Quả La hán nổi bật với vị ngọt tự nhiên nhưng không làm tăng đường huyết. Không chỉ là “thay thế đường an toàn”, quả La hán còn ẩn chứa nhiều công dụng bất ngờ cho sức khỏe. Cùng khám phá những lợi ích tuyệt vời mà loại quả này mang lại cho cơ thể bạn.
Mục lục
Đôi nét về quả La hán
Quả La hán, hay Monk Fruit, có tên khoa học Siraitia grosvenorii, là một loại quả dây leo thuộc họ bầu bí, thường có hình cầu với đường kính 5–7 cm, tươi màu xanh lục và chuyển sang nâu khi khô. Xuất xứ chính từ vùng núi phía nam Trung Quốc, nơi khí hậu mát mẻ và đất đai màu mỡ, hiện nay một số vùng ở Việt Nam cũng đã bắt đầu trồng La hán để chế biến thực phẩm và làm dược liệu.
Điểm nổi bật của quả La hán là vị ngọt tự nhiên nhưng không làm tăng đường huyết, rất phù hợp cho người tiểu đường, người giảm cân và những ai quan tâm sức khỏe. Thịt quả chứa mogrosides, nhóm glycosides loại terpen tạo vị ngọt đặc trưng, chiếm khoảng 1% trọng lượng quả. Cả quả tươi và quả khô đều được dùng chiết xuất thành bột, có thể chứa 80% mogrosides, cho vị ngọt gấp 250–300 lần đường mía, trong khi mogroside nguyên chất ngọt gấp 400 lần.
Ngoài vị ngọt, quả La hán còn giàu chất chống oxy hóa, giúp trung hòa gốc tự do và tăng cường sức khỏe tổng thể. Nhờ đó, La hán vừa là chất làm ngọt tự nhiên vừa mang lại nhiều lợi ích sức khỏe và cách sử dụng đa dạng trong đời sống hàng ngày.
Công dụng của quả La hán
Theo Đông y, thịt quả la hán có vị ngọt, tính mát, không độc. Tác dụng nhuận phế (làm mát phổi), hóa đàm (làm tan đàm), chỉ khát (làm hết khát nước), nhuận tràng.
Thường được dùng để chữa ho phế nhiệt và ho do đàm hỏa (đàm vàng đặc, khó khạc), viêm hầu họng, viêm phế quản cấp, khản tiếng, cổ họng khô khát, đại tiện táo…
Theo y học hiện đại, quả la hán được nghiên cứu chứng minh mang lại những công dụng nổi bật cho sức khỏe như:
1. Hỗ trợ kiểm soát đường huyết
Quả La hán chứa các hợp chất chính là mogrosides – chất ngọt tự nhiên nhưng gần như không gây tăng đường huyết. Theo phân tích dược lý, mogrosides có khả năng ức chế một số enzyme liên quan đến chuyển hóa glucose, qua đó giúp giảm hấp thu đường.
Nghiên cứu trên động vật cho thấy chiết xuất giàu mogroside (MGE) từ Siraitia grosvenorii giúp cải thiện độ nhạy insulin và khả năng dung nạp glucose ở chuột béo do chế độ ăn nhiều chất béo.
Điều này cho thấy tiềm năng ứng dụng của La hán trong quản lý đường huyết, đặc biệt là với người bị tiểu đường hoặc kháng insulin.
Một nghiên cứu khác cho thấy mogroside trong La hán có thể giảm glycation (sự gắn kết bất lợi giữa glucose với protein), từ đó làm giảm các biến chứng tiểu đường liên quan đến glycation.
2. Giúp giảm cân và hỗ trợ tiêu hóa
Vì La hán ngọt nhiều nhưng hầu như không có calo, nó có thể dùng như một chất làm ngọt thay thế đường thông thường mà không làm tăng năng lượng tiêu thụ đáng kể — điều rất có lợi cho người muốn giảm cân.
Ngoài ra, MGE cũng được chứng minh giúp điều chỉnh hệ microbiota đường ruột. Trong nghiên cứu ở chuột béo do ăn nhiều chất béo, chiết xuất từ La hán đã giúp cân bằng lại tỉ lệ các vi khuẩn trong ruột (giảm Firmicutes, tăng Bacteroidetes), điều này có thể góp phần vào giảm tích mỡ và cải thiện trao đổi chất.
3. Tăng cường sức khỏe tim mạch
La hán có chứa chất chống oxy hóa mạnh (mogrosides) — chúng có thể giảm mức cholesterol xấu (LDL) và triglyceride, đồng thời tăng HDL (cholesterol tốt), theo tổng hợp trong các nghiên cứu dược lý.
Cơ chế này không những giúp giảm nguy cơ xơ vữa mạch máu mà còn có thể ổn định huyết áp nhờ đặc tính chống viêm: các mogroside có thể ức chế các yếu tố viêm như NF‑κB, qua đó giảm áp lực lên mạch máu và cải thiện tuần hoàn.
4. Hỗ trợ sức khỏe hô hấp
Một ưu điểm truyền thống của La hán là khả năng làm dịu cổ họng, giảm ho, hỗ trợ điều trị các triệu chứng viêm đường hô hấp nhẹ. Theo các nghiên cứu dược lý, mogrosides ở liều thích hợp có tác dụng chống viêm, làm giảm các cytokine viêm, và kích thích tiết dịch hô hấp giúp làm long đờm.
5. Chống oxy hóa và phòng ngừa lão hóa
Mogrosides trong quả La hán có khả năng loại bỏ gốc tự do mạnh mẽ. Một nghiên cứu in vitro đã chỉ ra rằng chiết xuất từ La hán có khả năng bắt các gốc peroxy, DPPH, ABTS, và ức chế quá trình glycation — cơ chế thường gây stress oxy hóa và lão hóa tế bào.
Thêm vào đó, một nghiên cứu tế bào cho thấy mogroside V có thể bảo vệ nguyên bào sợi da khỏi sự tấn công của H₂O₂ (một tác nhân oxy hóa), bằng cách tăng hoạt tính các enzyme chống oxy hóa như SOD, GSH-Px, Catalase, đồng thời giảm sản sinh ROS.
Nhờ cơ chế này, La hán không chỉ có tiềm năng bảo vệ tế bào trước lão hóa mà còn giúp da khỏe mạnh hơn, giảm thiểu tổn thương do oxy hóa theo thời gian.
Cách sử dụng quả La hán hiệu quả
Quả La hán có thể được sử dụng đa dạng trong đời sống hàng ngày, vừa giúp tạo vị ngọt tự nhiên, vừa mang lại lợi ích sức khỏe. Một số cách sử dụng phổ biến gồm:
Pha trà La hán
Ngâm vài lát quả khô trong nước nóng khoảng 5–10 phút để có một loại trà ngọt dịu, thanh mát. Trà La hán có thể dùng hằng ngày giúp hỗ trợ tiêu hóa và giải nhiệt.
Nấu nước La Hán
Nguyên liệu: 2-3 quả la hán, 2 lít nước nóng
Cách thực hiện:
- Sơ chế nguyên liệu. Rửa sạch sẽ quả La Hán qua 3 – 4 lượt nước. Sau đó dùng dao hoặc tay loại bỏ hết lớp lông trên vỏ La Hán.
- Thái nhỏ quả La Hán. Dùng dao bổ La Hán làm 4 – 5 phần tùy thuộc vào kích thước của quả. Hoặc bạn cũng có thể dùng ta bóp nát quả rồi cho vào nồi nước.Có thể dùng cả quả hoặc bỏ vỏ đều được.
- Đổ nước đun sôi vào bình chứa quả la Hán. Nhiệt độ nước ở 70 độ là hợp lý. Không nên dùng nước nhiệt độ quá cao có thể làm mất đi dưỡng chất có trong loại quả này.
Nấu trà La Hán và hoa cúc
Nguyên liệu: 1 quả La Hán đã chín, 25g hoa cúc.
Cách thực hiện:
- La Hán, hoa cúc rửa sạch. Sau đó thái La Hán thành lát mỏng.
- Cho La Hán đã thái mỏng vào nồi và đổi 1.5 – 2l nước tinh khiết vào.
- Đun với lửa nhỏ trong khoảng 30 – 45 phút. Khi nước sôi thì thì thả hoa cúc vào, đun thêm 10 phút thì tắt bếp.
- Để nước nguội sau đó dùng lưới lọc để loại bỏ cặn, lấy phần nước trà trong.
Lưu ý khi sử dụng quả La hán
Mặc dù quả La hán an toàn và ít calo, người dùng vẫn cần lưu ý một số điểm sau:
- Không lạm dụng quá mức: Đặc biệt là các sản phẩm chiết xuất cô đặc, tránh gây đầy bụng hoặc rối loạn tiêu hóa. Liều lượng:Ngày uống 5 – 15g dạng thuốc sắc, hãm nước sôi hay hấp chín để uống (có trường hợp dùng tới 30g).
- Phụ nữ mang thai và trẻ em: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn.
- Kiểm tra nguồn gốc sản phẩm: Chọn loại chất lượng cao, tránh hàng kém chất lượng hoặc không rõ nguồn gốc.
- Những người dị ứng với họ bầu bí (Cucurbitaceae): Cần thận trọng khi sử dụng, vì La hán có thể gây phản ứng dị ứng ở người nhạy cảm.
- Những người có tình trạng tỳ vị hư hàn, lạnh bụng, đi tiêu lỏng, những người ho do bị cảm lạnh thì không nên dùng quả la hán.
Quả La hán không chỉ là chất làm ngọt tự nhiên ít calo mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, từ kiểm soát đường huyết, hỗ trợ giảm cân, đến tăng cường sức khỏe tim mạch và chống oxy hóa. Bằng cách sử dụng đúng cách và hợp lý, bạn có thể tận dụng tối đa công dụng của quả La hán trong đời sống hàng ngày.
Theo: Tổng hợp
