Bệnh gút còn gọi là thống phong – một bệnh lý rối loạn chuyển hóa thường gặp hiện nay. Bệnh kích hoạt khi hàm lượng acid uric trong máu vượt mức cho phép và không thể kiểm soát. Điều này khiến cho các tinh thể muối urat lắng đọng và tích tụ trong khớp gây viêm khớp gây ra hiện tượng đau, nóng rát khó chịu cho người bệnh.
Mục lục
Nguyên nhân dẫn đến bệnh gút
Nguyên nhân nguyên phát
Liên quan đến các yếu tố gen di truyền, cơ địa. Bệnh nhân trong trường hợp này có sự tổng hợp purin nội sinh cao hơn người bình thường nên nồng độ acid uric trong máu cũng tỷ lệ thuận tăng theo.
Nguyên nhân thứ phát
Là yếu tố bên ngoài, vì lý do nào đó mà người bệnh khiến cho lượng acid uric trong máu tăng mạnh.
- Chế độ ăn uống ăn nhậu quá nhiều là nguyên nhân chính khởi phát bệnh gout.
- Ăn quá nhiều thức ăn chứa nhân purin như thịt đỏ, nội tạng động vật, cá béo và nấm.
- Thói quen uống rượu bia không kiểm soát – tác nhân chủ yếu kích thích sự gia tăng acid uric trong máu cao.
Các triệu chứng của bệnh gút
Bệnh gout thường xảy ra đột ngột và xuất hiện những cơn đau nhức vào ban đêm. Trường hợp mới ở giai đoạn đầu chưa có triệu chứng rõ rệt, chỉ đến khi xét nghiệm máu nồng độ acid uric cao mới phát hiện ra. Tuy nhiên khi đến giai đoạn bệnh gout cấp và mạn tính sẽ có những triệu chứng đặc trưng như:
- Các cơn đau khớp dữ dội, đặc biệt là vào ban đêm
- Đau nhiều hơn khi chạm vào
- Khớp sưng tấy, nóng đỏ
- Xung quanh khớp sưng tấy nóng lên
Chế độ dinh dưỡng cho người bị bệnh gút
Trong thời gian chữa bệnh kiêng khem là điều bắt buộc phải làm rồi nhưng kể cả lúc chữa khỏi rồi thì thời gian đầu các bác cũng vẫn nên kiêng hoặc hạn chế chứ đừng ăn uống thả phanh vì như thế rất dễ bị lại.
Về thực phẩm
Kiêng tuyệt đối những thực phẩm giàu đạm có gốc purin như:
- Hải sản các loại.
- Các loại thịt có màu đỏ như : Thịt trâu, bò, ngựa, thịt dê…
- Phủ tạng động vật như : Lưỡi, lòng, tim, gan, thận, óc…
- Trứng gia cầm nói chung, nhất là các loại trứng đang phát triển thành phôi như trứng vịt lộn…
Kiêng tất cả các loại thực phẩm có tốc độ tăng trưởng nhanh như:
- Măng tre, măng trúc, măng tây, nấm, giá, bạc hà (dọc mùng) vì sẽ làm gia tăng tốc độ tổng hợp acid uric trong cơ thể.
Không ăn khuya để giảm bớt gánh nặng làm việc cho gan (Gan là cơ quan chuyển hóa đạm, sinh acid uric).
Giảm bớt những thực phẩm giàu đạm khác trong khẩu phần ăn như:
- Đạm động vật nói chung như: Thịt lợn, thịt gà, thịt vịt…, Cá và các loại thủy sản nh: lươn, cua, ốc, ếch…
- Đạm thực vật: Đậu hạt nói chung, nhất là các loại đậu ăn cả hạt như : đậu Hà Lan, đậu trắng, đậu đỏ, đậu xanh…
- Các chế phẩm từ đậu nành như : Đậu phụ, sữa đầu nành, tào phớ…
- Giảm các thực phẩm giàu chất béo như : Mỡ, da động vật, thức ăn chiên, quay, thực phẩm chế biến với các chất béo no như: Mì tôm, thức ăn nhanh.
Về đồ uống
- Tuyệt đối không uống bất kỳ một dạng chất cồn nào như : Rượu, bia, cơm rượu,…
- Hạn chế đồ uống có ga, nước uống ngọt nhiều đường vì sẽ làm tăng nguy cơ béo phì, một trong những yếu tố tăng nặng bệnh gút.
- Giảm các đồ uống có tính toan (có vị chua) như : nước cam, chanh, nước trái cây giàu vitamin C vì làm tăng nguy cơ kết tủa urat ở ống thận (do acid lactic trong các đồ uống đó chiếm hết đường đào thải acid uric), tăng nguy cơ sỏi thận.
Thức ăn, đồ uống có lợi
Thức ăn có lợi:
- Các thực phẩm giàu chất xơ nói chung như dưa leo, củ sắn, cà chua…giúp làm chậm quá trình hấp thu đạm, làm giảm thoái hoái biến đạm để sinh năng lượng nên giảm sự hình thành acid uric
Đồ uống có lợi:
- Một điều quan trọng nhất là nên uống nhiều nước (tối thiểu 2,5 đến 3 lít nước mỗi ngày).Không uống nước buổi tối để tránh đi tiểu đêm, ảnh hưởng sức khỏe.
- Nên uống nước khoáng (không ga) có độ kiềm cao giúp tăng đào thải acid uric và hạn chế sự kết tủa urat tại ống thận, làm giảm nguy cơ sỏi thận (ví dụ sản phẩm nước khoáng kiềm akaline)
- Giữ tinh thần luôn thoải mái, không nên thức khuya
Thảo dược, bài thuốc dùng cho người bệnh gút
Bên cạnh việc sử dụng thuốc theo phác đồ mà bác sĩ đưa ra thì người bệnh cũng có thể lựa chọn phương án điều trị bằng các bài thuốc dân gian. Tiêu chí của các bài thuốc dân gian trị bệnh gút là hỗ trợ cải thiện triệu chứng và làm giảm chỉ số acid uric trong máu.
Các bài thuốc dân gian trị bệnh gút phù hợp nhất với các trường hợp bệnh mới khởi phát. Lúc này các triệu chứng mới chỉ kích hoạt ở mức độ nhẹ nên sẽ có phần dễ khắc phục.
Bài Tứ vật đào hồng gia giảm:
Sinh địa 30g, đương quy 16g, xuyên khung 14g, xích thược 14g, ngưu tất 14g, đào nhân 12g, thương truật 12g, hoàng bá 14g, trạch tả 14g, tỳ giải 14g, uất kim 14g, kim ngân hoa 14g.
- Sắc uống ngày một thang, đợt uống 3-5 thang hoặc hơn.
Bài Độc hoạt ký sinh gia giảm:
Sinh địa 25g, đương quy 14g, xuyên khung 14g, xích thược 14g, nhân sâm 12g, phục linh 14g, độc hoạt 10g, tang ký sinh 20g, ngưu tất 14g, đỗ trọng 14g, tần giao10g, phòng phong 8g, quế chi 12g, cam thảo 6g, đại táo 3 quả, bạch giới tử 14g, ý dĩ 16g.
- Sắc uống ngày một thang, đợt uống 5-10 thang hoặc hơn.
Bài thuốc:
Thổ phục linh 16g, ké đầu ngựa 16g, cỏ hy thiêm 16g, rễ cây vòi voi 16g, uy linh 12g, tỳ giải 12g, ý dĩ 12g, cam thảo đất cả cây khô 12g, quế chi 8g, bạch chỉ 8g.
- Rễ vòi voi sao vàng.
- Các vị trên sắc với 600ml nước còn 150ml, chia làm 2 lần, uống trước 2 bữa ăn chính, đến khi bệnh khỏi.
Món ăn chữa bệnh gút
Canh củ cải:
Củ cải 250g, bá tử nhân 30g. Củ cải rửa sạch thái sợi, xào qua với dầu thực vật, cho cùng bá tử nhân và 500ml nước, đun chín, cho gia vị vừa ăn.
- Dùng cho người bị thống phong
Cháo ý dĩ – phòng phong:
Ý dĩ 50g, phòng phong 10g.
- Cả hai thứ ninh kỹ. Ngày dùng 1 lần, dùng liền 1 tuần.
- Tác dụng thanh nhiệt trừ thấp; thích hợp với người bệnh thống phong thể thấp nhiệt tê trở.
Cháo củ mài, giới bạch:
Củ mài 100g, bạch giới tử 10g, hoàng kỳ 30g, gạo tẻ 50g.
Củ mài cạo vỏ, thái lát mỏng. Gạo tẻ vo sạch, nấu cháo cùng các dược liệu. Cháo được, thêm đường trắng vừa ăn.
- Tác dụng ích khí thông dương, hóa đàm trừ tê; thích hợp với người bệnh thống phong thể khí hư đàm trở do tỳ hư bất vận, đàm trọc nội sinh
Bánh bạch giới, liên, sơn:
Giới tử 5g, bột liên tử 100g, hoài sơn tươi 200g, trần bì 5g, hồng táo 200g.
Hoài sơn cạo vỏ thái nhỏ; hồng táo bỏ hạt; trần bì thái sợi. Giới tử và trần bì giã nát, cho tiếp hoài sơn, hồng táo và bột liên tử, thêm ít nước trộn làm bánh; hấp chín.
- Ăn bữa sáng. Mỗi lần dùng 50-100g.
- Tác dụng ích khí hóa đàm thông tê, thích hợp với người bệnh thống phong thể tỳ vị khí hư, đàm trọc tê trở.
BS. Phương Thảo
