Ba kích là dược liệu quý giúp tăng cường sinh lý và bồi bổ sức khỏe. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay tồn tại hai loại phổ biến là ba kích tím và ba kích trắng với hình dáng tương tự nhau nhưng dược tính khác nhau. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận biết nhanh – phân biệt chuẩn hai loại ba kích để chọn đúng loại có giá trị dược tính cao và an toàn khi sử dụng.
Mục lục
Tổng quan về hai loại ba kích
Ba kích là loại cây dây leo mọc hoang hoặc được trồng nhiều ở vùng núi phía Bắc Việt Nam, nổi tiếng với phần rễ củ có giá trị cao trong y học cổ truyền. Tuy nhiên, trên thực tế có hai loại ba kích phổ biến là ba kích tím và ba kích trắng, khác nhau về màu sắc, dược tính và giá trị sử dụng. Hiểu rõ đặc điểm từng loại sẽ giúp người dùng lựa chọn đúng loại ba kích có công dụng tốt nhất cho sức khỏe.
2.1. Giới thiệu về ba kích tím
Ba kích tím được xem là loại quý và có dược tính mạnh nhất trong họ ba kích. Củ có phần thịt màu tím đậm hoặc tím hồng, bên ngoài thường có lớp vỏ nâu sẫm, nhiều nếp nhăn. Khi cắt ra, màu tím của thịt củ rõ ràng và đậm hơn khi tiếp xúc với không khí.
Loại ba kích này thường mọc tự nhiên ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Bắc Giang, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Hà Giang – nơi có khí hậu mát mẻ, đất đai giàu khoáng chất, giúp dược tính trong củ được tích tụ cao hơn.
Theo Đông y, ba kích tím có vị cay ngọt, tính ấm, tác động chủ yếu vào kinh Thận, được sử dụng trong nhiều bài thuốc giúp tăng cường sinh lý nam, bổ thận tráng dương, mạnh gân cốt và hỗ trợ điều hòa nội tiết. Ngoài ra, các nghiên cứu hiện đại cũng cho thấy ba kích tím chứa nhiều hoạt chất anthocyanin và flavonoid – giúp chống oxy hóa, tăng sức đề kháng và cải thiện tuần hoàn máu.
Nhờ dược tính mạnh và công dụng toàn diện, ba kích tím là lựa chọn hàng đầu để ngâm rượu và bào chế thuốc bổ.
Xem thêm: Tác dụng của ba kích trong Đông Y như thế nào
2.2. Giới thiệu về ba kích trắng
Trái ngược với ba kích tím, ba kích trắng có phần thịt củ màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, vỏ ngoài sáng hơn, khi bóc ra không có sắc tím đặc trưng. Loại này mọc tự nhiên lẫn với ba kích tím hoặc được trồng phổ biến hơn vì sinh trưởng nhanh, dễ thu hoạch.
Tuy có hình dáng tương đối giống nhau, nhưng ba kích trắng chứa hàm lượng hoạt chất thấp, dược tính yếu, vị nhạt và mùi nhẹ hơn nhiều. Vì vậy, nếu dùng để ngâm rượu hay làm thuốc, hiệu quả thường không cao.
Trên thị trường, ba kích trắng có giá rẻ hơn đáng kể, đôi khi bị một số nơi lợi dụng để giả làm ba kích tím nhằm tăng lợi nhuận. Do đó, người tiêu dùng cần biết cách nhận diện rõ ràng để tránh mua nhầm loại kém chất lượng, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng.
Xem thêm: Tác dụng tuyệt vời của ba kích, cây thuốc quý
Phân biệt ba kích tím và ba kích trắng
Để giúp người đọc dễ dàng nhận biết sự khác biệt giữa ba kích tím – loại có giá trị dược liệu cao nhất và ba kích trắng – loại thường bị nhầm lẫn hoặc dùng để làm giả, bảng dưới đây tổng hợp các đặc điểm nhận dạng điển hình của cây, củ và ruột ba kích.
| Tiêu chí so sánh | Ba kích tím | Ba kích trắng |
|---|---|---|
| 1. Thân cây | Dây nhỏ, màu tím nhạt hoặc nâu tím; phần gốc có lông mịn. | Thân xanh nhạt, ít hoặc không có lông; không ánh tím. |
| 2. Lá | Mặt dưới hơi tím, gân lá nổi rõ; mép lá có răng cưa nhẹ. | Lá xanh đều, mặt dưới không tím; mép lá trơn hoặc răng cưa mờ. |
| 3. Hoa | Hoa nhỏ màu trắng hơi tím, mọc thành chùm ở nách lá. | Hoa trắng hoàn toàn, không ánh tím. |
| 4. Củ (bên ngoài) | Vỏ củ nâu sẫm hoặc tím nhạt, thường xù xì, có nhiều nếp nhăn. | Vỏ sáng màu hơn (vàng nhạt hoặc nâu nhạt), nhẵn và ít nếp nhăn. |
| 5. Thịt củ (bên trong) | Màu tím đậm hoặc tím hồng, khi ngâm rượu cho màu tím than đẹp mắt. | Màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, khi ngâm rượu cho màu vàng nhạt hoặc trong suốt. |
| 6. Mùi vị | Vị hơi chát, thơm nhẹ đặc trưng, hậu ngọt. | Vị nhạt, mùi gần như không đáng kể. |
| 7. Hiệu quả dược tính | Tăng cường sinh lý, bổ thận, giảm mệt mỏi, tăng sức đề kháng. | Hiệu quả kém rõ rệt, chủ yếu dùng để ngâm rượu giả hoặc làm hàng thương phẩm. |
👉 Mẹo nhỏ:
- Nếu đặt hai củ cạnh nhau, bạn sẽ thấy ba kích tím sẫm hơn và vỏ “già” hơn, còn ba kích trắng trông “non” và sáng bóng hơn.
- Một số nơi có thể dùng phẩm màu để nhuộm ba kích trắng thành tím. Bạn có thể kiểm tra bằng cách ngâm thử một lát củ trong rượu trắng vài phút – nếu ra màu tím nhanh và đều, khả năng cao là hàng nhuộm.
- Nhận biết khi ngâm rượu: Ba kích tím sẽ cho rượu màu tím than hoặc tím đỏ ánh rượu vang, nhìn đậm và sang. Ba kích trắng rượu chỉ vàng nhạt hoặc trong suốt, không chuyển tím dù ngâm lâu.
Tóm lại:
Ba kích tím: Ruột tím – vị thơm – rượu tím – hiệu quả cao.
Ba kích trắng: Ruột trắng – vị nhạt – rượu vàng – hiệu quả thấp.
Chỉ cần ghi nhớ 4 tiêu chí trên, bạn hoàn toàn có thể tự phân biệt hai loại ba kích dễ dàng, tránh mua nhầm loại kém chất lượng và đảm bảo hiệu quả tốt nhất khi sử dụng.
Xem thêm: Hình ảnh nhận dạng cây ba kích
Cách chọn mua ba kích tím chuẩn
Trên thị trường hiện nay, không ít cơ sở trộn lẫn ba kích trắng hoặc ba kích kém chất lượng rồi rao bán dưới tên “ba kích tím rừng” để tăng lợi nhuận. Vì vậy, người tiêu dùng cần biết cách nhận diện và chọn đúng loại thật để đảm bảo hiệu quả sử dụng và an toàn cho sức khỏe.
1. Ưu tiên mua củ còn nguyên vỏ và chưa tách lõi
Ba kích tím thật khi còn nguyên củ sẽ dễ phân biệt hơn: vỏ nâu sẫm, xù xì, có nhiều nếp nhăn, khi bóc ra thịt màu tím đậm hoặc tím hồng. Những loại đã bóc lõi, thái lát sẵn thường rất khó kiểm chứng nguồn gốc, dễ bị trộn hàng giả hoặc hàng kém chất lượng.
2. Kiểm tra màu rượu khi ngâm thử
Một cách đơn giản để nhận biết là ngâm thử vài củ trong rượu trắng:
- Nếu rượu chuyển sang màu tím than hoặc tím hồng chỉ sau 1–2 ngày, đó là ba kích tím thật.
- Nếu rượu vẫn trong suốt hoặc chỉ hơi vàng nhạt, khả năng cao là ba kích trắng.
Xem thêm: Rượu ba kích tím có tác dụng gì với sức khỏe
3. Chọn mua ở địa chỉ uy tín, có kiểm định rõ ràng
Nên mua tại nhà thuốc Đông y, cửa hàng dược liệu, hoặc thương hiệu uy tín có giấy chứng nhận nguồn gốc, kiểm định an toàn. Hạn chế mua hàng trôi nổi trên mạng, đặc biệt là hàng có giá rẻ bất thường, không rõ nơi thu hái hay vùng trồng.
4. Ưu tiên ba kích rừng hoặc trồng tự nhiên
Ba kích tím rừng thường củ nhỏ, vỏ dày, màu tím sẫm, vị đậm hơn, trong khi ba kích trồng công nghiệp củ to, màu nhạt, dược tính yếu hơn. Dù giá cao hơn, nhưng ba kích rừng vẫn được giới sành rượu và Đông y đánh giá là “đáng tiền”.
5. Không nên tin vào màu sắc nhân tạo
Một số nơi nhuộm màu tím cho ba kích trắng để đánh lừa người mua. Vì vậy, nếu thấy củ có màu tím quá đều, bám cả ra tay, hoặc rượu ngâm ra màu tím chỉ sau vài phút, nên nghi ngờ hàng bị nhuộm phẩm màu.
👉 Mẹo nhỏ: Khi mua lần đầu, bạn nên mua thử số lượng ít để kiểm tra màu sắc và mùi vị khi ngâm rượu. Nếu đạt màu tím tự nhiên, thơm nhẹ và vị hơi chát, đó là dấu hiệu của ba kích tím thật.
Bài viết trên là toàn bộ thông tin giúp các bạn phân biệt được đâu là ba kích tím, đâu là ba kích trắng. Về hình ảnh cây ba kích cũng như củ và thành phẩm ba kích sau khi ngâm rượu, mong là sẽ giúp các bạn thêm những thông tin hữu ích để chọn lựa loại ba kích cần dùng.
