Thông tin khoa học
Mô tả
Cây nhỏ, sống hàng năm, cao 0,6 – 1m, có thể đến 1,5 m. Thân đứng, nhẵn, có vạch dọc, phân cành ở ngọn. Lá mọc so le, không cuống, hình bầu dục hoặc hình trứng thuôn, dài 4-9 cm, rộng 1-3 cm, gốc tròn ôm lấy thân, đầu nhọn sắc, mép có răng không đều, dạng gai nhọn sắc, hai mặt màu xanh lục sẫm, gân giữa lồi ở mặt sau.
Cụm hoa mọc thành đầu ở ngọn thân; tổng bao gồm những lá bắc ngoài có dạng lá, hình mác, mép có gai, những lá bắc trong nhỏ hơn hình trứng, mang 5 – 7 gai ở đầu và các vảy dạng sợi mỏng, trong suốt ở vòng trong cùng; hoa màu đỏ cam đính trên đế hoa dẹt; bao hoa hình ống dạng sợi, đỉnh có 5 thùy rất hẹp; nhị 5, đính ở họng của bao hoa thành ống bao quanh nhụy; không có mào lông.
Quả bế, hình trứng, dài 5-8 mm, rộng 4-5 mm ở đỉnh có 4 cạnh lồi. Mùa hoa : tháng 6-8; mùa quả: tháng 9-10.
Công dụng
Cây có vị cay, tính ấm; chữa bế kinh, đau bụng kinh, ứ huyết sau khi đẻ, khí hư, viêm tử cung, viêm buồng trứng; chữa chấn thương ứ huyết sưng đau.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc
Thời vụ trồng
Mùa đông xuân, khí hậu lạnh và ẩm khoảng tháng 12 – tháng 1.
Phương pháp nhân giống
Nhân giống bằng hạt.
- Lấy hạt giống: vào mùa quả chín, chọn những quả to của những cây khỏe, để chín già, mang về phơi khô, tách lấy hạt, tiếp tục phơi khô và bảo quản cẩn thận.
- Xử lí hạt giống: ngâm hạt vào nước nóng (1 sôi, 2 lạnh) trong 3 – 4 giờ; vớt ra, để ráo rồi gieo vãi hay gieo theo rạch; phủ rơm rạ và tưới nước hàng ngày; hạt nảy mầm sau 15 – 25 ngày.
- Làm đất: xới tơi, nhỏ đất, cày bừa kỹ, để ải, đập nhỏ, lên luống cao 20 – 25cm, mặt luống rộng 70 hoặc 100cm.
- Bón lót: rải đều phân chuồng ủ hoai lên mặt luống và phủ đất dày 5 – 7cm hoặc trộn với đất theo hốc.
Trồng cây con
Cây có 4 – 5 lá thật, đánh đi trồng vào ngày râm mát hoặc có mưa nhỏ càng tốt; khoảng cách trồng là 30 x 40cm, trồng so le thành 2 hàng trên luống rộng 70cm hoặc 3 dãy trên luống rộng 100cm.
Tưới nước: trồng xong tưới ngay và tưới đều trong vòng 5 – 7 ngày.
Chăm sóc
Làm cỏ, xới xáo, kết hợp bón thúc đạm và vun gốc, 3 – 4 lần từ khi trồng đến lúc thu hoạch; mỗi lần bón 500g urê cho 100m2.
Các loại bệnh và cách phòng tránh
Đề phòng sâu đục thân, rệp đen gây hại và bệnh héo rũ.
Thu hoạch và bảo quản
Thu hái khi hoa đang nở, khi cánh hoa chuyển từ vàng sang đỏ, sau khi trồng được 6 – 7 tháng; cứ 2 – 3 ngày thu một lần vào lúc trời nắng ráo.
Phơi hoa ở nắng nhẹ hoặc trong bóng râm, thoáng gió cho tới khi khô.
