúp cây hút dinh dưỡng tốt hơn và hạn chế nơi trú ngụ của sâu bệnh.
Cây huyết dụ nhìn chung ít sâu bệnh, tuy nhiên trong điều kiện ẩm thấp kéo dài, cây có thể bị bọ trĩ, nhện ve, hoặc nấm phyllosticta tấn công, gây ra hiện tượng thối rữa, nhiễm khuẩn, thân cây đen hoặc lá bị hoại tử. Khi phát hiện dấu hiệu bệnh, nên xử lý sớm bằng cách dùng thuốc bảo vệ thực vật sinh học, cắt bỏ phần thân lá bị hỏng, rửa sạch vết bệnh bằng nước xà phòng loãng. Trong trường hợp cây bị hoại tử nặng, cần cạo sạch vết bệnh, sát trùng nhẹ và chăm sóc lại đúng cách để cây phục hồi.
Việc chăm sóc đều đặn và đúng kỹ thuật sẽ giúp cây huyết dụ sinh trưởng tốt quanh năm, ít sâu bệnh và giữ được vẻ đẹp bền lâu cả trong nhà lẫn ngoài vườn.
Thu hoạch và bảo quản
Cây huyết dụ là dược liệu quý, trong đó hoa và lá là hai bộ phận chính được sử dụng làm thuốc. Cây có thể thu hoạch quanh năm, nhưng để đảm bảo chất lượng dược tính, nên thu hái vào những ngày trời khô ráo. Lá có thể cắt rải rác quanh năm, trong khi hoa thường được thu hái vào mùa hè là thời điểm hoa nở rộ và đạt hàm lượng hoạt chất cao. Sau khi thu hái, hoa và lá cần được phơi khô tự nhiên trong bóng râm hoặc sấy nhẹ đến khi khô hoàn toàn, tránh phơi trực tiếp dưới nắng gắt làm mất dược tính.
Dược liệu sau khi sơ chế nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc và ánh sáng mạnh nếu muốn sử dụng lâu dài. Nhờ đặc tính dễ trồng, dễ bảo quản, cây huyết dụ hiện nay được nhiều gia đình trồng tại nhà để vừa làm cảnh, vừa chủ động nguồn dược liệu sạch cho các bài thuốc dân gian.
Lời kết
Hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp bạn tự tin hơn trong việc trồng và chăm sóc cây huyết dụ đúng cách. Chúc bạn có một khu vườn xanh đẹp và đầy giá trị!
