Tổ ong vò vẽ từ lâu đã được dân gian sử dụng trong một số bài thuốc nhờ chứa nhiều dưỡng chất quý. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, bạn cần hiểu rõ cách dùng và những lưu ý quan trọng khi sử dụng.
Mục lục
Thành phần trong tổ ong vò vẽ
Theo các tài liệu dược liệu, tổ ong vò vẽ (ong bò vẽ, ong bắp cày, ong đất…) chứa nhiều dưỡng chất quan trọng như protein, lipid, axit amin, vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt, ấu trùng ong vò vẽ có hàm lượng đạm (protein) chiếm trên 50% khối lượng khô – cao hơn cả nhiều loại thịt và đậu nành. Ngoài ra, thành phần lipid chiếm khoảng 22%, đa dạng các axit béo có lợi, cùng với vitamin B₂ khoảng 2,20 mg/100g, góp phần bổ sung dinh dưỡng và tăng cường thể lực (Nguồn: Researchgate.net).
Bên cạnh giá trị dinh dưỡng, nọc ong vò vẽ cũng được khoa học ghi nhận chứa nhiều hoạt chất sinh học như phospholipase A₂, melittin, apamin, histamine, dopamine, serotonin… Một số nghiên cứu quốc tế cho thấy melittin có khả năng tiêu diệt tế bào ung thư bằng cách phá hủy màng tế bào, mở ra tiềm năng ứng dụng trong y học hiện đại (Nguồn: Dantri.com.vn). Tuy nhiên, đây cũng là thành phần độc tính cao, có thể gây dị ứng, sưng đau, thậm chí nguy hiểm nếu dùng sai cách.
Phần vỏ tổ ong vò vẽ chủ yếu được tạo thành từ các chất lấy từ môi trường như carbon, oxygen, nitrogen, cùng các khoáng chất như canxi, magie, sắt… Vỏ tổ thường ít được dùng trong y học vì không chứa hoạt chất dược lý đáng kể, mà chủ yếu giữ vai trò bảo vệ ấu trùng.
Tổ ong vò vẽ là nguồn dược liệu giàu giá trị sinh học: ấu trùng bổ dưỡng, nọc ong có hoạt chất trị liệu nhưng cần thận trọng khi sử dụng. Đây là cơ sở để tổ ong vò vẽ được ứng dụng trong y học cổ truyền cũng như nghiên cứu y học hiện đại.
Tác dụng của tổ ong vò vẽ theo y học cổ truyền
Trong y học cổ truyền, tổ ong vò vẽ từ lâu đã được sử dụng như một vị thuốc quý có nhiều công dụng trị bệnh và bồi bổ cơ thể. Theo sách Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS. Đỗ Tất Lợi, ấu trùng và tổ ong thường được chế biến để làm thuốc, có tác dụng bổ dưỡng, tăng cường sức khỏe và hỗ trợ phục hồi thể lực cho người mới ốm dậy, người suy nhược, gầy yếu. Thành phần giàu protein, lipid, vitamin và khoáng chất giúp cơ thể dễ hấp thu, từ đó cải thiện tình trạng mệt mỏi, chán ăn.
Ngoài giá trị bổ dưỡng, tổ ong vò vẽ còn được dân gian sử dụng để thanh nhiệt, giải độc và tiêu viêm. Tính mát của dược liệu này có thể giúp làm dịu các triệu chứng nóng trong, mụn nhọt, lở loét hoặc sưng viêm. Một số bài thuốc cổ truyền còn ghi nhận tổ ong vò vẽ có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm họng, ho lâu ngày, cảm mạo nhờ khả năng kháng khuẩn và giảm viêm tự nhiên.
Đặc biệt, nọc của ong vò vẽ chứa nhiều hoạt chất sinh học như melittin, phospholipase A₂, apamin… vốn được y học hiện đại quan tâm nghiên cứu do có tác dụng giảm đau, kháng viêm, chống co thắt. Trong Đông y, phần nọc này cũng được ứng dụng gián tiếp qua các bài thuốc ngâm rượu hoặc xoa bóp ngoài da nhằm giảm đau nhức xương khớp, tê mỏi tay chân. Tuy nhiên, do nọc ong có độc tính cao nên người xưa luôn nhấn mạnh cần chế biến đúng cách và dùng liều lượng thận trọng.
Một số bài thuốc dân gian từ tổ ong vò vẽ
Trong y học dân gian, tổ ong vò vẽ được chế biến thành nhiều bài thuốc khác nhau nhằm hỗ trợ điều trị bệnh và bồi bổ sức khỏe. Một số cách dùng phổ biến có thể kể đến:
Chữa viêm họng, ho lâu ngày
Công dụng: Nhờ chứa các hoạt chất kháng khuẩn và tiêu viêm, bài thuốc này giúp làm dịu cổ họng, giảm ho, long đờm và cải thiện viêm họng.
Cách làm: Lấy tổ ong vò vẽ đã bỏ sạch ong non, sao vàng trên lửa nhỏ cho khô giòn, sau đó tán thành bột mịn.
Cách sử dụng:
- Ngậm trực tiếp một ít bột trong miệng, nuốt từ từ để thuốc thấm vào họng.
- Hoặc hãm khoảng 5 – 10 g bột với nước sôi, để ấm rồi uống từng ngụm nhỏ.
Liều lượng: Mỗi ngày dùng 1 – 2 lần, kéo dài 3 – 5 ngày tùy mức độ.
Hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp
Công dụng: Nhờ đặc tính giảm viêm, rượu ngâm tổ ong vò vẽ được dân gian tin rằng có thể giúp giảm đau nhức, tê mỏi tay chân, hỗ trợ lưu thông khí huyết và cải thiện tình trạng thoái hóa khớp.
Cách làm: Cho cả tổ ong vò vẽ (có thể giữ cả ấu trùng bên trong) vào bình thủy tinh, đổ rượu trắng 40 – 45 độ ngập tổ ong. Đậy kín, ngâm trong khoảng 30 – 45 ngày.
Cách sử dụng:
- Uống: Mỗi ngày dùng 1 – 2 chén nhỏ (20 – 30 ml) trong bữa ăn.
- Xoa bóp: Lấy rượu ngâm xoa bóp trực tiếp lên vùng khớp đau nhức, ngày 1 – 2 lần.
Lưu ý: Không uống quá liều, tránh cho người có bệnh gan, dạ dày hoặc huyết áp cao.
Bồi bổ cơ thể, kích thích tiêu hóa
Công dụng: Nhộng ong chứa nhiều protein, chất béo và vitamin, giúp tăng cường thể lực, phục hồi sức khỏe, kích thích tiêu hóa và cải thiện tình trạng chán ăn, suy nhược.
Cách làm: Lấy ấu trùng ong vò vẽ trong tổ, rửa sạch, chế biến thành món ăn như xào rau, nấu cháo hoặc hấp cách thủy.
Cách sử dụng: Ăn trực tiếp trong bữa cơm gia đình, có thể dùng 10 – 15 con ấu trùng/lần, 1 – 2 lần/tuần.
Lưu ý: Chỉ nên dùng lượng vừa phải, tránh ăn sống để phòng ngừa nhiễm khuẩn hoặc dị ứng.
Hỗ trợ tiêu viêm, làm lành vết thương ngoài da
Công dụng: Theo kinh nghiệm dân gian, bột tổ ong giúp hạn chế viêm nhiễm, tiêu sưng và thúc đẩy quá trình liền sẹo.
Cách làm: Lấy tổ ong vò vẽ, loại bỏ ấu trùng, đem sao vàng cho khô rồi tán thành bột mịn.
Cách sử dụng: Rắc trực tiếp một lớp mỏng bột lên vùng da bị mụn nhọt hoặc vết thương hở nhỏ. Có thể băng gạc nhẹ để giữ thuốc.
Liều lượng: Thay thuốc 1 – 2 lần/ngày đến khi vết thương khô và se lại.
Lưu ý: Không dùng cho vết thương lớn hoặc nhiễm trùng nặng, cần đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu bất thường.
Lưu ý khi sử dụng tổ ong vò vẽ
Mặc dù tổ ong vò vẽ được dân gian truyền lại có thể dùng làm thuốc, nhưng nếu sử dụng sai cách có thể gây hại cho sức khỏe. Vì vậy, bạn cần đặc biệt lưu ý:
- Một số người có cơ địa nhạy cảm dễ bị nổi mẩn, sưng, khó thở hoặc ngộ độc khi dùng.
- Không dùng cho phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ và người có cơ địa dị ứng vì dễ gây phản ứng nguy hiểm.
- Tuyệt đối không tự ý lấy tổ ong vò vẽ ngoài tự nhiên. Ong vò vẽ có tập tính hung dữ, dễ tấn công gây nguy hiểm đến tính mạng.
- Tổ ong vò vẽ chỉ nên xem như bài thuốc dân gian hỗ trợ, không có giá trị thay thế thuốc chữa bệnh do bác sĩ kê.
- Tổ ong phải được sao vàng, loại bỏ ấu trùng, tạp chất, tránh nấm mốc và độc tố.
- Không tự ý dùng liều cao hoặc kéo dài vì có thể gây tổn thương gan, thận và rối loạn tiêu hóa.
- Tham khảo ý kiến thầy thuốc hoặc bác sĩ y học cổ truyền trước khi áp dụng để đảm bảo an toàn và phù hợp với tình trạng sức khỏe.
- Ngưng sử dụng ngay nếu có triệu chứng bất thường như ngứa ngáy, buồn nôn, khó thở, và đến cơ sở y tế gần nhất để xử lý kịp thời.
Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu hơn về công dụng và cách dùng tổ ong vò vẽ. Hãy tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi áp dụng để bảo vệ sức khỏe một cách an toàn và hiệu quả.
