Sâm Ngọc Linh là một loại thảo dược quý có tác dụng hiệu quả trong việc bảo vệ sức khoẻ và ngăn ngừa bệnh tật. Nhiều nghiên cứu hiện đại đã chứng minh được tác dụng của sâm Ngọc Linh đối với sức khỏe. Chính vì thế, nhu cầu sử dụng nguồn thảo dược này ngày càng tăng. Đó là lý do sâm bị làm giả tràn lan trên thị trường. Vậy làm cách nào để phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Mục lục
Sơ lược về dược liệu Sâm Ngọc Linh
Sâm Ngọc Linh hay còn gọi là Sâm Việt Nam, sâm Khu Năm, sâm trúc, củ ngải rọm,… là một loài cây thuộc Họ Cuồng cuồng. Loại sâm quý này được phát hiện ở độ cao từ 1.200m – 1.500m trở lên và đạt mật độ cao nhất ở khoảng từ 1.700 – 2.000m dưới tán rừng già trong vùng núi Ngọc Linh. Chúngthường mọc dưới các tán rừng ẩm, nhiều mùn và độ che phủ trên 80%. Cây có tốc độ sinh trưởng khá chậm và thích hợp với nhiệt độ mát mẻ (ban ngày từ 20 – 25 độ C và ban đêm từ 15 – 18 độ C).
Nghiên cứu từ năm 1978 của Bộ Y tế Việt Nam, đây là loại sâm thứ 20 được phát hiện trên thế giới. Theo Viện Nghiên cứu Hàn lâm Khoa học và Công nghệ trên thế giới: Sâm Ngọc Linh là thảo dược quý hiếm, cao hơn cả sâm Triều Tiên và sâm Trung Quốc. Theo GS-TS Trần Công Luận, nguyên Giám đốc Trung tâm Sâm và dược liệu TP.HCM, đến nay đã xác định sâm Ngọc Linh có 104 hợp chất với 84 hợp chất saponin trong các bộ phận của cây như củ, thân, lá. Con số 52 hợp chất đã công bố trước kia tồn tại gần nửa thế kỷ đã không còn phù hợp.
Phần thân, rễ của Sâm Ngọc Linh chứa 26 hợp chất saponin có cấu trúc hóa học đã biết. Và 24 saponin có cấu trúc mới không có trong các loại sâm khác. Trong khi đó – sâm Triều Tiên chỉ có khoảng 25 saponin các loại.
Sâm Ngọc Linh có tác dụng giúp: kháng khuẩn, chống trầm cảm, giảm lo âu, chống oxy hóa, tăng cường chức năng gan, giảm mỡ máu, giảm đường huyết, tăng cường sức đề kháng, phòng chống các loại ung thư.
Trong núi Ngọc Linh, sâm Ngọc Linh bị khai thác gần như quá mức dẫn đến số lượng sâm trong tự nhiên còn rất ít. Hiện nay, bà con vùng dân tộc thiểu số tự nhiên đã tiến hành trồng mới sâm với diện tích lớn nhằm bảo tồn loài cây quý hiếm này. Điều này cũng giúp nâng cao chất lượng cuộc sống, từ đó phát triển kinh tế bền vững và lâu dài cho hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum.
Phân biệt Sâm Ngọc Linh thật và giả
Dưới đây là một số cách phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả, bạn có thể tham khảo:
Mùi vị
Có một câu nói để miêu tả vị của sâm Ngọc Linh thật đó là “tiền khổ, hậu khổ, hậu khổ khổ”. Tức là, khi nếm sâm Ngọc Linh có vị đắng gắt, dư vị ngọt, thanh và không có xơ, dư vị lâu, khi nhai thấy chắc sâm, giòn và càng ăn càng ngọt.
Sâm Ngọc Linh tươi có mùi vị rất khó tả, nó khác hoàn toàn so với sâm giả. Khi ăn sâm Ngọc Linh giả sẽ có vị đắng gắt khó chịu, không có mùi thơm của sâm. Khi nhai thấy rất cứng, dai, xơ, vị ngái và nóng rát ở cổ.
Đặc điểm hình thái
Để phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả, người dùng có thể phân biệt qua đặc điểm hình thái như sau:
| Đặc điểm | Sâm Ngọc Linh thật | Sâm Ngọc Linh giả |
| Lá | Lá nhỏ, mỏng, mềm và mọc ở đỉnh của thân. | Lá to, bề ngang rộng và dày. |
| Lá có dạng lá kép chân vịt và thường có từ 3 đến 5 lá kép. | Bề mặt phía sau của lá có ít lông hơn so với sâm Ngọc Linh thật. | |
| Ở mép lá có răng cưa rất nhỏ và đều. | Mép lá có răng cưa sâu. | |
| Thân rễ và rễ củ | Có các mắt trên thân mọc không thẳng hàng nhau. Các mắt mọc không tròn hẳn và lõm vào thân. | Vỏ củ sâm sần sùi, các mắt hình tròn, lõm và mắt mọc thẳng hàng. |
| Vỏ củ sâm rất mỏng, nhẵn và không xù xì. | ||
| Khi rửa sạch củ có màu vàng nâu hoặc xanh xám. |
| Đặc điểm | Sâm Ngọc Linh thật | Sâm Ngọc Linh giả |
| Cấu trúc đốt mắt | Có nhiều rễ bám, khoảng cách mắt so le nhau và mọc không đều. | Khoảng cách mắt đều và mọc thẳng hàng,. |
| Đặc điểm | Sâm Ngọc Linh thật | Sâm Ngọc Linh giả |
| Khối lượng | Cầm chắc tay, củ tuy bé nhưng rất nặng. | Cầm có cảm giác rỗng bên trong, củ to nhưng rất nhẹ. |
Điều kiện sinh trưởng
Sâm Ngọc Linh là một cây thảo, sống nhiều năm nhờ thân rễ, mọc tập trung thành từng đám hoặc từng vùng nhỏ. Bề mặt vỏ củ sâm Ngọc Linh xù xì, xấu xí, thô ráp do trong điều kiện sinh trưởng hoàn toàn tự nhiên. Trong khi đó, sâm giả lớp vỏ ngoài có độ bóng mượt, ít sần sùi.
Qua kiểm định hợp chất
Cách chính xác nhất để biết sâm Ngọc Linh thật hay giả là dựa vào kiểm định hợp chất. Người dùng phải đem mẫu dược liệu tới các trung tâm uy tín, có khả năng kiểm định chuyên sâu thì mới có thể xác định được hợp chất đặc trưng để nhận định chính xác sâm Ngọc Linh thật.
Cụ thể, việc xác định sẽ dựa vào các phản ứng hoá học đặc trưng để định tính hợp chất Saponin có trong sâm. Sau đó tiến hành xác định từng loại Saponin thông qua phương pháp định tính Saponin toàn phần bằng Thin Layer Chromatography (Sắc ký lớp mỏng). Từ đó mới đưa ra được kết luận rằng mẫu dược liệu có phải sâm Ngọc Linh thật hay không.
Nếu trong kết quả kiểm tra, mẫu thử có đầy đủ các hợp chất Ginsenoside loại Rg1, Rb1 với tỷ lệ nằm trong khoảng tham chiếu. Đặc biệt là có tồn tại hợp chất Majonoside R2 thì mẫu thử chính là sâm Ngọc Linh thật.
Các loại sâm Ngọc Linh giả thường cũng chứa các hợp chất Ginsenoside loại Rg1, Rb1 nhưng hàm lượng sẽ ít hơn và hoàn toàn không chứa hợp chất Majonoside R2 (MR2).
Giá cả
Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng có thể phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả qua giá cả. Nếu người bán báo giá rẻ thì hãy nghi ngờ và xác minh lại trước khi mua để tránh tiền mất tật mang. Bởi sâm Ngọc Linh rừng khá hiếm nên giá sẽ cao gấp 2 đến 3 lần sâm trồng loại cùng trọng lượng.
Video phân biệt của chuyên gia
Các phương thức làm giả Sâm Ngọc Linh
Sâm Ngọc Linh thường được làm giả bằng các loại dược liệu khác như:
Tam thất hoang
Tam thất hoang hay còn gọi là Sâm Vũ Diệp thường phân bố nhiều ở phía Bắc ở Việt Nam, đặc biệt ở Lào Cao và Nam Trung Quốc. Khi thái lát bạn sẽ thấy tiết nhựa ở vết cắt, lõi màu trắng. Vị rất đắng, có mùi hăng không có hậu ngọt và rất ngái. Nhai thấy xơ, xốp và ngứa ở họng.
Sâm Lai Châu
Sâm Lai Châu là loại sâm đặc hữu, phân bố hẹp trên dãy núi Pu Si Lung và giáp ranh, huyện Mường Tè (Pa Vệ Sử, Ka Lăng, Thu Lũm, Tá Bạ) giáp biên với Trung Quốc. Ở tỉnh Vân Nam, Trung Quốc cũng trồng rất nhiều loại sâm này.
Thương lái thường mua sâm được trồng bên Trung Quốc về để làm giả sâm Ngọc Linh. Sâm Lai Châu cũng có vị đắng, sau đó có hậu ngọt. Tuy nhiên, không đắng và thơm như sâm Ngọc Linh. Điều này khiến nhiều người dùng sâm rất khó để phân biệt.
Ngoài ra còn một số loại như củ tam thất, điền trúc, củ đan thạch thường bị dùng làm giả sâm Ngọc Linh vì có ngoại hình khá tương đồng.
Việc sử dụng sâm Ngọc Linh giả không mang lại lợi ích sức khỏe mà còn có thể gây ngộ độc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến gan, thận và hệ tiêu hóa. Các chất hóa học hoặc dược liệu không rõ nguồn gốc có trong sâm giả có thể gây ra các phản ứng phụ nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng người dùng. Để bảo vệ sức khỏe, người tiêu dùng nên mua sâm Ngọc Linh từ các nguồn uy tín và có giấy chứng nhận chất lượng rõ ràng.
