Tháng 7-2011, có ba trẻ em ở Đắk Lắk vì ăn quả rừng mà tử vong. Báo chí cũng từng thông tin có du khách lên núi khám phá rừng nguyên sinh đã thử nhấm nháp trái mã tiền vì ngỡ là cam rừng dẫn đến ngộ độc suýt chết.
Ở nhiều địa phương nhất là các vùng rừng núi rẻo cao, người dân thường sử dụng một số cây thuốc theo kinh nghiệm riêng, đôi khi không qua kiểm nghiệm hoặc thử độc tính. Có những cây cỏ được xếp vào danh mục thuốc độc, đã bị loại bỏ nhưng chính quyền địa phương không nhắc nhở hoặc cấm sử dụng, để xảy ra những trường hợp tử vong do ăn nhầm cây hoặc trái có độc tính.
Ngoài ra, còn một số cây, trái phổ biến khác, vẫn còn được dùng trong các bài thuốc dân gian và đã gây ra những vụ ngộ độc thực phẩm chết người mà không phải ai cũng biết để cảnh giác. Chúng chính là:
Cây vòi voi
Cây vòi voi (Heliotropium indicum L.), có chứa alcaloid pyrrolizidine trước đây vẫn dùng điều trị phong thấp, đau nhức, mụn nhọt.
Người ta tình cờ phát hiện độc tính của chúng khi theo dõi tình trạng cừu chết hàng loạt ở Úc sau khi ăn loại lá cây này. Alcaloid hủy hoại tế bào gan, có thể gây ung thư gan. Do vậy khi sử dụng dược liệu này thường được khuyến cáo sử dụng đúng liều lượng và chỉ sử dụng khi có chỉ định của thầy thuốc.
Hạt thầu dầu
Hạt thầu dầu (Ricinus communis, họ Thầu dầu), dân gian hay dùng làm thuốc tẩy xổ, trong hạt có kèm độc tố ricin rất độc. Chỉ cần 5 – 6 hạt là có thể khiến một bé nhỏ tử vong, 9 – 10 hạt đủ giết một người lớn. Cây lại được trồng nhiều ở nơi công cộng, vệ đường, rất vừa tầm tay trẻ con nên cần chú ý quan tâm.
Hạt cam thảo dây
Cam thảo dây (Abrus precatorius, họ đậu), dây lá như lá me, quả giống quả đậu nhưng bên trong mang những hạt có màu đỏ – đen rất đẹp, dễ thu hút trẻ con, có chứa abrin cũng là độc tố gây chết người dù chỉ nhai vài hạt.
Cây trúc đào
Trúc đào (Nerium oleander), hay được trồng làm cảnh, rất đẹp nhưng trong lá lại chứa một hoạt chất có tác động trên tim. Chất nhựa trong lá trúc đào có thể làm loét giác mạc, kích ứng da, ăn vào sẽ gây nôn mửa, yếu cơ, loạn nhịp tim, nhĩ thất phân ly và tử vong.
Lá ngón
Lá ngón còn gọi là cây rút ruột (Gelsemium elegans), nếu nhầm với dây đau xương (được dùng làm thuốc bổ gân cốt) thì có thể khiến người bệnh mất mạng.
Nên nhớ không có ranh giới giữa thức ăn, thuốc và chất độc. Sự khác biệt giữa chúng chỉ ở liều lượng và cách dùng. Vì vậy cần cảnh giác người dân địa phương nhắc nhở con em mình không ăn những loại quả lạ để tránh hậu quả đáng tiếc.
Trong trường hợp ngộ độc, khi thấy những triệu chứng khó chịu có thể cho uống sữa hoặc nước sắc cam thảo bắc, hoặc những loại nước sắc từ các cây cỏ có nhiều chất chát (tannin) để làm kết tủa chất độc, không cho ngấm vào máu, sau đó tìm cách cho nạn nhân nôn ra để loại độc chất.
Theo SGTT/ DS Lê Kim Phụng (Nguyên giảng viên Trường ĐH Y Dược TPHCM)
