Cây đan sâm là vị thuốc quý trong Đông y, nổi tiếng với công dụng hoạt huyết, dưỡng tâm và hỗ trợ tim mạch. Tuy nhiên, nhiều người vẫn dễ nhầm lẫn đan sâm với các loại “sâm” khác do hình dáng khá giống nhau. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận biết cây đan sâm để tránh mua nhầm, dùng sai.
Mục lục
Giới thiệu về cây đan sâm
Cây đan sâm (tên khoa học Salvia miltiorrhiza) là một loại thảo dược quý thuộc họ Bạc hà (Lamiaceae). Ngoài ra, cây còn được gọi bằng nhiều cái tên như: Ðan sâm, Viểu đan sâm, Vử đan sâm, Vân nam thử vỹ, Huyết sâm, Xích sâm, Huyết căn, Tử đan sâm.
Cây đan sâm có nguồn gốc từ Trung Quốc và hiện được trồng rộng rãi ở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam như Lào Cai, Hà Giang, Sơn La…
Xem thêm: Kĩ thuật trồng cây đan sâm
Đan sâm là cây sống lâu năm, thân vuông, cao trung bình 30–60cm, toàn thân mang lông ngắn màu vàng trắng nhạt, lá mọc đối, hoa màu tím đỏ rất đặc trưng. Bộ phận được dùng làm thuốc chủ yếu là rễ đan sâm, có màu đỏ sẫm, vị đắng nhẹ và mùi thơm đặc trưng.
Trong y học cổ truyền, đan sâm được xem là vị thuốc hoạt huyết hàng đầu, giúp cải thiện tuần hoàn máu, điều hòa khí huyết, hỗ trợ điều trị các bệnh về tim mạch, kinh nguyệt không đều, đau thắt ngực, mất ngủ, và suy nhược cơ thể. Nhờ công dụng đa dạng cùng độ an toàn cao, đan sâm ngày càng được sử dụng phổ biến, cả trong các bài thuốc dân gian lẫn sản phẩm dược liệu hiện đại.
Xem thêm: Công dụng và cách dùng của đan sâm
Chi tiết về hình ảnh cây đan sâm
Hình ảnh cây đan sâm ngoài tự nhiên
Cây đan sâm khi quan sát trong tự nhiên mang vẻ ngoài mảnh mai nhưng rất đặc trưng, dễ nhận biết nếu bạn để ý kỹ các chi tiết về thân, lá, hoa và đặc biệt là phần rễ. Nhìn tổng thể, cây mọc thẳng đứng, cao từ 30–60cm, phân nhánh nhiều ở phần ngọn, tạo thành bụi nhỏ. Vào mùa hè, khi hoa nở rộ, những cánh tím đỏ nổi bật giữa nền lá xanh tạo nên hình ảnh rất dễ nhận biết.
– Thân cây: Đan sâm có thân vuông, hơi có rãnh dọc dọc, cứng chắc và màu tím nhạt — một đặc điểm giúp phân biệt với nhiều loài thảo dược khác cùng họ Bạc hà. Thân cây thường phân nhánh từ giữa thân trở lên, mỗi nhánh mang theo chùm hoa nhỏ li ti.
– Lá: Lá mọc đối, hình mác hoặc hơi bầu, dài khoảng 3–7cm. Mép lá có răng cưa nhỏ, mặt trên màu xanh sẫm, mặt dưới nhạt hơn và thường có lớp lông mịn, sờ vào thấy mềm tay. Khi cây còn non, lá hơi có ánh tím nhẹ ở phần gân.
– Hoa: Hoa đan sâm có màu tím nhạt hoặc đỏ tím, mọc thành chùm ở ngọn, mỗi chùm gồm nhiều bông nhỏ hình ống, hơi cong về phía trước. Thời điểm ra hoa tập trung từ tháng 5 đến tháng 7 hằng năm, khi đó cây đan sâm trở nên nổi bật và dễ nhận dạng nhất trong tự nhiên.
– Rễ: Đây là bộ phận quý giá nhất của cây đan sâm, cũng là phần được thu hoạch để làm thuốc. Rễ có hình trụ dài, màu nâu đỏ bên ngoài, khi cắt ra có ruột đỏ sẫm hoặc đỏ tía — dấu hiệu đặc trưng giúp nhận biết đan sâm thật. Khi phơi khô, rễ vẫn giữ được màu đỏ nâu và có mùi thơm nhẹ, vị đắng.
Nhờ những đặc điểm nổi bật trên, chỉ cần quan sát kỹ qua hình ảnh, người đọc có thể dễ dàng phân biệt cây đan sâm thật với các loại thảo dược khác, đặc biệt là khi chọn mua hoặc nhận dạng ngoài tự nhiên.
Hình ảnh nhận biết đan sâm khô
Đan sâm khô là dạng dược liệu phổ biến nhất trên thị trường hiện nay, thường được bày bán ở các tiệm thuốc Bắc, nhà thuốc Đông y hoặc cơ sở dược liệu. Việc nhận biết chính xác hình ảnh đan sâm khô thật giúp người dùng tránh nhầm lẫn với các loại củ khác có hình dáng tương tự. Dưới đây là những đặc điểm nhận dạng cụ thể qua từng dạng:
1. Đan sâm khô nguyên củ
- Hình dáng: Rễ đan sâm sau khi thu hoạch được rửa sạch, phơi khô hoặc sấy khô nguyên củ. Thân rễ có dạng hình trụ dài, hơi cong, kích thước từ 10–20cm, đường kính khoảng 0,5–1,5cm.
- Màu sắc: Vỏ ngoài có màu nâu đỏ hoặc đỏ nâu sẫm, phần đầu rễ thường nhăn nheo hơn, có rãnh dọc nhỏ.
- Kết cấu: Khi bẻ ra, mặt gãy không quá giòn mà hơi dẻo, bên trong ruột rễ có màu đỏ tía hoặc đỏ sẫm, đặc trưng nhất trong các loại “sâm”.
- Mùi và vị: Có mùi thơm nhẹ, hơi giống thảo mộc, vị đắng nhẹ xen lẫn ngọt hậu, không hăng hoặc chua như các loại rễ giả.
2. Đan sâm khô cắt lát
- Hình dạng: Củ đan sâm được thái lát mỏng dày khoảng 2–3mm để tiện sử dụng trong sắc thuốc.
- Màu sắc: Mặt ngoài lát có màu nâu đỏ, còn mặt cắt bên trong đỏ sẫm hoặc đỏ tía, có thể thấy các vòng vân nhỏ hình tròn đồng tâm — đặc điểm phân biệt với sâm đại hành hay huyết sâm giả.
- Chất liệu: Lát đan sâm thật có độ cứng vừa phải, bề mặt hơi ráp, không bóng hoặc mềm nhũn.
- Khi ngâm nước: Nước ngâm có màu đỏ nâu hoặc đỏ cam nhạt, tỏa mùi thơm nhẹ đặc trưng; đây là dấu hiệu cho thấy có chứa hoạt chất tanshinone và salvianolic acid – hai thành phần chính của đan sâ
3. Đan sâm khi tán bột
- Dạng bột: Sau khi sấy khô, đan sâm có thể được nghiền mịn thành bột dược liệu để dùng pha uống, làm viên hoàn hoặc đắp ngoài da.
- Màu sắc: Bột đan sâm có màu nâu đỏ hoặc đỏ nâu hơi sẫm, mịn nhưng không bóng. Nếu là bột thật, khi chà giữa hai ngón tay sẽ thấy khô mịn, không dính và có mùi thơm nhẹ của thảo dược.
- Mùi vị: Mùi đặc trưng, không gắt; khi nếm có vị đắng nhẹ rồi hơi ngọt. Bột giả thường có mùi hắc hoặc màu đỏ tươi bất thường (do phẩm màu).
Nhìn chung, dù ở dạng củ, lát hay bột, đan sâm thật đều mang sắc đỏ nâu tự nhiên, mùi thơm nhẹ, vị đắng thanh và có độ chắc, dẻo đặc trưng. Chỉ cần nhớ kỹ những đặc trưng này, người dùng có thể dễ dàng nhận ra đặc điểm riêng này để tránh mua nhầm dược liệu kém chất lượng.
Một số hình ảnh cây đan sâm
Cây đan sâm khi được ươm giống
Cận cảnh lá đan sâm
Nụ hoa cây đan sâm
Hoa và thân cây đan sâm
Rễ cây đan sâm
Hình ảnh rễ cây đan sâm khi chế biến
Lưu ý để chọn mua đan sâm chuẩn
Khi mua đan sâm, ngoài việc quan sát hình ảnh, người dùng cần chú ý đến nguồn gốc và chất lượng sản phẩm. Tốt nhất nên lựa chọn đan sâm từ các nhà thuốc Đông y uy tín hoặc cơ sở dược liệu có giấy chứng nhận kiểm định, tránh mua hàng trôi nổi trên thị trường. Không nên ham rẻ hoặc chọn sản phẩm có màu sắc quá sáng hoặc không tự nhiên, vì đây thường là dấu hiệu của đan sâm giả, rễ trộn tạp hoặc nhuộm màu.
Nếu mua đan sâm khô, nên ưu tiên những sản phẩm có hình ảnh cận cảnh rễ và ruột đậm màu đỏ sẫm, thớ rễ chắc và mịn. Với bột đan sâm, hãy để ý màu nâu đỏ tự nhiên, mịn khô, không bóng lạ hoặc mùi hắc; đây là cách dễ phân biệt với bột giả hoặc bị pha tạp.
Người dùng cũng cần nhớ rằng, một số loại dược liệu giả không chỉ không mang lại tác dụng chữa bệnh, mà còn có thể gây hại sức khỏe nếu sử dụng lâu dài. Vì vậy, việc chọn mua sản phẩm dựa trên nguồn gốc, hình ảnh minh họa rõ ràng và uy tín nhà cung cấp là bước quan trọng nhất để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng đan sâm.
Cây đan sâm là một trong những dược liệu quý, nổi bật với công dụng hoạt huyết, hỗ trợ tim mạch và điều hòa tuần hoàn máu. Việc nhận biết đan sâm đúng sẽ giúp người dùng chọn mua chính xác, tránh nhầm lẫn với các loại thảo dược giả hoặc kém chất lượng. Khi chọn mua và sử dụng đan sâm chất lượng mới phát huy tối đa tác dụng, góp phần bảo vệ sức khỏe lâu dài.
