1. Tác dụng của sâm ngọc linh ngâm mật ong

Nhờ 53 loại saponin cùng nhiều dưỡng chất khác, sâm ngọc linh được mệnh danh là vua của các loại sâm, với nhiều tác dụng tốt đối với sức khỏe. Bên cạnh đó, mật ong cũng chứa nhiều hoạt chất như protein, enzym, acid amin… cũng là một thực phẩm tốt cho sức khỏe. Vì vậy, khi kết hợp sâm ngọc linh ngâm mật ong mang tới nhiều lợi ích như sau:

1.1. Bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe, giảm mệt mỏi

Tác dụng nổi bật của sâm ngọc linh mật ong là bồi bổ cơ thể. Loại sâm này cung cấp tới 53 loại saponin khác nhau, trong đó có những dưỡng chất mà các loại sâm Triều Tiên, Hàn Quốc, Mỹ… không có. Bên cạnh đó, tổng hàm lượng saponin này còn cao gấp 3 lần so với sâm Triều Tiên, 2 lần sâm Mỹ và Trung Quốc.

Các saponin trong sâm ngọc linh có tác dụng nâng cao thể trạng, tăng cường sức khỏe và giảm mệt mỏi rất tốt. Trong nghiên cứu “Chiết xuất và đánh giá tác dung của cao sâm ngọc linh trên mô hình gây suy nhược thần kinh ở động vật thực nghiệm” của Lương Thị Hồng cho thấy sâm ngọc linh giúp chống suy nhược thần kinh, tăng thời gian bơi trên chuột nghiên cứu.

Ngoài ra, trong nhân sâm còn có 20 khoáng chất, 8 acid amin thiết yếu và acid béo, polyacetylen… cung cấp dưỡng chất nuôi dưỡng cơ thể, tăng cường thể trạng. Đặc biệt, sâm ngọc linh ngâm mật ong giúp phục hồi sức khỏe nhanh chóng sau khi ốm dậy, người già, người bị thiếu máu hay cơ thể suy nhược.

1.2. Tăng cường hệ miễn dịch, ngăn ngừa bệnh tật

Sâm ngọc linh có chứa hàm lượng saponin majonosid-R2 cao gấp 2-3 lần so với các loại sâm khác. Trong nghiên cứu “Tác dụng dược lý điển hình của sâm ngọc linh” của Trần Huyền Trân (năm 2023) cho thấy sâm ngọc linh giúp kích thích miễn dịch nhờ majonosid-R2. Từ đó, sâm ngọc linh ngâm mật ong giúp hỗ trợ tiêu diệt nhiều vi khuẩn, virus chống lại các tác nhân gây hại khi xâm nhập vào cơ thể, ngăn ngừa bệnh tật.

1.3. Bảo vệ chức năng gan

Gan là cơ quan quan trọng trong cơ thể, đóng vai trò thiết yếu trong việc thanh lọc độc tố, trao đổi chất và duy trì sức khỏe. Theo nghiên cứu “Tác dụng bảo vệ gan của Majonoside R2, Saponin chính từ sâm ngọc linh (Panax vietnamensis)” của Lê Trần Quân và cộng sự năm 2002 cho thấy thành phần chính của sâm ngọc linh là majonoside R2 (MR2) có tác dung bảo vệ gan của chuột khỏi quá trình apoptosis. Tác dung là là nhờ ức chế sản xuất TNF-α bởi các đại thực bào được kích hoạt và ức chế trực tiếp quá trình apoptosis do TNF-α gây ra.

Ngoài ra, sâm ngọc linh có chứa các protein tự nhiên rất tốt cho gan, nó giúp bảo vệ gan khỏi các loại virus như HBV, HCV, HAV… Đồng thời nó còn giúp hỗ trợ phục hồi chức năng gan bị tổn thương.

1.4. Ngăn ngừa lão hóa

Sâm ngọc linh nổi tiếng với tác dụng chống lão hóa vượt trội. Nhờ chứa nhiều saponin, polyphenol và các dưỡng chất chống oxy hóa mạnh, sâm ngọc linh ngâm mật ong giúp ngăn ngừa quá trình hình thành các gốc tự do trong cơ thể – nguyên nhân chính gây ra lão hóa. Theo nghiên cứu “Hoạt tính chống oxy hóa in vitro của saponin của sâm ngọc linh và các thành phần của nó” của Nguyễn Thị Thu Hương và cộng sự cho thấy sâm ngọc linh có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ cơ thể chống lại các tổn thương mô do các gốc tự do gây ra.

Từ đó, nó giúp ngăn ngừa hình thành nếp nhăn trên da, ngăn ngừa lão hóa da sớm, bảo vệ cơ thể, tăng tuổi thọ cho người sử dụng.

1.5. Hỗ trợ điều trị ung thư

Sâm ngọc linh đã được nghiên cứu và chứng minh có tác dụng ngăn ngừa và chống ung thư hiệu quả. Nghiên cứu “Hoạt tính chống khối u của majonoside-R2 từ nhân sâm Việt Nam, Panax vietnamensis Ha et Grushv” của nhóm tác giả T Konoshima, N M Duc và cộng sự cho thấy sâm ngọc linh có tác dụng chống khối u mạnh mẽ.

Thành phần chính của sâm ngọc linh bao gồm 53 loại saponin cùng với các hợp chất chống oxy hóa mạnh mẽ như saponin MR2, Ginsenoside Rh2, Rg3… Những hợp chất này giúp ức chế sự phát triển và lan rộng của tế bào ung thư, làm cho tế bào ung thư yếu đi hoặc chết, từ đó ngăn chặn sự hình thành các khối u.

Ngoài ra, sâm ngọc linh còn tăng cường hệ miễn dịch, chống oxy hóa, giúp cơ thể có khả năng nhận diện và tiêu diệt các tế bào ung thư một cách hiệu quả hơn. Việc sử dụng sâm ngọc linh ngâm mật ong không chỉ mang lại lợi ích về sức khỏe tổng thể mà còn mở ra hy vọng mới trong việc phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư, khẳng định giá trị của loại thảo dược này trong y học hiện đại.

Ngoài những tác dụng trên, sâm ngọc linh ngâm rượu còn giúp tăng cường sinh lực, tăng lưu lượng máu tới dương dẫn giúp kéo dài thời gian quan hệ…

2. Cách ngâm sâm ngọc linh với mật ong

Sâm Ngọc Linh ngâm mật ong là phương pháp bảo quản và sử dụng sâm phổ biến, giúp giữ nguyên dưỡng chất và tăng cường tác dụng của sâm. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cách ngâm sâm ngọc linh với mật ong:

Chuẩn bị:

• Sâm Ngọc Linh: Nên chọn sâm từ 5 năm tuổi trở lên. Củ to, đều, có màu vàng nâu, rễ nhỏ, sâm tươi hoặc đã phơi khô.
• Mật ong: Chọn mật ong nguyên chất, không pha tạp chất, có màu vàng cánh gián, mùi thơm tự nhiên.
• Bình thủy tinh: Nên chọn bình thủy tinh có nắp kín, dung tích vừa đủ để chứa sâm và mật ong.

Cách ngâm:

• Rửa sâm: Rửa sạch sâm ngọc linh với nước để loại bỏ bụi bẩn, đất cát.
• Cắt sâm: Cắt sâm thành lát mỏng dày khoảng 0.5cm. Phơi để sâm ráo nước.
• Rửa bình: Rửa sạch bình thủy tinh và phơi khô hoàn toàn.
• Ngâm sâm: Cho sâm vào bình thủy tinh, xếp sâm thành từng hàng. Rót từ từ mật ong vào bình sao cho mật ong ngập hoàn toàn sâm.
• Đậy kín nắp bình: Ban đầu nên dùng vải thoáng để bịt bên ngoài. Trong quá trình ngâm sâm cần đảo đều sâm với mật ong để giảm tình trạng xuất hiện bọt. Bên cạnh đó là hớt bỏ phần bọt đi để tránh mật ong bị chua. Khi sâm ngọc linh ngâm mật ong không còn bọt nữa thì đậy kín nắp bình thủy tinh và bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.

Sau khi ngâm khoảng 1 – 3 tháng, sâm ngọc linh mật ong có thể được sử dụng. Sâm có vị đắng ngọt, đem lại nhiều tác dụng tốt cho cơ thể.

☛ Tìm hiểu thêm: Hướng dẫn cách ngâm rượu sâm ngọc linh chuẩn

3. Cách dùng sâm ngọc linh ngâm mật ong

Sau khi ngâm đủ thời gian, sâm ngâm mật ong có thể sử dụng ăn trực tiếp từng lát sâm hoặc pha với nước để uống. Có một số hướng dẫn về cách sử dụng sâm ngọc linh ngâm mật ong như sau:

Liều lượng: Liều dùng phụ thuộc vào mục đích sử dụng và tình trạng sức khỏe của mỗi người. Thông thường, mỗi ngày có thể dùng 1 – 2 lát sâm ngâm mật ong. Không nên sử dụng quá liều, bởi sâm chứa nhiều hoạt chất có tác dụng mạnh có thể gây hại tới sức khỏe.

Cách dùng: Bạn có thể ăn trực tiếp hoặc pha với nước ấm để sử dụng.

Pha với nước ấm:

• Cho 1-2 lát sâm ngâm mật ong vào cốc.
• Rót nước ấm khoảng 60-70 độ C vào cốc, khuấy đều cho sâm tan ra.
• Có thể thêm một chút mật ong trong bình đến khi có vị ngọt phù hợp.
• Uống trực tiếp để thưởng thức.

Ăn trực tiếp:

• Lấy 1-2 lát sâm ngâm mật ong ra khỏi bình.
• Nhai kỹ sâm và mật ong trước khi nuốt.

Thời điểm sử dụng:

• Nên sử dụng sâm Ngọc Linh ngâm mật ong vào buổi sáng sau khi ăn hoặc buổi chiều.
• Tránh sử dụng sâm vào buổi tối vì có thể khiến cơ thể tỉnh táo, bồn chồn, dẫn tới mất ngủ.

Những lưu ý khác

• Không nên sử dụng sâm ngọc linh ngâm mật ong cho phụ nữ mang thai, bà mẹ đang cho con bú, trẻ em dưới 5 tuổi.
• Không dùng cho người đang bị đau bụng thể hàn do sâm có tính mát khiến tình trạng bệnh nặng hơn.
• Người có huyết áp cao, rối loạn nhịp tim cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Nên sử dụng sâm ngọc linh ngâm mật ong theo hướng dẫn của chuyên gia để đạt hiệu quả tốt nhất và tránh tác dụng phụ.
• Bảo quản sâm ngọc linh ngâm mật ong ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Nên bảo quản sâm trong tủ lạnh để giữ được chất lượng tốt nhất.

☛ Đọc thêm: Cách phân biệt Sâm Ngọc Linh thật giả

Trên đây là một số thông tin về sâm ngọc linh ngâm mật ong như tác dụng, cách sử dụng… Mong rằng bài viết có thể giúp ích cho bạn. Chúc bạn thật nhiều sức khỏe.

Chia sẻ

Chia sẻ

Sơ lược về dược liệu Sâm Ngọc Linh

Sâm Ngọc Linh hay còn gọi là Sâm Việt Nam, sâm Khu Năm, sâm trúc, củ ngải rọm,… là một loài cây thuộc Họ Cuồng cuồng. Loại sâm quý này được phát hiện ở độ cao từ 1.200m – 1.500m trở lên và đạt mật độ cao nhất ở khoảng từ 1.700 – 2.000m dưới tán rừng già trong vùng núi Ngọc Linh. Chúngthường mọc dưới các tán rừng ẩm, nhiều mùn và độ che phủ trên 80%. Cây có tốc độ sinh trưởng khá chậm và thích hợp với nhiệt độ mát mẻ (ban ngày từ 20 – 25 độ C và ban đêm từ 15 – 18 độ C).

Nghiên cứu từ năm 1978 của Bộ Y tế Việt Nam, đây là loại sâm thứ 20 được phát hiện trên thế giới. Theo Viện Nghiên cứu Hàn lâm Khoa học và Công nghệ trên thế giới: Sâm Ngọc Linh là thảo dược quý hiếm, cao hơn cả sâm Triều Tiên và sâm Trung Quốc. Theo GS-TS Trần Công Luận, nguyên Giám đốc Trung tâm Sâm và dược liệu TP.HCM, đến nay đã xác định sâm Ngọc Linh có 104 hợp chất với 84 hợp chất saponin trong các bộ phận của cây như củ, thân, lá. Con số 52 hợp chất đã công bố trước kia tồn tại gần nửa thế kỷ đã không còn phù hợp.

Phần thân, rễ của Sâm Ngọc Linh chứa 26 hợp chất saponin có cấu trúc hóa học đã biết. Và 24 saponin có cấu trúc mới không có trong các loại sâm khác. Trong khi đó – sâm Triều Tiên chỉ có khoảng 25 saponin các loại.

Sâm Ngọc Linh có tác dụng giúp: kháng khuẩn, chống trầm cảm, giảm lo âu, chống oxy hóa, tăng cường chức năng gan, giảm mỡ máu, giảm đường huyết, tăng cường sức đề kháng, phòng chống các loại ung thư.

Trong núi Ngọc Linh, sâm Ngọc Linh bị khai thác gần như quá mức dẫn đến số lượng sâm trong tự nhiên còn rất ít. Hiện nay, bà con vùng dân tộc thiểu số tự nhiên đã tiến hành trồng mới sâm với diện tích lớn nhằm bảo tồn loài cây quý hiếm này. Điều này cũng giúp nâng cao chất lượng cuộc sống, từ đó phát triển kinh tế bền vững và lâu dài cho hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum.

Phân biệt Sâm Ngọc Linh thật và giả

Dưới đây là một số cách phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả, bạn có thể tham khảo:

Mùi vị

Có một câu nói để miêu tả vị của sâm Ngọc Linh thật đó là “tiền khổ, hậu khổ, hậu khổ khổ”. Tức là, khi nếm sâm Ngọc Linh có vị đắng gắt, dư vị ngọt, thanh và không có xơ, dư vị lâu, khi nhai thấy chắc sâm, giòn và càng ăn càng ngọt.

Sâm Ngọc Linh tươi có mùi vị rất khó tả, nó khác hoàn toàn so với sâm giả. Khi ăn sâm Ngọc Linh giả sẽ có vị đắng gắt khó chịu, không có mùi thơm của sâm. Khi nhai thấy rất cứng, dai, xơ, vị ngái và nóng rát ở cổ.

Đặc điểm hình thái

Để phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả, người dùng có thể phân biệt qua đặc điểm hình thái như sau:

Điều kiện sinh trưởng

Sâm Ngọc Linh là một cây thảo, sống nhiều năm nhờ thân rễ, mọc tập trung thành từng đám hoặc từng vùng nhỏ. Bề mặt vỏ củ sâm Ngọc Linh xù xì, xấu xí, thô ráp do trong điều kiện sinh trưởng hoàn toàn tự nhiên. Trong khi đó, sâm giả lớp vỏ ngoài có độ bóng mượt, ít sần sùi.

Qua kiểm định hợp chất

Cách chính xác nhất để biết sâm Ngọc Linh thật hay giả là dựa vào kiểm định hợp chất. Người dùng phải đem mẫu dược liệu tới các trung tâm uy tín, có khả năng kiểm định chuyên sâu thì mới có thể xác định được hợp chất đặc trưng để nhận định chính xác sâm Ngọc Linh thật.

Cụ thể, việc xác định sẽ dựa vào các phản ứng hoá học đặc trưng để định tính hợp chất Saponin có trong sâm. Sau đó tiến hành xác định từng loại Saponin thông qua phương pháp định tính Saponin toàn phần bằng Thin Layer Chromatography (Sắc ký lớp mỏng). Từ đó mới đưa ra được kết luận rằng mẫu dược liệu có phải sâm Ngọc Linh thật hay không.

Nếu trong kết quả kiểm tra, mẫu thử có đầy đủ các hợp chất Ginsenoside loại Rg1, Rb1 với tỷ lệ nằm trong khoảng tham chiếu. Đặc biệt là có tồn tại hợp chất Majonoside R2 thì mẫu thử chính là sâm Ngọc Linh thật. 

Các loại sâm Ngọc Linh giả thường cũng chứa các hợp chất Ginsenoside loại Rg1, Rb1 nhưng hàm lượng sẽ ít hơn và hoàn toàn không chứa hợp chất Majonoside R2 (MR2).

Giá cả

Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng có thể phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả qua giá cả. Nếu người bán báo giá rẻ thì hãy nghi ngờ và xác minh lại trước khi mua để tránh tiền mất tật mang. Bởi sâm Ngọc Linh rừng khá hiếm nên giá sẽ cao gấp 2 đến 3 lần sâm trồng loại cùng trọng lượng.

Video phân biệt của chuyên gia

Các phương thức làm giả Sâm Ngọc Linh

Sâm Ngọc Linh thường được làm giả bằng các loại dược liệu khác như:

Tam thất hoang

Tam thất hoang hay còn gọi là Sâm Vũ Diệp thường phân bố nhiều ở phía Bắc ở Việt Nam, đặc biệt ở Lào Cao và Nam Trung Quốc. Khi thái lát bạn sẽ thấy tiết nhựa ở vết cắt, lõi màu trắng. Vị rất đắng, có mùi hăng không có hậu ngọt và rất ngái. Nhai thấy xơ, xốp và ngứa ở họng.

Sâm Lai Châu

Sâm Lai Châu là loại sâm đặc hữu, phân bố hẹp trên dãy núi Pu Si Lung và giáp ranh, huyện Mường Tè (Pa Vệ Sử, Ka Lăng, Thu Lũm, Tá Bạ) giáp biên với Trung Quốc. Ở tỉnh Vân Nam, Trung Quốc cũng trồng rất nhiều loại sâm này.

Thương lái thường mua sâm được trồng bên Trung Quốc về để làm giả sâm Ngọc Linh. Sâm Lai Châu cũng có vị đắng, sau đó có hậu ngọt. Tuy nhiên, không đắng và thơm như sâm Ngọc Linh. Điều này khiến nhiều người dùng sâm rất khó để phân biệt.

Ngoài ra còn một số loại như củ tam thất, điền trúc, củ đan thạch thường bị dùng làm giả sâm Ngọc Linh vì có ngoại hình khá tương đồng.

Việc sử dụng sâm Ngọc Linh giả không mang lại lợi ích sức khỏe mà còn có thể gây ngộ độc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến gan, thận và hệ tiêu hóa. Các chất hóa học hoặc dược liệu không rõ nguồn gốc có trong sâm giả có thể gây ra các phản ứng phụ nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng người dùng. Để bảo vệ sức khỏe, người tiêu dùng nên mua sâm Ngọc Linh từ các nguồn uy tín và có giấy chứng nhận chất lượng rõ ràng.

Chia sẻ

Chia sẻ

Điều kiện phù hợp để trồng sâm ngọc linh

Sâm Ngọc Linh là loại cây quý hiếm, có giá trị cao và được mệnh danh là “vua của các loại sâm”. Tuy nhiên, kỹ thuật trồng sâm Ngọc Linh khá phức tạp và đòi hỏi nhiều điều kiện đặc biệt.

Khí hậu

Ở Việt Nam có một số nơi có điều kiện khí hậu tốt để trồng sâm ngọc linh như Quảng Nam, Kon Tum, Lâm Đồng, Sơn La… Một số điều kiện khí hậu nhất định phù hợp để trồng loại sâm quý này như sau:

Nhiệt độ: Sâm ngọc linh ưa mát mẻ, không chịu được nóng và lạnh gay gắt. Nhiệt độ lý tưởng để trồng sâm ngọc linh dao động trong khoảng từ 14 – 18°C, thấp nhất từ 8 – 10°C, cao nhất từ 25°C.

Độ ẩm: cần độ ẩm cao để phát triển tốt, nhưng cũng cần có hệ thống thoát nước tốt để tránh úng nước. Độ ẩm trung bình từ 85 – 90%, đủ ẩm về mùa khô.

Lượng mưa: cần lượng mưa dồi dào để cung cấp độ ẩm cho cây, nhưng cũng cần có thời gian khô ráo để tránh thối củ. Nên lượng mưa trung bình từ 2.800 – 3.400 mm/năm, và có lượng mưa khá trong các tháng mùa khô (từ tháng 3 – 7).

Đất đai

Phần đất đai để trồng sâm nên đáp ứng các yêu cầu sau:

Ánh sáng: sâm ngọc linh ưa thích bóng râm, cần được che chắn bởi tán rừng nguyên sinh, với độ che phủ từ 70 – 90%. Do ánh sáng trực tiếp mặt trời có thể làm cháy lá và ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.

Độ cao: sâm phải được trồng ở nơi có độ cao từ 1.500m trở lên, lý tưởng nhất là từ 1.800 – 2.000m. Đất phải có độ mùn hữu cơ dày, giàu dinh dưỡng.

Chuẩn bị giống trước khi trồng sâm ngọc linh

Việc chuẩn bị giống trước khi trồng sâm ngọc linh là một trong những công đoạn quan trọng nhất để đảm bảo sự phát triển tốt của cây.

Lựa chọn hạt giống: Hạt giống sâm ngọc linh cần được thu hoạch từ những cây mẹ khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, có tuổi từ 4 năm trở lên, đạt chứng nhận nguồn giống theo quy định. Thời gian thu hái từ tháng 7 – 9 hàng năm. Nên chọn những hạt to, mẩy, có màu đỏ tươi, có chấm đen trên đầu, vỏ sáng bóng và không bị sứt mẻ.

Xử lý hạt giống: Hạt giống sau khi thu hoạch về, rải ra nia có lót lớp giấy, để ở nơi thoáng mát trong 3 – 4 ngày cho hạt khô ráo.

Khi phần thịt quả chuyển sang mọng nước, lấy tay chà sát hạt để loại bỏ phần thịt và lấy phần hạt. Sau đó phần hạt này tiếp tục rải mỏng vào nia có lót giấy khoảng 2 – 3 ngày nữa thì gieo ươm.

Theo kinh nghiệm, sau khi lấy được phần hạt có thể ngâm trong dung dịch tỏi khoảng 30 – 45 phút. Nồng độ tỏi thường là 10 – 15%, tức là 1 – 1,5kg tỏi giã nhỏ ngâm trong 10 lít nước, lọc lấy nước. Nó sẽ giúp ngăn ngừa một số nấm bệnh và tăng sức đề kháng cho cây con.

Gieo hạt:

• Thời gian gieo từ tháng 7 – 9 hàng năm.
• Chuẩn bị luống gieo bằng đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng. Lên luống cao khoảng 20 – 30 cm, rộng 0,8 – 1 m, dài tùy theo diện tích.
• Gieo hạt sâm ngọc linh trực tiếp xuống luống hoặc gieo vào bầu ươm. Rạch hàng sâu 2 – 3 cm, hàng cách hàng 5 – 7cm, gieo mỗi hạt cách nhau từ 3 – 5cm. Sau khi gieo xong, lấy chổi xương quét một lớp mùn mỏng để lấp hạt. Có thể phủ một lớp lá rừng để giữ ẩm và ấm cho hạt.
• Phủ mái vòm che luống bằng lưới đen để ngăn ngừa mưa lớn, ủ ấm khi nhiệt độ thấp.
• Xung quanh rải thuốc kiến để ngăn chặn kiến tha hạt sau khi đã gieo.
• Khoảng 4 tháng sau khi gieo, hạt sẽ nảy mầm và phát triển thành cây con.

Chăm sóc cây con: Tưới nước thường xuyên cho cây con, giữ ẩm cho đất nhưng tránh úng nước. Bón phân định kỳ cho cây con bằng phân hữu cơ và phòng trừ sâu bệnh hại cho cây con. Lưu ý nên rào chắn cẩn thận để tránh chim, chuột và các động vật khác đến phá.

Chọn cây giống: Sau 1 – 2 năm, cây con sâm ngọc linh có thể được chuyển ra trồng ngoài vườn. Cần chọn những cây khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, có bộ lá xanh tốt và rễ phát triển mạnh. Bứng cây con nhẹ nhàng, cẩn thận để tránh làm gãy rễ.

Kỹ thuật trồng sâm ngọc linh chuẩn

Dưới đây là một số kỹ thuật cần lưu ý khi sử dụng sâm ngọc linh:

Thời điểm trồng

Có thể trồng sâm ngọc linh quanh năm nhưng do phụ thuộc vào điều kiện cây giống nên thời điểm tốt để trồng từ tháng 7 đến tháng 9 hàng năm. Ngoài ra, với cây giống hơn 1 năm tuổi, có thể trồng thêm vào tháng 3 – 5.

Trong giai đoạn này, nhiệt độ và lượng mưa ổn định tạo điều kiện thuận lợi cho sự sinh trưởng của cây. Việc trồng vào thời điểm này cũng giúp sâm tránh được các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, như nắng gắt, đảm bảo cây có nền tảng vững chắc để phát triển lâu dài.

Chuẩn bị đất trồng, thiết kế vườn

Vùng đất trồng sâm ngọc linh phải còn giữ kết cấu rừng tự nhiên và có độ che phủ từ 70% trở lên. Để trồng cần chọn loại đất tơi xốp, che chắn, rải mùn núi dài từ 15 – 20cm.

Chuẩn bị các băng trồng đồng mức, cao từ 20 – 30cm. Nếu có điều kiện sử dụng túi kẽm hoặc bọc nhựa bao quanh.

Về thiết kế nhà vườn, nên lắp đặt lưới che đen giúp bảo vệ cây khỏi ánh nắng trực tiếp và mưa lớn. Bên cạnh đó, đảm bảo có thể tưới, thoát nước để duy trì độ ẩm đồng đều, tránh ngập úng. Thiết kế lối đi giữa các luống trồng cũng cần được chú ý để thuận tiện cho việc chăm sóc và thu hoạch sâm.

Mật độ trồng

Mật độ trồng sâm Ngọc Linh phụ thuộc vào độ tuổi cây giống và diện tích trồng. Thông thường, mật độ trồng dao động 25 cây/m2, khoảng 20.000 – 25.000 cây/ha (bình quân trên diện tích thiết kế gồm cả phần rừng không tác động).

Khoảng cách: Khoảng cách trồng giữa các cây sâm ngọc linh thường là 20-30 cm, khoảng cách giữa các hàng là 40-45 cm. Điều này giúp đảm bảo đủ không gian cho cây phát triển và hấp thụ dinh dưỡng, đồng thời tạo sự thông thoáng để hạn chế sâu bệnh

Cách trồng: Khi trồng, đào hố sâu khoảng 6-8 cm, đường kính 8 – 10cm. Đặt cây con vào hố, giữ cho gốc cây thẳng đứng, cổ rễ ngang với mặt đất, sau đó phủ đất nhẹ nhàng quanh gốc và nén để cố định cây. Tưới nước nhẹ nhàng để đất ẩm, tránh ngập úng.

Chăm sóc vườn sâm

Trong khi cây sinh trưởng, cần chăm sóc cây thường xuyên đảm bảo tưới nước, làm cỏ, bón phân… giúp cây phát triển tốt. Trong năm đầu cần theo dõi và dặm lại những cây chết, đồng thời phát dọn các cây leo, bụi rậm tái sinh.

Tưới nước

Đảm bảo cung cấp đủ nước cho cây để đáp ứng nhu cầu sinh trưởng, đặc biệt vào mùa khô nhưng tránh tình trạng tưới quá nhiều có thể gây hại cho cây.

• Tưới nước cho sâm ngọc linh thường xuyên, giữ ẩm cho đất nhưng tránh úng nước. Lượng nước tưới cần điều chỉnh theo mùa và độ ẩm của đất.
• Nên tưới nước vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để tránh làm ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.

Làm cỏ

• Làm cỏ thường xuyên để loại bỏ cỏ dại cạnh gốc cây, tránh ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của sâm ngọc linh. Tuy nhiên, không nên làm cỏ vào mùa mưa, nhất là khi cây ngủ đông để ngăn ngừa rửa trôi, xói mòn đất.
• Cần cẩn thận khi làm cỏ để không làm ảnh hưởng đến rễ cây.

Bón phân

• Bón phân cho sâm định kỳ 2 – 3 tháng/lần bằng phân hữu cơ hoại mục hoặc phân vi sinh. Tốt nhất là dùng mùn núi dày khoảng 2cm hoặc chế phẩm vi sinh ủ với lá khô, lá mục.
• Lượng phân bón cần điều chỉnh theo độ tuổi và giai đoạn phát triển của cây.
• Nên bón phân vào đầu mùa mưa hoặc sau khi thu hoạch củ sâm.
• Thường xuyên kiểm tra để phát hiện côn trùng, sâu bệnh… có biện pháp xử lý kịp thời.

Các bệnh thường gặp khi trồng sâm ngọc linh và cách xử lý

Có 3 bệnh phổ biến và nguy hiểm trong quá trình canh tác sâm ngọc linh mà người trồng nào cũng cần chú ý là:

Bệnh đốm vàng

Bệnh đốm vàng là một trong những nguy cơ lớn gây tổn hại đáng lo ngại đối với cây sâm Ngọc Linh. Bệnh do nấm Alternaria alternata gây ra. Triệu chứng ban đầu là xuất hiện các chấm vàng nhỏ như mũi kim, sau đó lan rộng thành hình tròn có quầng vàng. Nặng lá sẽ rách táp, gây ảnh hưởng tới sự sinh trưởng của cây.

Để đối phó với bệnh nấm này trên cây sâm ngọc linh, cần xử lý bằng TKS – MEGA POWER, hay TKS – Vôi sữa phun đều ướt lá. Định kỳ phun 15 – 20 ngày/lần, giảm liều từ lần phun thứ 3. Đồng thời duy trì vệ sinh vườn, loại bỏ lá rụng và cỏ dại là rất quan trọng để ngăn chặn sự lây lan của bệnh.

Bệnh chết rạp cây con:

Nguyên nhân do nấm Rhizoctonia solani và nấm Phytophthora sp gây ra. Đây là đối tượng gây hại nguy hiểm nhất với cây sâm ngọc linh. Các triệu chứng thường gặp: ban đầu vết hoại tử ở lá, thân sau đó lây lan cả cây, thân cây chết đứng và không có dấu hiệu tái sinh.

Cách xử lý: Trong trường hợp nhẹ, tỉa phần lá bị bệnh, cây bệnh nên nhỏ bỏ. Sau đó phun các loại thuốc trừ nấm gốc đồng như Vaccin + siêu đồng. Phun làm 2 lần cách nhau 3 – 5 ngày.

Bệnh chết rạp cây con gây thiệt hại rất lớn cho nhà vườn, do đó cần chủ động phòng trừ ngay từ đầu bằng cách sử dụng WAO BOOM tưới đất. Nó sẽ giúp tiêu diệt sạch nấm gây hại và giúp tăng sức đề kháng, kích hạt nhạy nảy mầm, hấp thu dưỡng chất cho cây.

Bệnh gỉ sắt:

Nguyên nhân là do nấm Puccinia sp gây ra. Trên lá sâm Ngọc Linh xuất hiện các đốm vàng nhỏ, sau đó lan rộng thành các mảng lớn, phát triển thành khối u nổi bên trong chứa bột từ vàng rồi đậm dần, lan toàn bộ lá và khiến lá bị rụng dần.

Cách xử lý: Sử dụng các loại thuốc như Đồng Oxyclorua (THM) và Bạc Đồng PAV phun toàn bộ thân gốc là. Định kỳ phun 7 ngày/lần. Đồng thời, cắt bỏ và tiêu hủy những lá bệnh để tránh lây lan.

Lưu ý: Các bệnh này thường xuất hiện vào mùa mưa, do vậy cần tăng cường các biện pháp ngăn chặn sâu bệnh hại.

Cách thu hoạch sâm ngọc linh

Sâm Ngọc Linh có thể được thu hoạch sau 5 – 7 năm trồng, tùy thuộc vào điều kiện sinh trưởng và độ tuổi của cây. Sâm có thể thu hoạch vào bất cứ thời điểm nào trong năm. Sâm ngọc linh đã đến tuổi thu hoạch củ sâm to, có nhiều mắt, thường số mắt tương ứng với số năm trồng.

☛ Tìm hiểu chi tiết tại: Hướng dẫn cách ngâm rượu sâm ngọc linh chuẩn

Trên đây là toàn bộ thông tin về cách trồng sâm ngọc linh, bao gồm kỹ thuật chọn giống, trồng và chăm sóc sâm tự nhiên. Mong rằng bài viết giúp ích được cho bạn. Chúc bạn thành công với việc nuôi trồng và chăm sóc loài sâm quý giá này.

Chia sẻ

Chia sẻ

1. Tác dụng của rượu sâm ngọc linh đối với sức khỏe

Rượu sâm ngọc linh được làm từ cây hoặc lá của sâm ngọc linh – loại sâm quý hiếm được mệnh danh là “vua sâm”. Sau khi được ngâm với rượu để hòa tan hết các dược chất, rượu sâm ngọc linh mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:

1.1. Bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe

Sâm ngọc linh là một trong những loại sâm có hàm lượng saponin nhiều nhất và có những hoạt chất chỉ được tìm thấy ở Việt Nam. Hơn 50 luận án tiến sĩ được thực hiện để tìm hiểu về thành phần hóa học của loại cây này. Kết quả cho thấy, sâm ngọc linh có chứa 26 hợp chất saponin có cấu trúc hóa học đã biết và tới 24 saponin có cấu trúc mới không có trong các loại sâm khác (sâm Triều Tiên, sâm Hàn Quốc, sâm Mỹ…). Tổng loại sâm này có tới 52 loại saponin khác nhau).

Đặc biệt là majonosid – R2 (M-R2) chiếm tới 50% lượng saponin toàn phần và cao gấp 42 lần trong sâm của Nhật Bản.

Ngoài ra, nhân sâm còn chứa nhiều dưỡng chất khác như 17 loại acid béo, vitamin, 18 acid amin, 20 chất khoáng vi lượng, chất chống oxy hóa, peptitde, polysaccharide, và tinh dầu (khoảng 0,1%).

Nhờ thành phần saponin vượt trội (hơn hẳn các loại sâm khác) cùng nhiều dưỡng chất khác,  sâm ngọc linh mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là bồi bổ cơ thể rất tốt.

Trong cuốn sách “Những cây thuốc và động vật làm thuốc ở việt nam (tập 2)” của Đỗ Huy Bích, loại sâm này giúp làm tăng sinh lực, chống mệt mỏi, giúp phục hồi sức lực cho chuột bơi trong thí nghiệm.

Trên nghiên cứu lâm sàng từ năm 1982 – 1986 của nhiều chuyên gia GS Phạm Khuê, GS Đỗ Đình Luận… cho thấy, sau khi sử dụng loại sâm này, người bệnh ăn ngon, ngủ tốt, tăng cân, sức đề kháng được nâng cao và cải thiện tình trạng suy nhược thần kinh hiệu quả.

1.2. Tác dụng kháng khuẩn

Sâm ngọc linh có tác dụng diệt khuẩn trên nhiều vi khuẩn như Streptococcus gây viêm họng. Ngoài ra, nó còn cho tác dụng hiệp đồng với nhiều loại kháng sinh khác giúp tăng hiệu quả điều trị mà không gây hại cho cơ thể.

1.3. Bảo vệ thận gan

Bên cạnh tác dụng bồi bổ cơ thể, các saponin trong sâm ngọc linh thuộc loại flicozit tự nhiên rất tốt cho gan. Nó giúp hỗ trợ giải độc gan, phục hồi chức năng gan, giúp bảo vệ gan khỏi nhiều loại virus như HAV, HBV, HCV…

1.4. Điều hòa hoạt động của não bộ

Saponin trong sâm ngọc linh có tác dụng kích thích giãn nở mạch máu não, tăng cường lưu lượng máu, nên tăng cung cấp oxy và dưỡng chất cho não bộ, từ đó cải thiện hoạt động não bộ.

Ngoài ra, nó còn giúp giảm căng thẳng, lo âu, bồn chồn, tạo cảm giác thư giãn, thoải mái cho tinh thần. Nhờ vậy, sâm ngọc linh giúp đẩy lùi nhiều bệnh do căng thẳng gây ra như viêm loét dạ dày, giảm khả năng miễn dịch…

1.5. Ngăn ngừa bệnh tật

Các hoạt chất trong sâm ngọc linh còn có tác dụng chống oxy hóa, giảm các phản ứng hư hại của các gốc tự do gây ra. Chúng giúp bảo vệ mạch máu, mô, và được vận chuyển tới các tế bào miễn dịch giúp cơ thể loại bỏ các tác nhân gây hại không cần thiết…

Đặc biệt hoạt chất saponin MR2 có nhiều tác dụng như hoạt động như bồi bổ khí huyết, ức chế tế bào lạ giúp tăng cường hệ miễn dịch. Từ đó, sâm ngọc linh giúp tăng cường hệ thống miễn dịch, bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh lây nhiễm.

Ngoài những tác dụng chính trên, sâm ngọc linh còn giúp tăng nội tiết tố sinh dục, hồi phục hồng cầu và bạch cầu bị giảm, chống xơ vữa động mạch… hiệu quả.

☛ Tham khảo: Cách trồng sâm ngọc linh cho chất lượng tốt và năng suất cao

2. Cách ngâm rượu sâm ngọc linh chuẩn như thế nào?

Một trong những cách sử dụng sâm ngọc linh được nhiều người lựa chọn là ngâm rượu. Trong đó có 2 loại phổ biến là ngâm cả cây sâm ngọc linh và ngâm mỗi lá của loại cây này:

2.1. Cách ngâm rượu cây sâm ngọc linh

Nguyên liệu:

• Sâm ngọc linh tươi: Nên chọn cây sâm từ 10 năm tuổi trở lên, củ to, có nhiều mắt, còn nguyên vẹn không bị cắt gãy.
• Rượu: Chọn rượu trắng nguyên chất, có nồng độ từ 40 – 45 độ để có thể chiết được các hoạt chất. Nên mua ở những nơi uy tín, đảm bảo chất lượng. Thường 1 kg sâm cần 15 – 18 lít rượu.
• Bình thủy tinh: Nên chọn bình thủy tinh có dung tích phù hợp với lượng sâm cần ngâm, đảm bảo kín nắp, không bị rò rỉ.

☛ Tìm hiểu chi tiết tại: Cách phân biệt Sâm Ngọc Linh thật giả

Cách ngâm:

• Sơ chế sâm: Rửa sạch sâm ngọc linh với nước để loại bỏ bụi bẩn. Để ráo hoặc dùng khăn mềm lau khô. Chú ý cẩn thận để tránh nứt gãy.
• Ngâm rượu: Cho sâm ngọc linh vào bình thủy tinh. Đổ rượu vào bình sao cho rượu ngập sâm.
• Đậy kín nắp bình, sau 2 – 3 tháng là có thể sử dụng được.
• Bảo quản bình rượu ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.

2.2. Cách ngâm lá sâm ngọc linh

Cách ngâm lá sâm ngọc linh cũng tương tự như ngâm cây sâm ngọc linh, đơn giản như sau:

• Nguyên liệu: lá sâm ngọc linh, rượu trắng từ 30 – 35 độ C. Tỷ lệ thông thường là 350g lá vào bình 18 lít.
• Cách ngâm: Rửa sạch lá sâm ngọc linh, cho vào bình, đổ đầy rượu, đậy kín nắp. Bảo quản nơi khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp mặt trời, sau 3 tháng là có thể sử dụng được.

3. Cách dùng rượu ngâm sâm ngọc linh

Sâm ngọc linh chứa nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, là thảo dược được đánh giá là an toàn đối với sức khỏe. Tuy nhiên cần sử dụng ĐÚNG và ĐỦ để đảm bảo kết quả tốt:

Liều lượng: Liều lượng sử dụng rượu sâm ngọc linh phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, giới tính, tình trạng sức khỏe và mục đích sử dụng… Liều lượng thông thường là 20 – 30ml mỗi ngày. Đối với phần lá có thể uống 30 – 50ml/ngày trong và ngay sau bữa ăn. Mỗi ngày không uống quá 100ml.

Thời gian: Nên uống rượu sâm ngọc linh vào buổi sáng, buổi trưa hoặc chiều. Không uống sâm ngọc linh vào buổi tối trước khi đi ngủ do nhiều dưỡng chất có thể gây bồn chồn, khó ngủ.

☛ Có thể bạn quan tâm: Tác dụng của sâm ngọc linh ngâm mật ong như thế nào?

4. Những lưu ý khi sử dụng rượu ngâm sâm ngọc linh

Khi sử dụng rượu ngâm sâm ngọc linh cần chú ý những thông tin sau để đảm bảo an toàn:

– Đối tượng không nên sử dụng:

• Phụ nữ đang mang thai: do nó có nguy cơ gây co bóp tử cung, tăng nội tiết tố, làm tăng nguy cơ sảy thai.
• Người bị đau bụng thể hàn như tiêu chảy, lạnh bụng… do sâm ngọc linh có tính mát nên dễ khiến các triệu chứng này nặng hơn.
• Trẻ em dưới 13 tuổi: do cơ thể còn yếu, khó hấp thu hết các dưỡng chất dồi dào trong nhân sâm. Nếu trẻ bị suy nhược, thấp còi cần sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
• Người bị cao huyết áp: do sâm có chứa nhiều hoạt chất có tác dụng lưu thông máu, dễ khiến tăng huyết áp đột ngột.

– Kiêng kị:

• Khi sử dụng rượu ngâm sâm ngọc linh không nên uống trà do nguy cơ làm giảm tác dụng của sâm.
• Bên cạnh đó, tránh ăn củ cải (gồm cả củ trắng, đỏ…) và đồ biển do chúng có tác dụng đại hạ khí trái ngược với đại bổ khí của sâm. Khi dùng chung dễ gây hại.

– Cách bảo quản:

Rượu sâm ngọc linh có thể sử dụng sau 2 – 3 tháng, tuy nhiên nó được ngâm càng lâu càng tốt. Trong thời gian này việc bảo quản là điều vô cùng quan trọng. Rượu nên được để nơi khô thoáng, đóng chặt nắp sau mỗi lần sử dụng và tránh ánh nắng trực tiếp từ mặt trời để giữ nguyên hoạt chất trong rượu.

Trên đây là một số thông tin về rượu ngâm sâm ngọc linh. Loại cây này giúp mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, tuy nhiên người dùng không nên quá lạm dụng, nên uống với liều lượng vừa phải để thu được kết quả tốt nhất.

Chia sẻ

Chia sẻ

Yếu tố lịch sử, truyền thống và con người trong vùng địa danh khẳng định tính đặc thù của sâm Ngọc Linh

Cây sâm Ngọc Linh sinh trưởng, phát triển, tồn tại lâu đời trên vùng núi Ngọc Linh được biết đến với cái tên “Sâm K5, Sâm Đốt trúc, Củ ngãi rọm con, Cây thuốc giấu, Sâm cung…”, là một loài sâm quý hiếm và đặc hữu của nước ta, chúng mọc hoang dại ở vùng núi Ngọc Linh.

• Sâm Ngọc Linh có giá trị cao so với các loại sâm khác và đã trở thành hình ảnh gần gũi, thân thương, một sản phẩm giá trị về kinh tế và tinh thần.
• Từ rất lâu cây sâm nơi đây thật sự đã đi vào cuộc sống không thể tách rời với sản xuất, sinh hoạt của bà con các dân tộc thuộc nóc Con Pin thôn 2 và nóc Hy ló thôn 3, các vườn sâm nơi đây được xem như là một tài sản có giá trị cao của người dân, việc tìm sâm trong rừng và trồng sâm đã trở thành thói quen của người dân, một vườn sâm được xem như là một tài sản lớn của gia đình; làm nhà, cưới vợ cho con, gia đình chỉ bán đi một vài Kg sâm là lo đủ cho mọi việc.

Cây sâm nơi đây có nguồn gốc là sâm mọc hoang trong rừng, từ rất lâu đã được đồng bào người Ca Dong, Mơ Nông, Tê Xăng,… mang về trồng trong vườn nhà nhưng không thành nên họ phải tìm ra cách đem trồng vào đúng những nơi mà họ tìm ra cây sâm tự nhiên mọc hoang trong rừng và kết quả đã thành công. Mỗi gia đình lúc đầu chỉ có một vài cây, sau đó đã phát triển thành các vườn sâm trong rừng ở các khe suối sườn đồi nơi có thảm mục dầy, độ ẩm cao dưới những khu rừng già mà ngoài chủ nhân của nó ít ai có thể biết được. Những tập quán trồng sâm, thu sâm và bảo quản sâm ở đây mang một nét riêng và chính điều này đã mang lại một nét đặc thù của vùng.

Đặc thù về hình thái và chất lượng của sâm Ngọc Linh

Đặc thù về hình thái

Thân khí sinh:

Sâm Ngọc Linh có dạng thân khí sinh thẳng đứng, màu lục hoặc hơi tím, nhỏ, có đường kính thân độ 4-8mm, thường tàn lụi hàng năm tuy thỉnh thoảng cũng tồn tại một vài thân trong vài năm. Mỗi thân khí sinh mang 1 lá là một đốt dài khoảng 0,5-0,7cm, có những vết nhăn dọc, mảnh, những vết vân ngang nổi rõ chia thân rễ thành nhiều đốt, đặc biệt có nhiều sẹo do thân khí sinh hàng năm tàn lụi để lại.

Lá:

Trên đỉnh của thân mang lá là lá kép hình chân vịt mọc vòng với 3-5 nhánh lá. Cuống lá kép dài 6-12mm, mang 5 lá chét, lá chét ở chính giữa lớn hơn cả với độ dài 12-15 cm, rộng 3-4 cm. Lá chét phiến hình bầu dục, mép khía răng cưa, chóp nhọn, lá có lông ở cả hai mặt.

Tuy sâm chỉ có một lá duy nhất không rụng suốt từ năm thứ 1 đến năm thứ 3 và chỉ từ năm thứ 4 trở đi mới có thêm 2 đến 3 lá.

Hoa:

Cây 4-5 năm tuổi có hoa hình tán đơn mọc dưới các lá thẳng với thân, cuống tán hoa dài 10-20 cm có thể kèm 1-4 tán phụ hay một hoa riêng lẻ ở phía dưới tán chính. Mỗi tán có 60-100 hoa, cuống hoa ngắn 1-1.5 cm, lá đài 5, cánh hoa 5, màu vàng nhạt, nhị 5, bầu 1 ô với 1 vòi nhụy.

Quả:

Quả mọc tập trung ở trung tâm của tán lá, dài độ 0,8cm-1cm và rộng khoảng 0,5cm-0,6cm, sau hai tháng bắt đầu chuyển từ màu xanh đến xanh thẫm, vàng lục, khi chín ngả màu đỏ cam với một chấm đen không đều ở đỉnh quả. Mỗi quả chứa một hạt, một số quả chứa 2 hạt và số quả trên cây bình quân khoảng 10 đến 30 quả.

Thân rễ:

Thân rễ có dạng hình con quay dài 2,4 – 4 cm, đường kính 1,5 – 2 cm nối liền với thân rễ, thường hợp thành bó 2 – 4 rễ củ hình thoi. Rễ củ có màu nâu nhạt, có những vân ngang và nốt các rễ con. Thể chất nạc, chắc, khó bẻ gãy.

Đặc thù về chất lượng của sâm Ngọc Linh

Chỉ tiêu quan trọng nhất để đánh giá chất lượng sâm là thành phần và hàm lượng saponin trong mẫu sâm. Kết quả nghiên cứu trên 90 mẫu sâm Ngọc Linh thu thập được trong giai đoạn từ năm 2010-2015 (trong đó sâm 5 – 7 tuổi và 10 tuổi có số mẫu khảo sát lớn trên 15 mẫu/độ tuổi và sâm còn lại đều từ 6 mẫu trở lên) bằng phương pháp sắc khí lớp mỏng, đồng thời sử dụng phương pháp đo quang theo chuẩn MR2 để xác định hàm lượng saponin toàn phần trong các mẫu sâm, kết quả được thể hiện ở Bảng 2.

Nhận xét:

• Thành phần chính trong sâm Ngọc Linh là saponin.
• Saponin trong sâm Ngọc Linh có cả 3 hợp chất quan trọng là MR2, G-Rg1, G-Rb1.
• Hàm lượng saponin toàn phần hay hàm lượng các hợp chất MR2, G-Rg1, G-Rb1 đều có xu hướng tăng dần theo độ tuổi của sâm Ngọc Linh và tỷ lệ tăng có xu hướng thay đổi chậm dần khi sâm đạt 10 năm tuổi.
• Hàm lượng saponin toàn phần ở tuổi thứ 6 đạt trên 10% và các saponin thành phần như G.Rg1 đạt 2,28 %; MR2 đạt 3,73 % và G.Rb1 đạt 1,76 %, trong đó thành phần MR2 trong saponin chiếm từ 30-40%.

Kết luận về đặc thù sâm Ngọc Linh

Thân rễ và rễ củ là bộ phận dùng chủ yếu để xây dựng dòng sâm Ngọc Linh thương phẩm cho Kon Tum và Quảng Nam, và có thể gọi tắt là Sâm Ngọc Linh thương phẩm (SNLTP) với các độ tuổi khác nhau. Qua nghiên cứu có thể kết luận tính đặc thù của Sâm Ngọc Linh như sau:

Đối với sự tăng trưởng sinh khối:

• SNLTP tươi có trọng lượng tăng dần theo độ tuổi: sâm từ 4 năm tuổi lên 5 năm tuổi có trọng lượng tăng không rõ ràng; sau đó có xu hướng tăng mạnh từ sâm 6 năm tuổi đến sâm 10 năm tuổi và sâm trên 10 năm tuổi có trọng lượng tăng chậm dần đến sâm 15 năm tuổi.
• SNLTP ở 4 đến 5 năm tuổi có chiều dài thay đổi không đáng kể, tăng nhẹ ở độ tuổi từ 5 đến 6 năm tuổi và tăng trưởng mạnh ở độ tuổi từ 6 đến 10 năm tuổi. Nhìn chung thân rễ có chiều dài tăng trung bình hàng năm giao động từ 0,5-01 cm và rễ củ trăng không đáng kể.
• SNLTP khô có trọng lượng tăng không đều không đều từ mẫu 4 năm tuổi đến 7 năm tuổi; sau đó tăng mạnh từ mẫu 7 năm tuổi đến 10 năm tuổi và sâm 15 năm tuổi.
• Tỷ lệ hao hụt giữa trọng lượng sâm tươi và sâm khô giảm dần theo độ tuổi: sâm 4 năm tuổi có tỷ lệ hao hụt lớn nhất (3,9 lần) và sâm 15 năm tuổi có tỷ lệ hao hụt thấp nhất (3,4 lần).

Đối với sự tích lũy hoạt chất saponin toàn phần trong thân rễ và rễ củ Sâm Ngọc Linh:

• Các mẫu khảo sát đều thể hiện thành phần hợp chất saponin của Sâm Ngọc Linh với 3 hợp chất chủ yếu là MR2, G-Rg1 và G-Rb1.
• Đối với hàm lượng saponin toàn phần trong các mẫu SNLTP có một ngưỡng chuyển đổi về hàm lượng hoạt chất saponin từ mẫu 4, 5 năm tuổi (8,9%) đến 6 năm tuổi (10,7%). Tức là từ ngưỡng dưới 10% saponin ở các mẫu 4,5 tuổi chuyển sang ngưỡng trên 10% saponin ở mẫu 6 năm tuổi.

Khu vực chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” cho sản phẩm sâm củ

Vùng địa danh tương ứng với chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” là vùng địa lý có các điều kiện đặc thù được xác định tại Bảng 4. Vùng chỉ dẫn địa lý, do cơ quan chuyên môn xác định bằng các phương pháp kỹ thuật hiện đại, nhằm lựa chọn vùng địa danh có đầy đủ các điều kiện quyết định tính chất đặc thù về chất lượng của sâm Ngọc Linh.

Theo kết quả xây dựng bản đồ chỉ dẫn địa lý, tất cả các vùng đất trong phạm vi nghiên cứu đều thích nghi khá tốt cho cây sâm sinh trưởng và phát triển, chất lượng sâm được đảm bảo và mang những đặc tính riêng chỉ ở vùng núi Ngọc Linh mới có.

Chia sẻ

Chia sẻ

1. Sâm ngọc linh

Sâm Ngọc Linh là loại sâm quý được tìm thấy tại miền Trung Trung Bộ Việt Nam, mọc tập trung ở các huyện miền núi Ngọc Linh, huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam. Sâm Ngọc Linh là loại nhân sâm thứ 20 được tìm thấy trên thế giới. Theo kết quả nghiên cứu từ năm 1978 của Bộ Y tế Việt Nam, phần thân rễ của cây sâm Ngọc Linh Việt Nam chứa 26 hợp chất saponin – là một trong những loại sâm có hàm lượng saponin nhiều nhất, tương tự một số cây sâm quý đã từng được nghiên cứu sử dụng từ lâu trên thế giới.

Thông tin mô tả:

• Tên tiếng Việt: Sâm K5, Sâm Ngọc Linh, Thuốc giấu, Nhân sâm Việt Nam
• Tên khoa học: Panax vietnamensis Ha et Grushv.
• Họ: Araliaceae (Nhân sâm)

Công dụng:

Kích thích ăn ngon, ngủ tốt, lên cân, tăng thị lực, hoạt động trí tuệ và thể lực cải thiện, gia tăng sức đề kháng, cải thiện các trường hợp suy nhược thần kinh và suy nhược sinh dục

Xem thêm: Tác dụng tuyệt vời của sâm Ngọc Linh sâm tốt nhất thế giới

2. Sâm bố chính

Sâm Bố chính là loài sâm hoang dã, bản địa của Việt Nam được tìm thấy ở huyện Bố Trạch, Tỉnh Quảng Bình khoảng 300 năm về trước. Ngày nay loài thực vật này chủ yếu phân bố ở các tỉnh nam trung bộ và Tây Nguyên như Phú Yên, Bình Định, Gia Lai.

Thông tin mô tả:

• Tên tiếng Việt: Sâm thổ hào, Sâm báo, Nhân sâm Phú Yên
• Tên khoa học: Abelmoschus sagittifolius (Kurz) Merr.
• Họ: Bông (Malvaceae)

Công dụng:

Chữa các chứng ho, sốt nóng, trong người khô, táo, khát nước, gầy còm.

3. Sâm đại hành

Tên sâm đại hành là do củ của vị thuốc rất giống với củ hành, người dân thường dùng củ để làm thuốc bồi bổ cơ thể nên được gọi là sâm. Sâm đại hành thường mọc hoang ở các sườn đồi, bìa rừng hoặc dưới tán rừng. Cây còn được trồng để lấy củ làm thuốc ở nhiều nơi như: Hòa Bình, Hà Tây, Nghĩa Lộ, Nghệ An, Hà Tĩnh …

Thông tin mô tả:

• Tên tiếng Việt: Sâm đại hành, Tỏi lào, Tỏi đỏ, Hành đỏ, Sâm cau, Phong nhan, Hom búa lượt (Thái)
• Tên khoa học: Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb.
• Họ: Iridaceae (Lay ơn)

Công dụng:

Cầm máu, viêm họng, chốc lở, bệnh vàng da (Thân hành). Còn dùng làm thuốc bổ máu.

4. Sâm cau

Sâm cau sinh trưởng tốt trong mùa mưa ẩm, phân bố ở một số tỉnh phía nam Trung Quốc, Lào, Việt Nam và một vài nước khác ở Đông Nam Á. Ở Việt Nam, cây phân bố rải rác ở các tỉnh vùng núi, từ Lai Châu, Tuyên Quang, Cao Bằng. Rễ cây Sâm cau có chất Curculigin A giúp kích thích ham muốn tình dục mạnh, tăng tần suất, thời gian quan hệ, tăng sinh tinh gần 2 lần. Thân và rễ của cây Sâm Cau có chứa nhiều Curculigin A nhất, là dược liệu tăng cường bản lĩnh phái mạnh gấp 1,5 lần so với các dược liệu có tác dụng tương tự, được ví như là “Viagra” tự nhiên tốt nhất cho nam giới.

Thông tin mô tả:

• Tên tiếng Việt: Sâm cau, Ngải cau, Tiên mao, Cồ nốc lan, Sâm đỏ, Thài lèng, Soọng cà (Tày), Nam sáng ton (Dao)
• Tên khoa học: Curculigo orchioides Gaertn.
• Họ: Hypoxidaceae (Sâm cau)

Công dụng:

Bổ thận, cao huyết áp, tê thấp, ỉa chảy, kích dục (Rễ sắc uống).

Xem thêm: Cách chọn sâm cau tươi để ngâm rượu

5. Đảng sâm

Đảng sâm là rễ phơi khô của nhiều loài thuộc chi Codonopsis. Tên Đảng sâm nguyên là do vị thuốc giống như Sâm được sản xuất ở huyện Thượng Đảng (Trung Quốc). Tại Việt Nam thảo dược quý này được phát hiện vào khoảng năm 1961 – 1985. Đảng sâm có mặt tại nhiều vùng núi phía Bắc nước ta như: Lào Cai, Cao Bằng, Hà Giang, Sơn La, Lạng Sơn. Và khu vực Tây Nguyên bao gồm các tỉnh: Gia Lai, Kon Tum, Đà Nẵng, Lâm Đồng, Quảng Nam.

Thông tin mô tả:

• Tên tiếng việt: Đảng sâm, Ngân đằng, Cây đùi gà, Rầy cáy, Co nhả dòi (Tày), Cang hô (Hmông)
• Tên khoa học: Codonopsis sp.
• Họ: Campanulaceae (Hoa chuông)

Công dụng:

Thuốc bổ. Chữa thiếu máu, vàng da, bệnh bạch huyết, viêm thượng thận; mệt mỏi, kém ăn, ho, đau dạ dày, thiếu sữa, đại tiện lỏng, chân phù đau (Rễ).

6. Cát sâm

Cát sâm tên gọi khác là sâm nam, sâm chèo mèo, sâm chuột, ngưu đại lực, sơn liên ngẫu, đại lực thự…. Cát là sắn, vị thuốc giống củ sắn lại có tác dụng bổ do đó có tên gọi là cát sâm. Cát sâm mọc hoang dại ở những vùng đồi núi của nhiều tỉnh miền Bắc nước ta, như Bắc Ninh, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hà Tây, Hòa Bình.

Thông tin mô tả:

• Tên tiếng Việt: Cát sâm, Hồng sâm, Sâm nam, Sâm chèo mèo, Sâm trâu, Cát muộn, Hang chởn (Tày)
• Tên khoa học: Millettia speciosa Champ. ex Benth.
• Họ: Fabaceae (Đậu)

Công dụng:

Thuốc bổ mát, chống suy nhược, kém ăn, ho nhiều đờm, sốt về chiều, bí đái, nhức đầu (Rễ sắc hoặc tán bột uống).

7. Đan sâm

Đan sâm là một loài thực vật sống lâu năm trong chi Salvia, được đánh giá cao do rễ của nó được sử dụng trong y học cổ truyền Trung Hoa. Là loài bản địa của cả Trung Quốc và Nhật Bản, nó sinh sống tại các khu vực có độ cao từ 90 tới 1.200 m trên mực nước biển, ưa các môi trường nhiều cỏ trong rừng, sườn núi, dọc các bờ suối. Vỏ ngoài của rễ cái có màu đỏ, là phần được sử dụng trong y học. Phần tên gọi cho loài miltiorrhiza có nghĩa là “nước màu đỏ chiết ra từ rễ”.

Thông tin mô tả:

• Tên tiếng việt: Đan sâm, Tử sâm, Xích sâm, Huyết sâm, Đơn sâm
• Tên khoa học: Salvia multiorrhiza Bunge
• Họ: Lamiaceae (Bạc hà)

Công dụng:

thuốc bổ máu, giảm đau, gầy yếu, điều kinh, sưng khớp, phong thấp, viêm gan mạn, ghẻ lở, ung nhọt (Củ).

Xem thêm: Đan sâm, vị thuốc bổ cho mọi nhà

Chia sẻ

Chia sẻ

Trên độ cao từ 1500-2000m, người ta phát hiện 1 loài cây giống đặc hữu chỉ có ở vùng này. Ngày nay, người ta biết đến loài cây giống đó với tên là Sâm Ngọc Linh. Qua quá trình nghiên cứu, người ta phát hiện trong Sâm Ngọc Linh chứa 32 hợp chất saponin cùng 17 loại axit amin và nhiều nguyên tố vi lượng khác. Các hợp chất này đều có ảnh hưởng tốt đến sức khỏe, giảm cholesterol trong máu, ổn định huyết áp, tăng cường hệ miễn dịch.

Sâm Ngọc Linh là một trong 4 loại Nhân sâm quý nhất trên thế giới.
 

Xem thêm: Hướng dẫn cách sử dụng Giảo cổ lam trong trị huyết áp cao

Chia sẻ

Chia sẻ

Tạp chí Dược liệu 1/2018

Tóm tắt

Sâm Việt Nam (Sâm Ngọc Linh) là một loại dược liệu quý với các tác dụng tiêu biểu như: chống suy nhược, chống oxy | hỏa, điều hòa miễn dịch, kháng viêm, chống stress… Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu tác dụng của sâm Việt Nam trên mô hình gây hen dị ứng bằng ovalbumin (OVA) thông qua khảo sát định lượng nồng độ interleukin-5 (IL-5) và interleukin-13 (IL-13) trong huyết tương chuột nhắt trắng. Chuột nhắt trắng được gây mẫn cảm bằng cách tiêm phúc mạc OVA (0.2 mg/kg). vào ngày 0 và ngày 14, sau đó được nhắc lại bằng cách thở với khí dung OVA 0,5% từ ngày 20 đến ngày 22. Nồng độ II.5 và IL-13 trong huyết tương được định lượng bằng bộ kit ELISA. Kết quả cho thấy nồng độ IL-5 và IL-13 trong huyết trình chuột bị gây hen bằng OVA giảm (40,6%/IL-5 và 29,9%/IL-13), đạt ý nghĩa thông kể so với lô chứng sinh lý. Việc cho uống bột chiết sâm Việt Nam liều 200 mg/kg (từ ngày 5 đến ngày 22) cũng như sử dụng thuốc đối chiếu terbutalin tiên – 4. (liều 0,3 mg/kg – từ ngày 20 đến ngày 22, trước khi thở OVA 30 phút) làm hồi phục sự thay đổi nồng độ IL-5 và IL-13 và , trị sinh lý bình thường.

Đặt vấn đề

Hen suyễn hay hen phế quản là một bệnh lý viêm mạn tính đường hô hấp phổ biến trên thế giới và Việt Nam. Bệnh gây ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe và hoạt động hàng ngày của bệnh nhân, bên cạnh đó nếu không được điều trị | kịp thời có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như tràn dịch màng phổi, bị thiếu oxy gây tím tái, mất ý thức, không cấp cứu kịp thời có thể dẫn tới tử vong.

Đã có nhiều nghiên cứu về tác dụng kháng dị ứng [2] và chống hen suyễn của nhân sâm (Panax ginseng CA Meyer) và hoạt chất ginsenosid Rb1 [3, 4]. Sâm Việt Nam (Sâm Ngọc Linh, Panax vietnamensis Ha et Grushv.) là một loại dược liệu quý đã được đưa vào danh sách các dược liệu trọng điểm và sản phẩm quốc gia, với các tác dụng tiêu biểu như: chống suy nhược, chống oxy hóa, điều hòa miễn dịch, kháng viêm, chống stress,…[5, 6]. Các hoạt chất thuộc nhóm ocotillol saponin và các chất chuyển hóa có hoạt tính kháng viêm ex vivo điển hình [7].

Các nghiên cứu gần đây đã chứng minh bột chiết cồn Sâm Việt Nam trồng liều 100 – 200 mg/kg trọng lượng chuột có tác dụng chống hen qua việc điều hòa nồng độ cytokin IL-4 và kháng thể IgE trong huyết tương chuột bị gây mẫn cảm bằng ovalbumin [8]. Kế thừa kết quả nghiên cứu về tác dụng của sâm Việt Nam theo hướng hỗ trợ điều trị hen suyễn, mục tiêu của đề tài:

“Nghiên cứu tác dụng của bột chiết Sâm Việt Nam trên môi hình gây hen dị ứng bằng ovalbumin (OVA) thông qua khảo sát định lượng nồng độ Interleukin-5 và Interleukin-13 trong huyết tương chuột nhắt trắng”

Đối tượng và phương pháp nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu

Thân rễ và rễ củ sâm Việt Nam trồng 6 năm tuổi thu hái tại trại Dược liệu Trà Linh tỉnh Quảng Nam. Dùng phương pháp chiết ngấm kiệt với cồn 45%, cô thu hồi dung môi sau đó đồng | khô ở nhiệt độ -50° C dưới áp suất giảm thu được bột chiết sâm Việt Nam (hiệu suất 54,32 %).

Hàm lượng các saponin chính (majonosid-R2 và các ginsenosid) trong bột chiết Sâm được xác định bằng HPLC [6]. Liều bột chiết Sâm được chọn dựa theo liều có tác dụng trong các nghiên cứu trước đây [8].

Động vật thử nghiệm

Chuột nhắt trắng đực (chủng Swiss albino trọng lượng trung bình 25 g+2 g) được cung cấp bởi Viện Vắc xin và Sinh phẩm Y tế Nha Trang Chuột được nuôi trong điều kiện ổn định về chế độ chiếu sáng (12 giờ sáng/tôi), dinh dưỡng và được để ổn định 1 tuần trước thực nghiệm. Thể tích tiêm phúc mạc ovalbumin, tiêm dưới da terbutalin hay cho uống mẫu thử là 10 ml/kg trọng lượng chuột.

Thuốc thử nghiệm

Ovalbumin (Nacalai, Japan) và nhôm hydroxid (Merck, Đức). Terbutalin (thuốc đôi chiếu) và các bộ kit định lượng IL-5, IL-13 được mua từ Sigma-Aldrich Co., Mỹ.

Mô hình gây hen thực nghiệm ovalbumin

Dựa theo nghiên cứu của Jeon và cs. [9], Lim và cs. [3] và kế thừa kết quả đã công bố trước [8] Mô hình được tóm tắt như sau:

• Chuột nhắt trăng được gây mẫn cảm bằng cách tiêm phúc mạc OVA (0,2 mg/kg, pha với nhôm hydroxid trong đêm phosphat 0,2 M) vào ngày 0 và ngày 14, sau đó được nhắc lại bằng cách thở với khí dung OVA 0,5% 30 phút/ngày từ ngày 20 đến ngày 22.
• Bột chiết sâm Việt Nam được cho chuột uống ở liều 200 mg/kg vào ngày thứ 5 đến ngày 22 sau liều OVA gây mẫn cảm ban đầu.
• Thuốc đối chiếu terbutalin được tiêm dưới da (liều 0,3 mg/kg) từ ngày 20 đến ngày 22, trước khi thở OVA 30 phút.
• Hai giờ sau lần thở OVA cuối, tiến hành lấy máu tĩnh mạch đuôi chuột để định lượng IL-5 và IL13 trong huyết tương chuột bằng kỹ thuật ELISA.

Định lượng nồng độ cytokin IL-5 hay IL13 trong huyết tương chuột bằng phương pháp ELISA

Thực hiện theo hướng dẫn của bộ kit, tóm tắt như sau:

• Hút các nồng độ IL-5 (hay IL-13) chuẩn và mẫu đo vào các giếng, protein mục tiêu (IL-5 hay IL-13) của mẫu được phát hiện và gắn cố định với kháng thể trong giếng.
• Sau quá trình rửa các protein không được gắn, liên hợp horseradish peroxidase (HRP)-streptavidin được thêm vào các giếng.
• Rửa giếng, sau đó thêm chất nền tạo màu 3,3”,5,5”- tetramethylbenzidin (TMB) vào giếng làm xuất hiện màu xanh với cường độ màu tỷ lệ thuận với lượng IL-5 (hay IL-13) của mẫu định lượng.
• Thêm dung dịch ngừng phản ứng (Stop solution) làm thay đổi màu dung dịch từ màu xanh sang màu vàng và cường độ của màu được đo ở bước sóng 450 nm.

Dựng đường chuẩn độ hấp thu quang học với các nồng độ IL-5 là 0; 0,82; 2,05; 5,12; 12,8; 32; 80; 200 pg/ml (Bảng 1), thu được phương trình tuyến tính y= 0,0024x + 0,0859 với R2 = 0,9993, từ đó suy ra nồng độ IL-5 trong mẫu cần đo.

Dựng đường chuẩn độ hấp thu quang học với các nồng độ IL-13 là 0; 8,23, 24,69; 74,07; 222,2; 666,7; 2000 pg/ml (Bảng 1), thu được phương trình tuyến tính y = 0,0018x + 0,011 với Ro = 0,9998, từ đó suy ra nồng độ IL-13 trong mẫu cần đo.

Đánh giá kết quả

Các số liệu được biểu thị bằng trị số trung bình: M+ SEM (Standard error of the mean – sai số chuẩn của giá trị trung bình) và xử lý thống kê dựa vào phép kiểm One-Way ANOVA và t-test hay Student-Newman-Keuls test (phần mềm SigmaStat – 3.5).

Kết quả thử nghiệm đạt ý nghĩa thống kê với độ tin cậy 95% khi p < 0,05 so với lô chứng tương ứng.

Kết quả

Kết quả Hình 1 cho thấy

• Lô chứng bệnh lý được gây hen bằng OVA và uống nước cất trong 22 ngày có nồng độ IL-5 trong huyết tương giảm (40,6%), đạt ý nghĩa thống kê so với lô chứng sinh lý.
• Lô chuột gây hen bằng OVA và cho uống bột chiết sâm Việt Nam liều 200 mg/kg có nồng độ IL-5 trong huyết tương tăng đạt ý nghĩa thống kê (p <0,05) so với lô chứng bệnh lý và đưa về giá trị tương đương với lô chứng sinh lý.

Nồng độ IL-5 trong huyết tương của lô chuột gây hen bằng OVA và được điều trị bằng terbutalin liều tiêm 0,3 mg/kg tăng đạt ý nghĩa thống kê (p <0,05) so với lô chứng bệnh lý. Không có sự khác biệt đạt ý nghĩa thống kê giữa giá trị IL-5 của lô uống bột chiết sâm Việt Nam và lộ tiêm terbutalin.

Kết quả Hình 2 cho thấy

• Lô chứng bệnh lý được gây hen bằng OVA và được uống nước cất trong 22 ngày có nồng độ IL-13 trong huyết tương giảm (29,9%), đạt ý nghĩa thống kê so với lô chứng sinh lý.
• Lô chuột gây hen bằng OVA và được sử dụng bột chiết sâm Việt Nam liều uống 200 mg/kg có nồng độ IL-13 trong huyết tương tăng đạt ý nghĩa thông kể so với lô chứng bệnh lý tương ứng và đưa về giá trị tương đương với lô chứng sinh lý.

Nồng độ IL13 trong huyết tương ở lô chuột gây hen bằng OVA và được điều trị bằng terbutalin liều tiêm 0,3 mg/kg tăng đạt ý nghĩa thống kê so với lô chứng bệnh lý tương ứng và đưa về giá trị bình thường so với lô chứng sinh lý. Không có sự khác biệt đạt ý nghĩa thống kê giữa giá trị IL13 của lô uống bột chiết sâm Việt Nam và lô tiêm terbutalin.

Bàn luận

Ở người, IL-5 đặc thù cho sự hoạt động của bạch cầu ưa acid và bạch cầu ưa kiềm, đây là hai loại tế bào tham gia chủ yếu trong phản ứng viêm dị ứng. Vì bạch cầu ưa acid chiếm ưu thế trong phản ứng dị ứng, cùng với tính đặc hiệu của IL-5 với loại bạch cầu này đã khiến cho IL-5 trở thành mục tiêu trong điều trị hen phế quản.

IL-5 gây hoạt tính ưa acid và sự thâm nhiễm bạch cầu ưa acid gây viêm phế quản, là đáp ứng quan trọng trong hen suyễn dị ứng [10]. Bệnh nhân hen suyễn được điều trị bằng anti-IL-5 (mepolizumab) có sự giảm bạch cầu ưa acid ở niêm mạc phế quản [11].

IL-13 biệt hóa tế bào tiết nhầy, tăng đáp ứng co thắt khí quản, chuyển đổi kháng thể IgM thành IgE, thúc đẩy sự di cư của bạch cầu ưa acid vào phổi, kích thích tế bào biểu mô phế quản giải phóng eotaxin gây sự quá mẫn của phế quản (airway hyperresponsiveness, AHR. Các nghiên cứu sử dụng liệu pháp kháng thể đơn dòng IL-13 cũng cho thấy tầm quan trọng và hiệu quả trong việc làm giảm các triệu chứng hen suyễn [12, 13].

OVA gây ra hiện tượng dung nạp, đây là hiện tượng không đáp ứng với kháng nguyên khi tiếp xúc với lympho bào của kháng nguyên đó. Yếu tố trên có thể tác động khác nhau lên hệ miễn dịch mà tế bào Tho (naive T cells) được biết là có | khả năng sản xuất cytokin hạn chế (chủ yếu sản sinh ra IL-2) trong khi tế bào T nhớ (memory T cells) có khả năng sản sinh ở mức cao và nhiều loại cytokin khác nhau.

Sự thay đổi sự cân bằng Th1 và Th2 cũng ảnh hưởng đến nồng độ cytokin. Ở cơ thể bình thường, sự cân bằng này được bảo tồn nhờ sự ức chế qua lại giữa hai loại Th1,Th2. Tế bào Th1 tiết IFN-Y ức chế quá trình đáp ứng miễn dịch của tế bào Th2, ngược lại tế bào Th2 tiết IL-4 ức chế quá trình đáp ứng miễn dịch của tế bào Th1. Và chính những biến đổi của Th2 hay Thọ đã làm ảnh hưởng đến quá trình này, có thể Th2 đã bị bất hoạt, thay đổi chức năng, không sản xuất IL-4 nữa, như vậy hoạt động của tế bào Th1 sẽ mạnh hơn, đồng nghĩa với việc cơ thể sẽ chọn con đường đáp ứng miễn dịch theo tế bào Th1 được đặc trưng bởi hoạt động thực bào chí không phải là con đường của tế bào Th2 được đặc trưng qua việc tiết các cytokin [14]. Chính vì lý do đó mà sản phẩm của tế bào Th2 là các cytokin IL-5, IL-13 giảm ở các lô chứng bệnh lý.

Kết quả đề tài tương đồng với các nghiên cứu trước là làm phục hồi về giá trị sinh lý sự thay đổi của các interleukin. Bột chiết sâm Việt Nam có tác dụng phục hồi nồng độ IL-4 và IgE trong huyết tương chuột bị gây hen về giá trị sinh lý bình thường [8]. Sâm Việt Nam được biết chứa nhiều saponin như các ginsenosid có trong Nhân sâm (ginsenosid Rb1, Rd, Re, Rg1,…), đặc biệt là majonosid R2 với hàm lượng cao. Ginsenosid Rb1 được chứng minh là có tác dụng chống hen suyễn thông qua việc giảm sự sản xuất bạch cầu ưa acid, điều hòa cytokin Th1/Th2 [4]. Hoạt chất chính majonosid R2 và vina-ginsenosid R2 được chứng minh ex vivo ức chế biểu hiện cytokin gây viêm [7].

Kết luận

Bột chiết cồn từ sâm Việt Nam trồng liều uống 200 mg/kg có tác dụng điều hòa nồng độ cytokin IL-5 và IL-13 về giá trị sinh lý trong thực nghiệm gây hen dị ứng bằng ovalbumin.

Chia sẻ

Chia sẻ

Sâm Ngọc Linh

Mô tả sâm Ngọc Linh

Đặc điểm

• Sâm Ngọc Linh có tên khoa học là Panax vetnamensis, thuộc họ Nhân sâm Araliaceae.

Ở Việt Nam, sâm còn được gọi là: sâm Việt Nam, sâm Khu Năm ( sâm K5 ), sâm trúc, sâm đốt trúc, thuốc giấu (dân tộc Xơ Đăng )

• Cây thân thảo, sống lâu năm, cao 40 – 80 cm. Thân rễ nạc, mọc bò ngang như củ gừng, có nhiều đốt, không phân nhánh, dài 30 – 40 cm, có thể hơn, có nhiều vết sẹo do thân  khí sinh lụi hàng năm để lại, mặt ngoài màu nâu nhạt, ruột trắng ngà, phần cuối đôi khi có một củ hình cầu. Thân khí sinh mảnh, mọc thẳng, mang 2 – 4 lá kép chân vịt mọc vòng, mỗi lá kép có 5 lá chét hình trứng ngược hoặc hình mác, dài 10 – 14 cm, rộng 3 – 5 cm, gốc hình nêm, đầu thuôn dài thành mũi nhọn, mép khía răng nhỏ.
• Cụm hoa mọc thành tán đơn ở ngọn thân, có cuống dài, hoa nhiều, màu lục vàng; đài có 5 răng dài, nhị 5, chỉ nhị hình sợi, bầu trên, 1 ô.
• Quả hạch, hình trứng, màu đỏ, về sau chuyển thành màu đen; hạt hình thận màu trắng, có vân.
• Mùa hoa: tháng 4 – 7, mùa quả: tháng 9 – 10.

Phân bố

Cây sâm được phát hiện ở độ cao từ 1.200m trở lên (có tài liệu cho biết cao độ tìm thấy sâm Ngọc Linh là khoảng 1.500m), đạt mật độ cao nhất ở khoảng từ 1.700-2.000m. Sâm Ngọc Linh là loài cây thảo, đặc biệt ưa ẩm và ưa bóng, thường mọc rải rác hay tập trung thành từng đám nhỏ dưới tán rừng kín cây thường xanh lá rộng, đôi khi có cả cây lá kim.

Cho tới nay, ở Việt Nam sâm Ngọc Linh mới chỉ được phát hiện duy nhất ở hai tỉnh Kon Tum và Quảng Nam. Sâm mọc tập trung dưới chân dãy Ngọc Linh, dãy núi cao thứ 2 Việt Nam. Đỉnh cao nhất là đỉnh Ngọc Linh, cao 2.598m. Đất rừng nơi đây có tầng trên là loại đất vàng đỏ trên đá granit, dày trên 50 cm, có độ mùn cao, tơi xốp, giữ ẩm tốt và rừng nguyên sinh còn rộng, tạo điều kiện thuận lợi cho sâm phát triển vào mùa xuân – hè, mặc dù ở miền Nam lúc này đang là cuối mùa khô, đầu mùa mưa.

Vì sâm lần đầu được tìm thấy ở núi Ngọc Linh nên được gọi là sâm Ngọc Linh. Những nghiên cứu thực địa mới nhất cho thấy sâm còn mọc cả ở núi Ngọc Lum Heo thuộc xã Phước Lộc, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam, đỉnh núi Ngọc Am thuộc Quảng Nam, Đắc Glây thuộc Kontum, núi Langbian ở Lạc Dương tỉnh Lâm Đồng

Bộ phận dùng

Chủ yếu là thân rễ và rễ củ, ngoài ra cũng có thể dùng lá và rễ con.

Củ, rễ sâm Ngọc Linh vô cùng quý

Tác dụng tuyệt vời của sâm Ngọc Linh

Tăng cường sinh lực

Nhiều nghiên cứu chuyên sâu khẳng định sâm Ngọc Linh có công dụng tăng sinh lực, chống lại sự mệt mỏi, giúp phục hồi sức lực tương tự nhân sâm, đồng thời tăng khả năng thích nghi của cơ thể trước những bất lợi của môi trường.

Tăng nội tiết tố, tăng cường chức năng sinh lý

Các thành phần của thảo dược quý này có tác dụng giúp tăng cường sinh lý ở cả nam và nữ, thể hiện rất rõ ở những trường hợp suy nhược sinh dục thông qua việc kích thích hoạt động của não bộ lên tuyến yên, làm tăng sản suất nội tiết tố sinh dục.

Tăng khả năng chống oxy hóa, làm chậm quá trình lão hóa

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng saponin trong sâm Ngọc Linh có tác dụng ức chế sự hình thành MDA, sản phẩm của quá trình oxy hóa lipid màng sinh học, từ đó có tác dụng chống oxy hóa, làm chậm quá trình lão hóa.

Tăng khả năng hồi phục máu

Khi nghiên cứu tác dụng của sâm Ngọc Linh đối với quá trình hồi phục máu, các nhà khoa họa đã nhận thấy rằng sâm Ngọc Linh có tác dụng làm tăng số lượng hồng cầu và bạch cầu đã bị suy giảm trước đó.

Tăng cường trí nhớ, tăng khả năng vận động

Chi, cả thân và rễ củ sâm đều có thể dùng làm thuốc bổ. Thuốc có vị đắng, hơi ngọt, mùi thơm nhẹ, khi dùng liều thấp có tác dụng kích thích thần kinh, giúp tăng khả năng vận động, tăng trí nhớ. Dùng liều cao có thể ức chế hệ thần kinh.

Giảm đau, kháng viêm làm dịu cơn đau họng, ho hen

Một số hoạt chất của sâm Ngọc Linh có tác dụng kháng viêm, đặc biệt “nhạy” với khuẩn Streptococcus gây viêm họng, có tác dụng làm dịu và giảm đau trong viêm họng, giúp bệnh nhân dễ thở và làm long đờm trong các bệnh lý phế quản và phổi, ngăn chặn sự tái phát của các cơn hen.

Giảm đau – kháng viêm trên các mô hình gây đau xoắn bụng bằng acid acetic, mô hình gây viêm cấp hoặc mãn theo cơ chế kích thích hoạt động của trục tuyến yên – tuyến thượng thận.

Chống suy nhược cơ thể, suy dinh dưỡng, còi xương

Sâm Ngọc Linh thích hợp dùng cho người bị suy nhược cơ thể, trẻ còi xương, suy dinh dưỡng, người già, người bị thiếu máu, mới ốm dậy, nam giới cần tăng cường chức năng sinh dục, nữ giới muốn trẻ hóa… Có thể dùng trực tiếp sâm tươi hoặc phơi khô ngâm với mật ong, rượu…

Sâm Ngọc Linh thái lát ngâm mật ong

Giúp điều hòa tim mạch, huyết áp

Sâm Ngọc Linh có tác dụng điều hòa hoạt động tim mạch, nâng cao huyết áp trong các trường hợp hạ huyết áp do mất máu. Ở liều 50 – 500 mg/kg, sâm Ngọc Linh còn thể hiện tác động phòng chống xơ vữa động mạch theo cơ chế giảm LDL cholesterol ( một loại cholesterol xấu ), giảm lipid toàn phần và lipoprotein, tăng hàm lượng HDL-cholesterol (một loại cholesterol tốt).

Chống stress, trầm cảm, lo âu

Tác dụng này thể hiện rất rõ ở sâm Ngọc Linh trên cả stress vật lý và stress tâm lý. Sâm ngọc linh giúp phục hồi các rối loạn chức năng do stress gây ra như làm mất cảm giác đau, loét dạ dày, giảm khả năng miễn dịch… trong khi đó sâm Triều Tiên không có tác dụng này. Ngoài ra nó còn được chứng minh là có tác dụng chống trầm lo âu rất hiệu quả.

Tác dụng kỳ diệu với bệnh nhân ung thư

Ngoài tác dụng chống stress, chống lão hoá, nâng cao hệ miễn dịch, tăng cường chức năng gan, giảm cholesterol… sâm Ngọc Linh còn phối hợp hiệu quả tốt với thuốc kháng sinh và thuốc chữa bệnh tiểu đường. Đặc biệt với bệnh nhân bị ung thư, sâm Ngọc Linh được coi là “thần dược”, góp phần ức chế sự phát triển của khối u, đồng thời giúp người bệnh tăng cường hệ miễn dịch, giảm đau, giảm các tác dụng không mong muốn của liệu pháp xạ trị, hoá trị như ăn ngủ kém, rụng tóc, da khô, thiếu máu… nâng cao thể trạng, kéo dài sự sống.

Ngoài ra, sâm Ngọc Linh còn có tác dụng giải độc gan, bảo vệ và tái tạo tế bào gan.

Một số bài thuốc về Sâm Ngọc Linh

Sâm Ngọc Linh hầm thuốc bắc:

Chọn được sâm Ngọc Linh núi tự nhiên mang hầm với thuốc bắc rất là tốt cho người mới ốm dậy, người có sức khỏe kém, người già kém ăn mất ngủ hay người đang điều trị bệnh ung thư, các bệnh nan y… Chỉ cần 5,6 lát sâm Ngọc Linh hầm với thuốc bắc cũng đủ với người muốn chữa bệnh. Có thể dùng thường xuyên, tuần 1/ 2 lần.

Sâm Ngọc Linh hầm thuốc bắc- bài thuốc quý chữa bênh và bồi bổ sức khỏe

Sâm Ngọc Linh tẩm mật ong:

Đây là cách dùng phổ biến nhất và cũng có nhiều tác dụng nhất. Phù hợp với nhiều đối tượng sử dụng khác nhau, sâm Ngọc Linh rửa sạch, lau khô, thái lát mỏng mang ngâm với mật ong rừng xin, mật ong nguyên chất. Lưu ý mật ong phải là mật ong rừng, khi ngâm đổ mật ong ngập sâm ngọc linh. Mỗi ngày ngậm 3 – 5 lát, người già, người đang ốm, mắc bệnh nặng ngậm sâm ngọc linh tẩm mật ong có hiệu quả rất tốt.

Cả sâm Ngọc Linh tươi và khô đều có thể ăn trực tiếp bằng cách cắt lát mỏng rồi ngậm. Với sâm tươi có thể bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh 2-3 tuần hoặc ngâm trong mật ong để bảo quản lâu dài.

Sâm Ngọc Linh ngâm rượu: 

Dùng cho người mọi người để bồi bổ sức khỏe, đặc biệt là nam giới, những nhười phải uống bia rượu nhiều, nên thay thế bằng rượu sâm ngọc linh để bảo vệ gan thận, bồi bổ sức khỏe. Cách làm: Rửa sạch sâm, ngâm vào rượu 50 – 70 độ , và đặc biệt phải ngâm vào bình thủy tinh. Phải ngâm 3 tháng trở lên thì khi sử dụng mới thấy có tác dụng tốt cho cơ thể. Ngâm sâm Ngọc Linh với tỉ lệ 100g sâm Ngọc Linh ngâm với từ 2-3 lít rượu, mỗi ngày dùng 50-100(ml).

Sâm Ngọc Linh pha trà uống: 

Sâm Ngọc Linh thái mỏng thành nhiều lát, khi dùng cho vài lát sâm (1g – 2g) vào ấm, đổ nước sôi vào pha như trà. Sau 5 phút có thể sử dụng. Có thể dùng vài lần như vậy cho đến khi cảm thấy vị nhạt dần thì lấy bả ra nhai và nuốt dần.

Ngậm tan Sâm Ngọc Linh trong miệng:

Đây là cách cơ bản và đơn giản nhất: dùng cho những người bệnh lâu ngày, mệt mỏi, kém ăn, và mắc chứng “phế hư”: chức năng hô hấp kém, phổi yếu, thở gấp, hen suyễn.

Chia sẻ

Chia sẻ