Nếu có dịp ghé thăm các bản làng của người Thái ở vùng núi Nghệ An, bạn sẽ không khó để bắt gặp hình ảnh những cây đu đủ đực mọc xanh tốt trong vườn nhà. Loài cây này không chỉ để làm cảnh hay lấy quả như chúng ta vẫn thường nghĩ, mà còn là một nguyên liệu nấu ăn và bài thuốc dân gian vô cùng độc đáo.
Món ngon từ hoa đu đủ đực – dân dã mà đậm đà
Ở các bản Thái, hoa và ngọn đu đủ đực – dù đắng đến mấy – vẫn được khéo léo biến tấu thành món ăn truyền thống nức tiếng: nộm chúp.
Nguyên liệu rất đơn giản, chỉ cần:
- Hoa đu đủ đực
- Ngọn non của cây
- Lá hẹ, lá gừng, lá sang lẻ (hoặc lá ổi non)
- Lạc rang giã dập
- Gia vị: muối, bột canh, tiêu, mỡ lợn, hành khô, ớt…
Quá trình chế biến khá kỳ công. Đầu tiên, luộc hoa và ngọn đu đủ cùng lá sang lẻ hoặc lá ổi non, để làm dịu vị đắng. Sau đó, hoa được rửa kỹ nhiều lần bằng nước lạnh cho sạch và bớt đắng. Tiếp đến là công đoạn xào hoặc trộn cùng hành phi, mỡ, lạc, các loại lá thơm… tạo nên hương vị ngậy béo, cay thơm, bùi bùi, nhân nhẩn đắng – càng ăn càng mê.
Món ăn này không chỉ ngon mà còn giàu giá trị dinh dưỡng và dược tính.
Hoa đu đủ đực – “món ăn chứa vị thuốc”
Từ xưa, hoa đu đủ đực đã được ông bà ta xem là vị thuốc quý trong y học dân gian. Các nghiên cứu hiện đại cũng chỉ ra rằng, loại hoa này:
- Giàu vitamin A, C, E và folate – giúp chống oxy hóa, làm chậm quá trình lão hóa
- Chứa enzyme papain – hỗ trợ tiêu hóa, chống táo bón, tăng trao đổi chất
- Giúp kháng viêm, bảo vệ thành mạch, ngăn mảng bám cholesterol
- Hỗ trợ làm hạ đường huyết, tăng insulin – rất tốt cho người bị tiểu đường
- Chữa ho, viêm họng, hen suyễn – hiệu quả cả với người lớn và trẻ em nếu dùng hoa chưng với mật ong hoặc đường phèn
Không dừng lại ở đó, hoa đu đủ đực còn có tiềm năng trong ngăn chặn sự phát triển của các khối u lành – ác tính, theo một số nghiên cứu.
Bài thuốc cho mẹ sau sinh
Với người Thái, hoa đu đủ đực còn tượng trưng cho sự sống và tình mẫu tử. Họ tin rằng giọt nhựa từ ngọn cây chính là hình ảnh ẩn dụ cho dòng sữa mẹ.
Vì thế, món ăn từ hoa đu đủ đực thường được nấu cho phụ nữ sau sinh, giúp:
- Kháng viêm, hỗ trợ phục hồi sức khỏe hậu sản
- Kích thích sữa về nhiều hơn, bé bú tốt hơn
Món ngon trong mọi dịp lễ Tết
Mỗi khi có giỗ chạp, lễ Tết, món ăn từ hoa đu đủ đực là không thể thiếu trên mâm cỗ của người Thái. Họ coi đó là cách dâng lên tổ tiên món ăn gắn liền với sự sinh sôi, nuôi dưỡng, cũng là lời cầu chúc con cháu no đủ, khỏe mạnh.
Tinh hoa ẩm thực vùng cao
Món nộm chúp từ hoa đu đủ đực không chỉ ngon – lạ – bổ dưỡng, mà còn là một nét văn hóa độc đáo của người dân tộc Thái ở miền Tây Nghệ An. Giữa núi rừng xanh mát, được ngồi thưởng thức đĩa nộm đắng mà ngọt hậu, đậm đà vị bùi thơm, là trải nghiệm khó quên với bất cứ ai.
Đây là minh chứng sống động cho triết lý “dùng thức ăn làm thuốc”, và cũng là cách người Thái lưu giữ và lan tỏa giá trị của ẩm thực dân tộc và tri thức bản địa.
Xem thêm: Hoa đu đủ đực – dược liệu sẵn quanh ta
