Chế độ ăn uống có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng của sỏi mật. Vậy người bị sỏi mật nên ăn gì, kiêng gì để hỗ trợ điều trị hiệu quả? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ cách xây dựng thực đơn khoa học khi mắc bệnh lý này.
Mục lục
Nguyên tắc dinh dưỡng cho người bị sỏi mật
Sỏi mật là một trong các bệnh về đường tiêu hóa, xảy ra khi có sự xuất hiện của sỏi cholesterol, sỏi sắc tố mật hoặc sỏi hỗn hợp trong túi mật và hệ thống đường dẫn mật trong gan, ống mật chủ. Sỏi mật có thể gây tắc nghẽn dịch mật thành từng đợt, nếu kéo dài sẽ dẫn đến viêm đường mật, túi mật cấp hoặc mạn tính,…
Người bị sỏi mật cần tuân thủ một số nguyên tắc dinh dưỡng nhất định để giảm gánh nặng cho túi mật, hỗ trợ cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.
- Hạn chế chất béo bão hòa, đặc biệt là mỡ động vật, đồ chiên rán… vì chất béo làm tăng tiết dịch mật, dễ gây co thắt và đau túi mật.
- Không bỏ bữa, không nhịn ăn kéo dài, vì việc này khiến túi mật không co bóp thường xuyên, làm dịch mật ứ đọng và dễ hình thành sỏi.
- Tăng cường chất xơ trong khẩu phần ăn hằng ngày bằng cách bổ sung rau xanh, củ quả, ngũ cốc nguyên hạt… giúp hỗ trợ tiêu hóa và đào thải chất thải mật.
- Uống đủ nước, khoảng 1,5–2 lít mỗi ngày để duy trì sự lưu thông của dịch mật và tránh tình trạng đặc quánh dịch mật.
- Hạn chế thực phẩm giàu cholesterol như nội tạng động vật, da gà, trứng vịt lộn…, vì cholesterol là thành phần chính tạo nên sỏi mật.
- Chia nhỏ bữa ăn thành 4–5 bữa/ngày, giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn và làm giảm áp lực lên gan, túi mật.
- Tránh ăn quá no hoặc quá nhanh, vì có thể làm tăng gánh nặng tiêu hóa và kích thích cơn đau do co thắt túi mật.
Người bị sỏi mật nên ăn gì?
Người bị sỏi mật nên ưu tiên lựa chọn các thực phẩm giúp hỗ trợ tiêu hóa, kiểm soát cholesterol và giảm gánh nặng cho túi mật.
Thực phẩm giàu chất xơ
Người bị sỏi mật nên tăng cường bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ như yến mạch, gạo lứt, rau xanh, đậu lăng và trái cây tươi. Chất xơ giúp hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru, hạn chế táo bón và đặc biệt hỗ trợ làm giảm lượng cholesterol trong dịch mật là yếu tố góp phần hình thành sỏi. Việc ăn đủ chất xơ mỗi ngày không chỉ tốt cho túi mật mà còn giúp cải thiện sức khỏe tổng thể.
Thực phẩm giàu protein ít béo
Protein là dưỡng chất cần thiết để cung cấp năng lượng, nhưng người bị sỏi mật nên chọn các nguồn protein ít béo như cá, ức gà bỏ da, đậu phụ và sữa chua ít béo. Những thực phẩm này giúp cơ thể hấp thu dinh dưỡng mà không gây quá tải cho túi mật, đồng thời hạn chế tình trạng tăng cholesterol trong máu và dịch mật là nguyên nhân góp phần tạo sỏi.
Dầu thực vật lành mạnh
Thay vì sử dụng mỡ động vật hoặc các loại dầu chiên đi chiên lại nhiều lần, người bệnh nên lựa chọn các loại dầu thực vật lành mạnh như dầu oliu hoặc dầu hạt lanh. Những loại dầu này chứa chất béo không bão hòa, có lợi cho tim mạch và quá trình chuyển hóa trong cơ thể. Tuy nhiên, cần dùng với lượng vừa phải để tránh làm tăng tổng năng lượng hấp thu trong ngày.
Uống đủ nước
Việc uống đủ nước mỗi ngày (khoảng 1,5 – 2 lít) đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hệ tiêu hóa và hạn chế hình thành sỏi mật. Nước giúp làm loãng dịch mật, từ đó giảm nguy cơ kết tinh tạo sỏi. Ngoài nước lọc, người bệnh có thể bổ sung thêm nước từ các loại canh rau, nước ép trái cây không đường để tăng lượng chất lỏng đưa vào cơ thể mỗi ngày.
Người bị sỏi mật nên kiêng gì?
Bên cạnh việc lựa chọn các thực phẩm hỗ trợ tiêu hóa và giảm nguy cơ tái phát sỏi, người bị sỏi mật cũng cần chú ý kiêng khem một số loại thức ăn có thể làm tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn.
Chất béo bão hòa và đồ chiên rán
Người bị sỏi mật nên hạn chế tối đa các loại chất béo bão hòa và thực phẩm chiên rán. Một số thực phẩm điển hình cần tránh bao gồm: nội tạng động vật, thịt mỡ, các món chiên ngập dầu như khoai tây chiên, gà rán, bánh rán… Những thực phẩm này làm tăng lượng cholesterol trong dịch mật – nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành và phát triển của sỏi mật. Ngoài ra, chất béo bão hòa còn gây khó tiêu, đầy bụng, tăng nguy cơ đau quặn mật sau ăn.
Thực phẩm chứa nhiều đường tinh luyện
Đường tinh luyện có nhiều trong bánh kẹo, nước ngọt, siro, mứt, kem và các loại đồ ngọt công nghiệp. Việc tiêu thụ quá nhiều đường có thể làm rối loạn chuyển hóa chất béo trong cơ thể, làm tăng cholesterol trong dịch mật và từ đó thúc đẩy quá trình hình thành sỏi. Người bị sỏi mật nên cắt giảm lượng đường bổ sung hàng ngày và ưu tiên sử dụng thực phẩm tự nhiên, ít đường.
Trứng
Trứng là thực phẩm giàu protein và dinh dưỡng nhưng với những người đang bị sỏi mật kèm theo triệu chứng nặng như đau bụng, khó tiêu sau ăn thì nên hạn chế. Trứng có thể kích thích túi mật co bóp mạnh để tiết dịch mật, gây đau bụng dữ dội. Nếu vẫn muốn sử dụng trứng, nên hỏi ý kiến bác sĩ và chỉ ăn với lượng nhỏ, tránh lòng đỏ là phần chứa nhiều cholesterol nhất.
Rượu bia và caffeine
Người bị sỏi mật nên tránh rượu, bia và các loại đồ uống chứa caffeine liều cao như cà phê đặc, nước tăng lực… Các loại đồ uống này có thể ảnh hưởng xấu đến chức năng gan – mật, làm rối loạn quá trình bài tiết dịch mật và tăng nguy cơ đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy. Ngoài ra, việc sử dụng rượu bia còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý gan mật khác như viêm gan, gan nhiễm mỡ, xơ gan…
Lưu ý xây dựng chế độ ăn cho người sỏi mật
Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp có thể góp phần làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa tiến triển của sỏi mật. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, người bệnh cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:
Tùy theo mức độ sỏi và triệu chứng cụ thể
Không phải ai bị sỏi mật cũng có chế độ ăn giống nhau. Người có sỏi nhỏ, không triệu chứng có thể ăn uống gần như bình thường, trong khi người bị đau quặn mật hoặc có biến chứng cần ăn uống nghiêm ngặt hơn. Vì vậy, cần lắng nghe cơ thể và điều chỉnh chế độ ăn phù hợp.
Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng nếu cần
Trong một số trường hợp đặc biệt, chế độ ăn cần được cá nhân hóa theo chỉ dẫn y khoa. Việc tự ý kiêng khem quá mức có thể gây thiếu hụt dinh dưỡng hoặc làm ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
Kết hợp với vận động nhẹ nhàng, kiểm soát căng thẳng và duy trì cân nặng hợp lý
Lối sống lành mạnh đóng vai trò quan trọng không kém chế độ ăn. Tập luyện nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, cùng với việc ngủ đủ giấc, giảm stress và duy trì cân nặng ổn định sẽ hỗ trợ chức năng gan mật, giúp phòng ngừa sỏi mới hình thành và hạn chế tái phát.
Lời kết
Ăn uống đúng cách là yếu tố then chốt giúp người bị sỏi mật giảm nhẹ triệu chứng, cải thiện tiêu hóa và hạn chế tiến triển bệnh. Hãy áp dụng chế độ ăn phù hợp kết hợp với lối sống lành mạnh và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết để kiểm soát sỏi mật hiệu quả và bền vững.
