Củ ráy được biết đến là dược liệu trong các bài thuốc để chữa bệnh. Thế nhưng không phải ai cũng biết củ ráy cũng có thể chữa ho mà hiệu quả mang lại rất tốt. Dưới đây chúng tôi sẽ bật mí cho bạn cách sử dụng củ ráy chữa ho hiệu quả, an toàn tại nhà.
Mục lục
Công dụng của củ ráy chữa ho
Cây ráy còn có tên khác như chóc gai, hải vu, dã vu, cây cừa, sơn thục gai, cây móp (ở Nam Bộ) và tên khoa học là Lasia spinosa Thwaites thuộc họ Ráy (Araceae). Đây là một loại cây mọc tự nhiên ở nhiều vùng đất ẩm ướt, như ruộng nước, ven ao, bờ suối, kênh rạch,…
Củ ráy được thu hái vào mùa đông, sau đó được rửa sạch và phơi khô. Người bệnh có thể cắt thành lát mỏng trước khi phơi khô. Củ ráy thuộc tính hàn và chứa nhiều độc tố, vì thế, người bệnh nên chế biến kĩ càng để tránh bị ngứa rát cổ họng và khoang miệng.
Theo Đông y, củ ráy có vị cay, tính hàn, mang công dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, giảm sưng và làm dịu niêm mạc họng. Những đặc tính này giúp làm mát cơ thể, giảm nóng trong – một nguyên nhân gây kích ứng cổ họng và dẫn đến ho.
Theo kinh nghiệm dân gian, củ ráy được dùng trong các bài thuốc giảm ho khan, ho có đờm, viêm họng hoặc ho do cảm lạnh. Khi được chế biến đúng cách (nấu chín, hấp hoặc nướng), củ ráy giúp long đờm, làm thông đường thở và giảm tình trạng đau rát họng.
Bên cạnh đó, trong y học hiện đại cho biết thành phần của củ ráy có chứa hoạt chất saponin có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn rất tốt. Chúng có khả năng làm sạch đường hô hấp bằng cách kích thích tiết dịch làm ẩm và loại bỏ đờm ở phế quản, từ đó giúp giảm ho hiệu quả. Bên cạnh đó, các chất chống oxy hóa như polyphenol và polyphenol giúp ngăn cặn các gốc tự do làm tổn thương tế bào, cải thiện hệ miễn dịch, tăng sức đề kháng để cơ thể chống lại các tác nhân gây ho và hen suyễn.
Củ ráy thường được sử dụng để chữa trị một số bệnh như ho, ho gà, đau họng, viêm amygdale, viêm phế quản, viêm phù thũng, tê thấp, tiêu viêm, đau nhức xương khớp, chữa gout và các di chứng do sốt rét.
Củ ráy không phải là “thuốc đặc trị ho”, nhưng nếu được chế biến đúng cách và sử dụng hợp lý, đây là một bài thuốc hỗ trợ an toàn, tiết kiệm và mang lại hiệu quả tốt cho những cơn ho nhẹ, ho do cảm hoặc viêm họng thông thường. Trong phần tiếp theo đây chúng tôi sẽ giới thiệu đến bạn những cách dùng củ ráy chữa ho tại nhà.
Xem thêm: Cách dùng củ ráy chữa gout hiệu quả
Mẹo chữa ho tại nhà từ củ ráy
Trong dân gian, củ ráy được xem là một vị thuốc quý giúp giảm ho, tiêu đờm, làm dịu cổ họng nếu biết chế biến đúng cách. Tuy nhiên, do củ ráy có chứa tinh thể oxalat dễ gây ngứa, khâu sơ chế là bước quan trọng nhất để đảm bảo an toàn và giữ nguyên công dụng trị ho.
Dưới đây là 6 cách dùng phổ biến, được nhiều người áp dụng để giảm ho hiệu quả:
1. Nước sắc củ ráy khô
Với những người thường xuyên bị ho khan, ho có đờm hoặc rát cổ họng, nước sắc từ củ ráy là một bài thuốc dân gian đơn giản nhưng mang lại hiệu quả rõ rệt. Khi uống, người bệnh thường cảm nhận được cổ họng dịu lại, giảm đau rát và dễ thở hơn.
Cách thực hiện:
- Củ ráy làm sạch vỏ, rửa sạch ( Lưu ý phải đeo bao tay khi chế biến để tránh ngứa rát).
- Thái mỏng củ ráy thành từng lát khoảng 0.5 – 1 cm.
- Sao vàng hạ thổ củ ráy trên bếp cho đến khi co khô lại.
- Lấy một lượng vừa đủ củ ráy đã sao khô (1 nắm tay) cho vào ấm sắc thuốc với 6 chén nước (khoảng 1,5 lít nước lọc).
- Sắc thuốc cho đến khi còn lại 3 chén (750 ml) là hoàn thành.
- Chia thuốc thành nhiều lần uống trong ngày (2–3 lần/ngày).
- Duy trì 3–5 ngày sẽ cảm nhận rõ cổ họng bớt đau rát, ho giảm và dễ chịu hơn.
Củ ráy sau khi sao vàng hạ thổ sẽ bớt độc tính, giữ lại tinh chất có tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, long đờm, giảm ho hiệu quả. Đây là bài thuốc phù hợp cho người bị ho dai dẳng, ho khan kéo dài hoặc ho do viêm họng nhẹ.
2. Củ ráy hấp mật ong
Mật ong có đặc tính kháng khuẩn, làm dịu và phục hồi niêm mạc họng, kết hợp với củ ráy giúp long đờm, giảm ho khan, giảm rát họng và hỗ trợ tiêu viêm rất hiệu quả.
Nguyên liệu: 1 củ ráy tươi nhỏ, 2–3 thìa mật ong nguyên chất, nước muối loãng.
Cách sơ chế:
- Gọt sạch vỏ củ ráy, cắt thành lát mỏng.
- Ngâm vào nước muối loãng khoảng 10–15 phút để loại bỏ bớt chất gây ngứa, sau đó rửa lại bằng nước sạch.
Cách thực hiện:
- Củ ráy đem gọt sạch vỏ, thái lát mỏng rồi ngâm vào nước muối loãng khoảng 10–15 phút để loại bỏ bớt chất gây ngứa, sau đó rửa lại bằng nước sạch.
- Cho củ ráy đã sơ chế vào chén, đổ mật ong lên trên.
- Hấp cách thủy trong 20 phút cho đến khi củ ráy mềm và thấm mật ong.
- Chắt lấy phần nước, để ấm rồi uống từng ngụm nhỏ.
- Có thể ăn kèm vài lát củ ráy đã hấp để làm dịu cổ họng.
- Uống 2 lần/ngày vào buổi sáng và tối, liên tục 3–5 ngày.
3. Củ ráy nấu với gừng và cam thảo
Củ ráy giúp tiêu viêm, long đờm, giảm nghẹt họng, gừng có tính ấm, giúp tán hàn, làm ấm đường hô hấp, còn cam thảo có tác dụng giảm viêm, kháng khuẩn, làm dịu cổ họng. Khi kết hợp chúng lại với nhau sẽ tạo nên bài thuốc giúp giảm ho có đờm, ho lâu ngày hoặc ho do cảm lạnh rất hiệu quả, đặc biệt phù hợp với người lớn tuổi.
Nguyên liệu: 1 củ ráy tươi (đã gọt vỏ, rửa sạch), 3 lát gừng tươi, 2–3g cam thảo (có thể mua ở tiệm thuốc Bắc), 500ml nước lọc.
Cách thực hiện:
- Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, đun sôi nhỏ lửa trong 15–20 phút.
- Lọc lấy nước, chia thành 2 phần uống trong ngày.
- Uống khi nước còn ấm để đạt hiệu quả tốt nhất.
- Duy trì 3–4 ngày, có thể kết hợp xông hơi bằng nước gừng để tăng hiệu quả làm ấm phổi.
4. Củ ráy kết hợp lá dâu và hạt cải
Nếu bạn muốn tăng hiệu quả trị ho, có thể kết hợp củ ráy với lá dâu và hạt cải củ – những vị thuốc dân gian quen thuộc trong điều trị ho và viêm họng.
Công dụng:
- Củ ráy giúp thanh nhiệt, tiêu viêm, long đờm.
- Lá dâu tằm có tác dụng làm mát phổi, giảm ho, hạ sốt nhẹ.
- Hạt cải củ giúp làm ấm cơ thể, tan đờm, giảm nghẹt họng.
Sự kết hợp này tạo thành bài thuốc vừa làm dịu cổ họng, vừa cải thiện ho khan, ho có đờm, đồng thời giúp tăng sức đề kháng cho đường hô hấp.
Người bệnh có thể thực hiện tại nhà với cách làm như sau:
- Chuẩn bị: 12g củ ráy gai, 20g lá dâu, 12g hạt cải củ
- Rửa sạch các dược liệu rồi đem sắc lấy thuốc.
- Đun nhỏ lửa cho đến khi thuốc sôi rồi chắt lấy thuốc để uống.
- Duy trì uống hàng ngày từ 2 – 3 lần, mỗi ngày một thang thuốc.
5. Củ ráy nướng
Khi được nướng chín, củ ráy giảm tính hàn và độc tố, đồng thời giúp làm ấm phổi, dịu họng, giảm ho kéo dài hoặc ho do thời tiết lạnh. Ngoài ra, cách này còn giúp cổ họng dễ chịu, bớt khô rát.
Nguyên liệu: 1 củ ráy tươi, rửa sạch, để ráo nước.
Cách thực hiện:
- Nướng củ ráy trực tiếp trên than hồng hoặc trong lò nướng cho đến khi vỏ ngoài cháy xém và tỏa mùi thơm.
- Gọt bỏ lớp vỏ cháy, giã nát phần ruột củ ráy, vắt lấy nước cốt.
- Pha nước cốt này với ½ ly nước ấm, có thể thêm 1 thìa mật ong cho dễ uống.
- Uống 1–2 lần/ngày, tốt nhất vào buổi sáng sớm hoặc trước khi ngủ.
6. Củ ráy chưng đường phèn
Đường phèn có tác dụng làm mát, giảm khô rát, hỗ trợ long đờm, kết hợp với củ ráy giúp giảm cơn ho nhẹ, làm dịu cảm giác ngứa cổ và sưng họng. Bài thuốc này đặc biệt phù hợp cho người lớn tuổi hoặc người có cơ địa yếu, không chịu được vị cay, lạnh của củ ráy.
Nguyên liệu: 1 củ ráy tươi đã sơ chế sạch sẽ, 2–3 viên đường phèn, ½ chén nước lọc.
Cách thực hiện:
- Thái lát mỏng củ ráy, cho vào chén cùng đường phèn và nước lọc.
- Hấp cách thủy trong 15–20 phút cho đến khi đường tan và củ ráy chín mềm.
- Uống phần nước chưng khi còn ấm, có thể ngậm thêm vài lát củ ráy để làm dịu họng.
Lưu ý khi sử dụng củ ráy chữa bệnh
Mặc dù củ ráy là một dược liệu được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau, nhưng để đạt hiệu quả tốt nhất và an toàn khi dùng thuốc, người bệnh cần lưu ý những điều sau đây:
- Chất canxi oxalat có trong củ ráy có thể gây kích ứng da, ngứa và đau. Vì vậy, khi chế biến hoặc sử dụng củ ráy tươi, cần đeo bao tay để tránh tiếp xúc trực tiếp với nó.
- Canxi oxalat là chất dễ phân hủy khi được phơi khô hoặc nấu chín. Để bảo quản lâu dài và an toàn, người bệnh nên chế biến củ ráy chín kỹ trước khi sử dụng.
- Củ ráy có tính hàn, vị nhạt, vì thế mà không nên sử dụng cho những người có sức khỏe yếu hoặc có cơ địa lạnh.
- Phương pháp dùng củ ráy chữa ho là một phương pháp đơn giản và phổ biến trong dân gian. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả trong việc chữa bệnh, cần kiên nhẫn vì tác dụng sẽ chậm hơn so với các phương pháp khác.
- Các phương pháp chữa bệnh bằng củ ráy thường chỉ hiệu quả đối với các trường hợp bệnh nhẹ hoặc giai đoạn đầu, và ít có tác dụng khi bệnh đã trở nặng.
- Mỗi người có thể có phản ứng khác nhau với củ ráy tùy theo cơ địa. Do đó, bệnh nhân cần theo dõi cẩn thận khi sử dụng thuốc từ củ ráy.
- Nếu có bất kỳ biểu hiện kích ứng hoặc không khỏi sau thời gian sử dụng, cần đến bệnh viện để được điều trị tốt nhất.
Không nên ăn củ ráy tươi trực tiếp chưa qua chế biến kỹ, vì nó có thể gây rát miệng và cổ họng. - Đã xảy ra trường hợp ngộ độc khi nhầm cây ráy với cây dọc mùng và cây khoai nước. Vì vậy, khi tìm kiếm củ ráy tươi, cần phân biệt cẩn thận vì củ ráy có diện mạo khá giống với hai loại cây trên.
Củ ráy là vị thuốc dân gian có thể hỗ trợ giảm ho, long đờm, làm dịu cổ họng nếu được sử dụng đúng cách và đúng liều lượng. Tuy nhiên, do đặc tính ngứa và độc nhẹ, người dùng tuyệt đối không nên dùng sống hoặc quá liều. Khi dùng đúng cách, kết hợp nghỉ ngơi, giữ ấm cơ thể và uống đủ nước, người bệnh sẽ thấy cổ họng dễ chịu hơn, ho giảm nhanh và sức khỏe cải thiện rõ rệt.
Đọc thêm: Dùng củ ráy đánh cảm có được không?
