Chó đẻ răng cưa là một loài cây mọc hoang dễ tìm thấy tại nhiều nơi trên khắp nước ta. Đây được xem là một vị thuốc dân gian dễ tìm cực kì tốt cho sức khỏe và có rất nhiều tác dụng quý. Cây chó đẻ có nhiều công dụng nhưng đáng chú ý nhất là giải độc, mát gan và tiêu mỡ máu. Cây có sức sống mạnh mẽ, ta thường thấy chúng mọc chen chúc chung với cỏ, thậm chí cả những nơi mà cỏ không sống được như kẽ nứt lề đường. Nhưng chúng có nhiều loại khác nhau nên chúng ta sử dụng cần thật chú ý để không bị nhầm lẫn và gây tác dụng không mong muốn.
Diệp hạ châu đắng- cây chó đẻ
Mục lục
Diệp hạ châu đắng- cây chó đẻ
Mô tả nhận dạng diệp hạ châu đắng – cây chó đẻ thân xanh
Diệp hạ châu đắng- cây chó đẻ có tác dụng giải độc, điều trị các bệnh về gan, tăng cường chức năng gan, giảm mỡ máu, giảm đường huyết và một loạt tác dụng rất tốt thường có những đặc điểm dưới đây:
- Diệp hạ châu đắng- cây chó đẻ là cây thảo, sống hàng năm (có thể sống nhiều năm), cao 20 – 30 cm, có thể đến 60 – 70 cm. Thân nhẵn, thường có màu xanh, đỏ.
- Lá mọc so le, hình bầu dục, xếp xít nhau thành hai dãy như một lá kép hình lông chim, mặt trên xanh lục nhạt, mặt dưới màu xám nhạt, dài 1 – 1,5 cm, rộng 3 – 4 mm, cuống lá rất ngắn.
- Hoa mọc ở kẽ lá, có cuống ngắn, đơn tính cùng gốc; hoa đực ở đầu cành có 6 lá dài, 3 nhị, chỉ nhị ngắn, hoa cái ở cuối cành, 6 lá dài, bầu hình trứng.
- Quả nang, hình cầu, hơi dẹt, mọc rủ xuống ở dưới lá, có khía mờ và có gai; hạt hình 3 cạnh.
- Toàn thân có màu xanh tươi, cành ngắn, rất ít phân nhánh, phiến lá có màu xanh nhạt, ngắn và mỏng hơn cây chó đẻ thân đỏ. Khi nhai có vị đắng nên trong đông y được gọi là cây diệp hạ châu đắng. Đây là loài có dược tính mạnh nhất, khi nói về cây chó đẻ hay diệp hạ châu thì mọi người hầu như ám chỉ đến loài này.
- Mùa hoa: tháng 4 – 6. Mùa quả: tháng 7 – 9.
Xem thêm: Hình ảnh nhận dạng diệp hạ châu đắng- cây chó đẻ
Thành phần hóa học
Có các thành phần flavonoid, alcaloid phyllanthin và các hợp chất hypophyllanthin, niranthin, phylteralin với thành phần hóa học chính phyllanthin.
Tác dụng dược lý:
Cây diệp hạ châu đắng có vị hơi đắng, tính mát, có tác dụng tiêu độc, sát trùng, tán ứ, thông huyết, điều kinh, lợi tiểu, thông sữa…
Tác dụng của cây diệp hạ châu đắng- cây chó đẻ
- Cây chó đẻ có tác dụng điều trị viêm gan.
- Có tác dụng trên hệ miễn dịch
- Có tác dụng giải độc.
- Điều trị các bệnh về đường tiêu hóa.
- Bệnh đường hô hấp
- Tác dụng giảm đau.
- Tác dụng lợi tiểu.
- Điều trị tiểu đường.
Thân, lá, quả cây chó đẻ răng cưa
Xem thêm: Cây chó đẻ và những tác dụng không ngờ
Diệp hạ châu ngọt- cây chó đẻ thân đỏ
Mô tả nhận dạng diệp hạ châu ngọt- cây chó đẻ thân đỏ
- Thân có màu hanh đỏ
- Màu đỏ thường đậm hơn nơi gốc cành
- Phân nhánh rất nhiều
- Phiến lá có màu xanh hơi đậm
- Lá dài và dầy hơn cây chó đẻ thân xanh.
- Khi nhai có vị ngọt nên trong đông y được gọi là cây diệp hạ châu ngọt.
- Khác với điều một số người thường nghĩ, cây chó đẻ thân đỏ vẫn được khai thác trong tự nhiên để làm thuốc nhưng có lẽ dược tính không mạnh bằng cây chó đẻ thân xanh nên không được trồng đại trà.
Diệp hạ châu ngọt- cây chó đẻ thân đỏ
Thành phần hóa học:
Diệp hạ châu ngọt hay còn gọi là diệp hạ châu tím (do màu sắc thân cây). Diệp hạ châu ngọt có vị ngọt hơn, vẫn có tính mát thanh nhiệt nhưng điều đặc biệt nằm trong thành phần của nó. Đó là acid phenolic và flavonoid giúp diệt khuẩn và diệt nấm hiệu quả. Coderacin là một thành phần khác bảo vệ mắt khỏi tổn thương khi nhỏ mắt hoặc tra mắt với loại có thành phần từ diệp hạ châu tím.
Tác dụng dược lý:
Diệp hạ châu thân tím (Phyllanthus urinaria L.) với vị ngọt, hơi đắng, tính mát có tác dụng lợi tiểu, tiêu độc, sát trùng, tán ứ, thông huyết, điều kinh, thanh can, sáng mắt, làm se và hạ nhiệt.
Tác dụng chữa bệnh:
Người ta cũng nhận thấy tác dụng của cây thuốc diệp hà châu là diệt khuẩn và diệt nấm rõ rệt của acid phenolic và flavonoid trong diệp hạ châu thân tím. Coderacin phân lập được từ cây dùng chế thuốc nhỏ mắt và thuốc mỡ tra mắt, do khả năng tiêu diệt một số vi khuẩn, nấm gây bệnh ở mắt
Diệp hạ châu Phyllanthus sp
- Diệp hạ châu Phyllanthus sp có màu xanh đậm,
- á rời rạcm màu đậm
- phiến lá hẹp
- chóp nhọn hơn so với hai loài trên.
- Loài này không được dùng làm thuốc
Diệp hạ châu Phyllanthus sp
Lưu ý:
Một số cá thể chó đẻ thân đỏ lại hầu như không có màu đỏ (mất đỏ). Những cây như thế này thường xuất hiện vào mùa mưa hay ở những vùng có nhiều nước, có lẽ cây lớn quá nhanh không tích đủ chất sắt hoặc vùng đất nghèo chất sắt.
Trên mạng có rất nhiều hình cây Phyllanthus urinaria “mất đỏ” được dùng minh họa cho cây chó đẻ thân xanh Phyllanthus niruri. Đây là một lỗi khá phổ biến, bởi vậy chúng ta không nên hoàn toàn dựa vào màu đỏ để phân biệt các loài diệp hạ châu (mà phải dựa vào dạng lá).
Sự nhầm lẫn giữa tên khoa học của hai loài này với nhau nhưng không gây ra tác hại gì. Khi khác thác cây dược liệu, chúng ta cần lưu tâm đến vấn đề này để chọn đúng loại cây chó đẻ có dược tính mạnh nhất, tức chó đẻ thân xanh.
Một số hình ảnh cây diệp hạ châu đắng- chó đẻ răng cưa thân xanh
Diệp hạ châu đắng- chó đẻ răng cưa thân xanh nhìn từ trên
Diệp hạ châu đắng- chó đẻ răng cưa thân xanh nhìn ngang
Lá và nụ hoa diệp hạ chây đắng- chó đẻ răng cưa thân xanh
Tổng hợp hoa, lá, nụ, quả diệp hạ châu đắng- chó đẻ răng cưa thân xanh
Một số bài thuốc dùng cây chó đẻ
Chữa viêm gan cấp hoặc mãn đang ở mức độ nhẹ hoặc vừa, đã qua xét nghiệm HbsAg (+).
- Dùng cây chó đẻ răng cưa: 30 – 40g,
- Chua ngút: 15g,
- Cỏ nhọ nồi:17g,
- Nước 6 bát (200ml) sắc lấy 1 bát (200ml).
- Mỗi ngày uống khoảng 3 bát, chia làm 3 lần sáng, trưa, tối. Uống cho tới khi khỏi thì thôi.
Cây chó đẻ răng cưa chữa xơ gan cổ trướng ở thể đã nặng
- Lấy cây chó đẻ răng cưa đắng đã được rửa sạch sau đó sao khô.
- Dùng khoảng 100g sắc nước 3 lần.
- Sau đó dùng chung với nước sắc, thêm khoảng 150g đường, nấu cho tới khi tan đường thì thôi.
- Mỗi ngày chia nhiều lần uống (thuốc rất đắng), phải uống từ 30 ngày đến 40 ngày.
Lưu ý trong những ngày này nên hạn chế muối, ăn thêm nhiều đạm như: thịt, trứng, cá… Chỉ có như vậy mới tốt cho gan và mau chóng phục hồi tổn thương từ gan của bạn.
Chữa bệnh viêm gan do virus
- Lấy chó đẻ răng cưa (diệp hạ châu đắng) sao khô,
- Sắc với nước 3 lần.
- Lấy khoảng 50g đường đun tan trộn lẫn.
- Sử dụng 3 lần/ngày.
Chữa chứng ăn không ngon, nước tiểu màu sẫm hay đau bụng
- Sử dụng 1g chó đẻ,
- 2g nhọ nồi,
- 1g xuyên tâm liên.
- Phơi khô tất cả các vị trong bóng râm rồi tán bột.
- Sắc bột thuốc này và uống ngày 3 lần.
Ngoài những công dụng trên, cây chó đẻ răng cưa còn một số bài thuốc khác mà bạn có thể tham khảo, nhưng cần hỏi ý kiến của bác sĩ. Hoặc bạn có thể đọc trong một vài sách về thảo dược có thể nhắc đến chữa một số bệnh khác nữa.
