1. Đề tài: “Nghiên cứu thuốc từ Cà gai leo làm thuốc chống viêm và ức chế sự phát triển của xơ gan” (Mã số KH-CN 11-05), do TS. Nguyễn Thị Minh Khai làm chủ nhiệm
Cây cà gai leo
a. Thử nghiệm 1: trên 60 bệnh nhân viêm gan B mạn tính hoạt động
Liều dùng: Viên chiết xuất Cà gai leo – 250 mg x 6 viên mỗi ngày trong 2 tháng.
Kết quả:
- Khoảng 66,7 % bệnh nhân đạt đáp ứng “rất tốt” hoặc “tốt”; chỉ 6,7 % ở nhóm dùng giả dược được đánh giá như vậy (P<0,05).
- Men gan (AST, ALT, bilirubin) trở lại bình thường nhanh hơn; không phát hiện tác dụng phụ.
b. Thử nghiệm 2: giai đoạn III – trên 90 bệnh nhân tại BV Quân y 103, 354 và 108
Liều dùng và phác đồ: Tương tự, 2 tháng.
Kết quả đáng chú ý:
- 67 % giảm nhanh triệu chứng vàng da, mệt mỏi, đau hạ sườn, nước tiểu vàng; men gan hạ nhanh (P<0,05).
- 5,6 % bệnh nhân mất HBsAg; 37,8 % chuyển huyết thanh HBeAg → Anti-HBe; 62,9 % HBV‑DNA giảm xuống dưới giới hạn phát hiện.
- Tại Bệnh viện 103, trong số 7 bệnh nhân điều trị kéo dài 6 tháng có 1 người mất HBsAg và xuất hiện kháng thể Anti-HBs.
- Không ghi nhận bất cứ tác dụng phụ nào trên lâm sàng và xét nghiệm.
c. Kết luận tổng hợp
Trong báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài cấp nhà nước “Điều trị hỗ trợ bệnh nhân viêm gan siêu vi B mạn tính thể hoạt động” bằng thuốc từ Cà gai leo do viện dược liệu trung ương chủ trì đã đi đến kết luận:
- Thuốc từ cà gai leo có tác dụng giảm nhanh các triệu chứng lâm sàng (mệt mỏi, đau tức hạ sườn phải, nước tiểu vàng, da và niêm mạc vàng);
- men gan (transaminase) và billirubin về bình thường nhanh hơn các nhóm chứng; sau điều trị những biến đổi các marker của siêu vi viêm gan B là rõ rệt tại các bệnh viện 103, 108, 354.
- Tỷ lệ âm tính với HBsAg đạt 23,3%, chuyển đảo huyết thanh 37,8%; 62,9% có HBVDNA < 5 copies/ml.
- Thuốc không gây một tác dụng ngoại ý nào trên lâm sàng và xét nghiệm. Các kết quả từ những nghiên cứu đều đi đến một kết luận Cà gai leo chính là đối trọng của Viêm gan siêu vi và là dược liệu có tác dụng làm âm tính siêu vi mạnh nhất hiện nay.
Đề tài cấp Nhà nước KHCN 1105 “Nghiên cứu thuốc từ cà gai leo làm thuốc chống viêm và ức chế sự phát triển của xơ gan” do TS. Nguyễn Thị Minh Khai cũng được nghiệm thu đạt loại xuất sắc.
2. Luận án tiến sĩ năm 1999 của BS. Trịnh Thị Xuân Hòa – Bệnh viện Quân y 103, về việc sử dụng chiết xuất Cà gai leo trong điều trị viêm gan B mạn tính thể hoạt động
Đặt vấn đề: Nghiên cứu hướng tới việc chứng minh tác dụng của Cà gai leo trên các triệu chứng lâm sàng, chức năng gan và mức độ virus HBV.
Đối tượng: 60 bệnh nhân viêm gan B mạn tính thể hoạt động, chia hai nhóm (30 người dùng chiết xuất Cà gai leo + phức hợp “cơ sở”, 30 người chỉ dùng phức hợp “cơ sở”), đảm bảo tính ngẫu nhiên và đồng nhất giữa hai nhóm về độ tuổi, giới tính, men gan, triệu chứng ban đầu
Kết quả sau 2–3 tháng:
- Cải thiện triệu chứng lâm sàng: Các triệu chứng như mệt mỏi, đầy bụng, vàng da/vàng mắt cải thiện nhanh chóng hơn nhóm chứng (p < 0,05) sau 2 tháng
- Men gan & bilirubin: AST, ALT, bilirubin trở về mức bình thường sớm hơn đáng kể (p < 0,05) so với nhóm đối chứng
- Marker vi rút: 23,3% bệnh nhân mất HBsAg; 26,7–37,8% ghi nhận chuyển đảo huyết thanh HBeAg → Anti-HBe; 62,9% bệnh nhân có HBV-DNA giảm xuống dưới ngưỡng phát hiện.
- Giảm nồng độ virus: Sau 3 tháng, nhiều bệnh nhân ghi nhận mức HBV-DNA giảm rõ rệt; một số trường hợp đã âm tính hoàn toàn
Kết luận từ luận án:
Luận án đã chứng tỏ rằng chiết xuất Cà gai leo 250 mg x 6 viên/ngày trong 2 tháng:
-
Giúp giảm nhanh các triệu chứng của viêm gan B mạn tính thể hoạt động.
-
Hạ men gan và bilirubin hiệu quả.
-
Thúc đẩy chuyển huyết thanh HBeAg → Anti-HBe và giảm HBsAg ở khoảng một phần tư bệnh nhân.
-
Giảm mức HBV-DNA đến dưới ngưỡng phát hiện ở nhiều bệnh nhân.
-
An toàn & dung nạp tốt, không gây tác dụng bất lợi.
Kết quả mở đường cho các nghiên cứu lớn hơn (giai đoạn III với 90–180 bệnh nhân) tại các bệnh viện quân y khác (103, 108, 354), chứng minh tính khả thi và hiệu quả ban đầu của thảo dược này
3. Luận án tiến sĩ (1998–2002) Nguyễn Thị Bích Thu, nghiên cứu cây Cà gai leo (Solanum procumbens Lour.) làm thuốc chống viêm gan và ức chế xơ gan
Chiết xuất: Sử dụng chiết toàn phần (toàn bộ cây) và tách riêng phần glycoalcaloid.
Mô hình đánh giá:
-
Mô hình chống viêm mạn tính (u hạt).
-
Mô hình gây xơ gan trên chuột, kéo dài 12 tuần.
-
Thử nghiệm tác dụng trên enzyme collagenase.
-
Đánh giá hoạt tính chống oxy hóa in vivo.
-
Nghiên cứu độc tính cấp và bán trường diễn trên chuột và thỏ
Kết quả:
- Tác dụng chống u hạt – chống viêm: Giảm trọng lượng u hạt (Chiết toàn phần: –42,2 %, Glycoalcaloid: –35,2 %)
- Ức chế xơ gan (mô hình 12 tuần): Giảm collagen gan so với nhóm đối chứng không dùng thuốc (Chiết toàn phần: –27,0 %; Glycoalcaloid: –27,6 %)
- Tác dụng lên enzyme collagenase: Hai chế phẩm đều kích thích hoạt động collagenase – enzyme phân giải collagen, góp phần giảm xơ hóa
- Chống oxy hóa in vivo: Chiết toàn phần: 47,5 %; Glycoalcaloid: 38,1 %
- Tác dụng trên hệ miễn dịch & tế bào ung thư
Kết luận luận án:
Glycoalcaloid là hoạt chất chủ lực trong Cà gai leo, có hiệu quả trong:
- Chống viêm (giảm u hạt),
- Ức chế xơ gan (giảm collagen),
- Kích hoạt collagenase,
- Chống oxy hóa,
- Kích thích miễn dịch,
- Ức chế tế bào ung thư gan (liên quan virus).
An toàn cao, phù hợp để phát triển thành sản phẩm dược.
Đạt mục tiêu nghiên cứu, cung cấp bằng chứng khoa học tin cậy cho việc sử dụng Cà gai leo trong điều trị viêm gan B, hỗ trợ gan và ngăn chặn xơ gan tại Việt Nam
