Cây kim tiền thảo là dược liệu quý được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền. Bài viết dưới đây hướng dẫn chi tiết kỹ thuật trồng cây kim tiền thảo đúng cách để cây sinh trưởng tốt, cho năng suất cao và giữ được dược tính.
Thông tin khoa học
Kim tiền thảo (tên khoa học: Desmodium styracifolium (Osb.) Merr.), còn được biết đến với nhiều tên gọi dân gian như rau má lông, liên tiền thảo, rau má thìa, là một loài cây thảo thuộc họ Đậu (Fabaceae). Cây mọc bò sát mặt đất, sau đó có thể vươn cao từ 30–50cm. Thân non dẹt, có khía và phủ lông tơ trắng. Lá mọc so le, thường có 1 hoặc 3 lá chét hình tròn, dài khoảng 1,5–3,4cm; mặt trên xanh xám nhạt, mặt dưới phủ lông mềm như nhung màu trắng bạc, gân lá nổi rõ. Hoa màu hồng, mọc thành chùm ngắn ở kẽ lá hoặc đầu cành; quả dẹt, đầu hơi cong, có lông. Mùa hoa quả vào khoảng tháng 3 đến tháng 5 hàng năm.
Trong y học cổ truyền, kim tiền thảo là vị thuốc quý, thường dùng toàn cây ở dạng tươi hoặc phơi khô, sắc nước uống hoặc pha trà dùng hằng ngày. Vị thuốc có vị ngọt nhạt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, giải độc. Kim tiền thảo được sử dụng rộng rãi để hỗ trợ điều trị các bệnh lý như sỏi thận, sỏi tiết niệu, sỏi mật, viêm gan vàng da, viêm thận phù thũng, tiểu buốt, tiểu rắt. Ngoài ra, nó còn giúp mát gan, tiêu viêm và phòng ngừa nguy cơ hình thành sỏi ở những người có cơ địa dễ tích tụ cặn lắng trong đường tiết niệu. Nhờ những công dụng thiết thực, kim tiền thảo không chỉ là cây thuốc dân gian mà còn được ứng dụng trong nhiều bài thuốc cổ truyền và sản phẩm hỗ trợ sức khỏe hiện đại.
Kỹ thuật gieo trồng
Nguồn giống
Kim tiền thảo có thể được nhân giống bằng hom thân hoặc cành, tuy nhiên phương pháp gieo hạt trực tiếp thường được ưu tiên hơn do hạt giống dễ tìm, tiết kiệm công sức và thuận tiện cho sản xuất quy mô lớn.
Thời điểm thu hạt giống thích hợp là vào khoảng tháng 4–5, khi quả đã chín và vỏ chuyển sang màu nâu. Lúc này, tiến hành thu hái toàn bộ quả, đem phơi khô dưới nắng nhẹ, sau đó đập nhẹ để tách vỏ, sàng sảy kỹ nhằm loại bỏ tạp chất và chỉ giữ lại hạt chắc, mẩy. Hạt sau khi xử lý tiếp tục được phơi nhẹ lần nữa cho thật khô, rồi bảo quản trong túi nilông buộc kín, đặt nơi khô ráo, thoáng mát. Đặc biệt cần lưu ý chống kiến xâm nhập vì hạt kim tiền thảo có mùi thơm dễ thu hút côn trùng.
Gieo trồng và chăm sóc
Cây kim tiền thảo có thể trồng rộng rãi dưới tán rừng thưa, trong các vườn cây ăn quả hoặc tận dụng đất trống trong giai đoạn rừng chưa khép tán để vừa che phủ đất, vừa tăng giá trị sử dụng đất. Đây là loài cây dễ trồng, thích nghi tốt với điều kiện tự nhiên, song để cây phát triển nhanh, cho năng suất và chất lượng dược liệu cao thì việc tuân thủ đúng kỹ thuật gieo trồng và chăm sóc là rất cần thiết.
Thời vụ gieo trồng
Thích hợp nhất vào vụ xuân hoặc đầu mùa mưa (tháng 3–5), khi đất đã đủ ẩm nhưng chưa có những trận mưa lớn gây xói mòn hoặc úng ngập. Mật độ trồng phổ biến khoảng 1.000–1.500 cây/ha, với khoảng cách cây cách cây 1m, hàng cách hàng 1m hoặc 0,8m tùy theo điều kiện đất đai.
Làm đất
Đất trước khi gieo cần được làm kỹ, tơi xốp. Có thể cuốc hố hoặc cày rạch sâu và rộng khoảng 5–10cm. Tại những vùng đất nghèo dinh dưỡng hoặc đất đồi dốc, nên bón lót 1–1,5 tấn phân hữu cơ vi sinh/ha theo rạch trước khi gieo để cải tạo đất, tăng độ phì và hỗ trợ cây phát triển khỏe mạnh ngay từ giai đoạn đầu.
Xử lý và gieo hạt
Hạt giống nên được ngâm trong nước ấm khoảng 40–50°C (tỷ lệ 3 nước sôi : 2 nước lạnh) trong 4–5 giờ để kích thích nảy mầm. Sau đó vớt ra để ráo và trộn đều với tro bếp, cát hoặc đất mịn khô để dễ gieo rải đều hơn. Gieo hạt trực tiếp theo hàng đã chuẩn bị, lấp đất kín hạt dày khoảng 2–3cm. Trên lớp đất lấp nên tủ thêm rơm rạ đã khử trùng để giữ ẩm và bảo vệ hạt giống.
Chăm sóc sau gieo
Khi hạt bắt đầu nảy mầm, cần dỡ bỏ lớp che phủ để cây quang hợp tốt hơn, đồng thời theo dõi kỹ để tránh tình trạng kiến tha hạt hoặc dế cắn mầm. Khi cây đạt 3–4 lá thật, tiến hành tỉa bỏ cây con yếu và dặm bổ sung vào các khoảng trống nhằm đảm bảo mật độ đều, thuận lợi cho cây sinh trưởng đồng đều. Ở giai đoạn cây có 5–10 lá, nên nhổ cỏ, xới nhẹ quanh gốc và vun gốc để giữ ẩm, đồng thời kích thích cây phát triển bộ rễ khỏe mạnh.
Việc chăm sóc định kỳ, làm cỏ và bổ sung phân bón hợp lý sẽ giúp cây kim tiền thảo sinh trưởng tốt, cho năng suất cao và chất lượng dược liệu ổn định, góp phần tăng giá trị kinh tế cho người trồng.
Thu hoạch chế biến
Kim tiền thảo là cây trồng một lần nhưng có thể cho thu hoạch nhiều lần trong nhiều năm liên tiếp. Thông thường, sau khoảng 2–3 năm mới cần trồng lại, đặc biệt ở những vùng đất tốt hoặc khi người trồng có điều kiện chăm sóc đầy đủ như làm cỏ, bón phân, cày xới định kỳ. Với chế độ chăm sóc hợp lý, cây có thể sinh trưởng bền vững, duy trì năng suất ổn định qua nhiều vụ.
Mỗi năm có thể thu hoạch từ 1–2 lần, chủ yếu vào vụ hè thu và vụ thu – thời điểm cây đạt sinh khối lớn và hàm lượng hoạt chất dược liệu cao. Khi thu hoạch, tiến hành cắt toàn bộ phần cành lá trên mặt đất, chỉ chừa lại đoạn gốc dài khoảng 4–5cm để cây có thể tái sinh cho vụ sau.
Sau khi thu hái, dược liệu cần được rửa sạch đất cát và tạp chất, sau đó đem phơi thật khô dưới nắng nhẹ hoặc sấy ở nhiệt độ phù hợp nhằm đảm bảo giữ được màu sắc và hoạt chất. Khi sản phẩm đã khô hoàn toàn, đóng gói vào bao tải hoặc túi nilông kín, bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc và sâu mọt. Dược liệu sau đó có thể được chuyển đến các cơ sở thu mua, chế biến hoặc sản xuất thuốc Đông y.
Lời kết
Trên đây là kỹ thuật trồng và chăm sóc cây kim tiền thảo từ khâu gieo trồng đến thu hoạch. Hy vọng bài viết sẽ giúp bạn canh tác hiệu quả, nâng cao chất lượng dược liệu và mang lại giá trị kinh tế bền vững.
